Mùa nắng, nóng là mùa ảnh hưởng lớn đến chăn nuôi trâu, bò do phải chịu tác động của nền nhiệt độ cao làm giảm thu nhận thức ăn, giảm sức đề kháng, đồng thời là mùa sinh sôi phát triển của nhiều loài động vật và côn trùng trung gian truyền các bệnh ký sinh trùng đường máu, gây thiệt hại lớn đến sức sản xuất của trâu, bò, thậm chí gây chết trâu, bò nếu không chữa trị kịp thời. Sau đây xin giới thiệu với người chăn nuôi cách nhận biết và phòng trị các bệnh ký sinh trùng đường máu trên trâu, bò.
Sơ đồ truyền bệnh tiên mao trùng
Bệnh ký sinh trùng đường máu trên trâu, bò nước ta thường gặp gồm: Tiên mao trùng [Trypanosomiase], lê dạng trùng [Babesisllosis] và biên trùng [Anaplasmosis]. Khi trâu, bò mắc bệnh ký sinh trùng đường máu thường có biểu hiện chung bao gồm: Sốt cao khoảng từ 40 - 42oC; thiếu máu, niêm mạc mắt vàng hoặc nhợt nhạt; nước tiểu màu vàng sậm; thủy thũng vùng dưới hàm, ức.
Để điều trị hiệu quả cần xác định đúng bệnh với các biểu hiện dưới đây.
| Nội dung | Tên bệnh | ||
| Bệnh Tiên mao trùng [Trypanosomiase] | Bệnh Lê dạng trùng [Babesisllosis] | Bệnh Biên trùng [Anaplasmosis] | |
| Nguyên nhân, đặc điểm của bệnh | Bệnh do loại ký sinh trùng đơn bào T.evansi, sống trong huyết tương có thể di động nhờ có đuôi roi. Chúng sinh sôi trong máu, tiết ra độc tố làm suy yếu và có thể giết chết con vật. | Đây là bệnh ra do một loại đơn bào ký sinh trong hồng cầu, có hình quả lê nên gọi là bệnh lê dạng trùng. | Bệnh do một loại đơn bào rất nhỏ, sống ký sinh ở rìa biên của hồng cầu con bệnh nên có tên gọi là biên trùng. Mỗi hồng cầu có thể chứa từ 1 - 5 đơn vị, đó là các chấm tròn rất nhỏ. Chúng hút chất dinh dưỡng, phá vỡ hồng cầu gây thiếu máu. |
| Ra khỏi cơ thể con vật, tiên mao trùng nhanh chóng bị tiêu diệt vì điều kiện ngoại cảnh không thích hợp. | Ra ngoài cơ thể, mầm bệnh nhanh chóng bị tiêu diệt. Chúng ký sinh trong cơ thể loài ve hút máu suốt đời. | ||
| Đường truyền lây | Do ruồi, mòng chích hút máu truyền bệnh | Do ve chích hút máu truyền bệnh | Do ve chích hút máu truyền bệnh |
| Biểu hiện | - Bệnh thường biểu hiện ở thể mãn tính. - Trâu bò sốt 40 – 410C nhưng có cơn sốt gián đoạn, không theo quy luật. - Con vật thiếu máu, suy nhược, ỉa chảy kéo dài nhưng vẫn ăn cỏ. Phù thũng là biểu hiện phổ biến: phù nề ở dưới hầu, dưới yếm da cổ, vùng bụng, mí mắt, bìu dái hoặc âm hộ. - Một số ít có biểu hiện cấp tính với các dấu hiệu thần kinh, quay cuồng, run rẩy từng cơn, đi vòng tròn. - Thường thì bệnh kéo dài hàng tháng, con vật nếu không chết thì sự hồi phục cũng chậm chạp và kéo dài. | Bệnh xảy ra cả ở cả hai dạng cấp tính và mãn tính - Dạng cấp tính: Thời gian ủ bệnh từ 10 - 15 ngày, con vật mệt mỏi, ít ăn. Sau đó chuyển sang sốt cao liên tục hàng tuần đến 40 - 410C . Bò đái ra nước tiểu màu hồng, đỏ dần rồi chuyển thành màu cà phê. Bò giảm ăn hoặc bỏ ăn, chỉ uống nước, thở khó và nhanh, có con ỉa ra máu. Phần lớn táo bón, đôi khi lại có ỉa chảy. Bò thường bồn chồn, mệt mỏi, nằm một chỗ và không chịu cày kéo. - Dạng mãn tính: Các biểu hiện của bệnh cũng gần giống như thể cấp tính nhưng biểu hiện nhẹ hơn. Thường thấy bò gầy yếu, thiếu máu, niêm mạc mắt nhợt nhạt hơi vàng, bò vắt sữa thì lượng sữa giảm. Còn trường hợp bò chửa thì bị sẩy thai. | Bệnh xảy ra cả ở cả hai dạng cấp tính và mãn tính - Dạng cấp tính: Sốt cao 410C , nhiệt độ lên xuống thất thường. Lúc sốt cao, toàn thân run rẩy, các cơ bắp co giật, thở gấp, tim đập nhanh, mạnh, bỏ ăn, không nhai lại, chảy nhiều dãi rớt. Niêm mạc miệng, mắt nhợt nhạt. Bệnh có thể gây chết trong 3-5 ngày. - Dạng mãn tính: Triệu chứng giống như thể cấp tính nhưng mức độ nhẹ hơn có thể diễn biến trong vòng một tháng. Con vật gầy còm, ăn ít, suy nhược, thiếu máu, có thể chết do suy kiệt. Con vật mang bệnh thể này sẽ là vật mang trùng trong tự nhiên, để cho ve hút máu gieo rắc lưu giữ mầm bệnh. |
| Phòng bệnh | - Luôn giữ chuồng trại và khu vực chăn nuôi sạch sẽ. Thường xuyên thu gom phân, chất thải để xử lý bằng biogas hoặc ủ nóng sinh học, giảm thiểu chất thải trong chuồng nuôi. Phát quang bờ bụi và khai thông các cống rãnh quanh chuồng và bãi chăn để côn trùng không có nơi cư trú. - Định kỳ kiểm tra máu mỗi năm hai lần để phát hiện các loại ký sinh trùng đường máu. Hàng năm, thực hiện tiêm phòng bệnh cho trâu, bò vào thời điểm đầu mùa nắng nóng [tháng 3 đến tháng 4 hàng năm]. - Diệt côn trùng hút máu và truyền bệnh [ve,mòng] bằng các thuốc diệt côn trùng. - Chăm sóc nuôi dưỡng tốt để tăng sức đề kháng cho trâu, bò. | ||
| Trị bệnh | - Thuốc dùng: Berenyl [Azidin, Trypazen]. - Liều lượng và cách dùng: Theo hướng dẫn ghi trên nhãn thuốc. - Liệu trình: Tiêm 1 liều duy nhất. Sau 15 ngày nếu súc vật chưa khỏi, chưa hết triệu chứng lâm sàng có thể tiêm lần thứ hai cũng liều lượng như trên. - Vị trí tiêm: Tiêm chậm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp sâu. - Thuốc trợ sức: Trước khi tiêm Berenyl phải tiêm thuốc trợ tim mạch: Cafein hoặc long não nước. - Hộ lý: Trong thời gian điều trị, cho trâu bò nghỉ tại chuồng, nuôi dưỡng và chăm sóc tốt. | § - Có thể dùng một trong các loại hoá dược sau để điều trị như: Heamospiridin ; Acriflavin [các biệt dược là: Trypanble, Trypaflavin, Flavacridin, Gonacrin]; Azidin - Liệu trình: Tiêm 1 liều duy nhất. - Vị trí tiêm: Tiêm chậm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp sâu. - Thuốc trợ sức: Trước khi tiêm một trong các hoạt chất nêu trên phải tiêm thuốc trợ tim mạch: Cafein hoặc long não nước. - Hộ lý: Thời gian điều trị cho trâu bò nghỉ tại chuồng, nuôi dưỡng và chăm sóc tốt. | - Có thể dùng một trong các loại hoá dược sau để điều trị bệnh như: Heamospiridin, Azidin, Sulfantrol, Quinarcin, Lomidin, Rivanol… nhưng trong đó Rivanol có hiệu lực cao và được sử dụng phổ biến ở nước ta. - Liệu trình: Tiêm 2 – 3 lần, mỗi lần cách nhau 1 ngày - Vị trí tiêm: Tĩnh mạch tai hoặc tĩnh mạch cổ. - Thuốc trợ sức: Trước khi tiêm Rivanol cần tiêm thuốc trợ sức Cafein hoặc long não nước. - Hộ lý: Thời gian điều trị cho trâu bò nghỉ ngơi tại chuồng, chăm sóc tốt, nuôi dưỡng tốt. |
Nguyễn Văn Hưởng
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia
Bò có hiện tượng chảy máu cam, ngoài ra bình thường, đã tiêm thuốc cầm máu nhưng không hiệu quả. Hỏi nguyên nhân và cách khắc phục?
Theo PGS TS Phạm Ngọc Thạch, bò nhiễm ký sinh trùng đường máu.
Bệnh ký sinh trùng đường máu do 1 loại đơn bào gây nên. Khi bị ruồi hoặc mòng mang mầm bệnh đốt vào trâu bò sẽ mang mầm bệnh, thời gian ủ bệnh từ 4 đến 6 ngày. Khi mầm bệnh tồn tại, gặp điều kiện thuận lợi sẽ lây lan ra toàn đàn và làm chết trâu, bò. Để khắc phục hiện tượng trên, cần thực hiện các bước sau:
– Vệ sinh chuồng nuôi sạch sẽ, tẩy uế chuồng nuôi bằng THUỐC SÁT TRÙNG, đồng thời khơi thông cống rãnh, phát quang các bụi rậm xung quanh chuồng nuôi và dùng THUỐC DIỆT CÔN TRÙNG phun vào chuồng nuôi và môi trường xung quanh 3 lần/tuần, liên tục 2-3 tuần.
-- Dùng thuốc bồi bổ cơ thể và nâng cao sức đề kháng: VITAMIN C + B1 + B12 + UROTROPIN + thuốc TRỢ TIM , liều lượng và cách dùng theo chỉ dẫn trên bao bì sản phẩm. Tiêm liên tục 5-7 ngày.
– Dùng TETRACYCLIN hoặc OXYTETRACYCLIN tiêm cho bò ngày 1 lần theo chỉ dẫn trên bao bì sản phẩm. Tiêm liên tục 5-7 ngày.
– Dùng thuốc làm bền vững thành mạch: CANXICLORUA 10% [30ml/con/ngày] + VITAMIN C 5% [10ml/con/ngày] tiêm chậm vào tĩnh mạch ngày 1 lần, tiêm liên tục 5-7 ngày.
– Dùng thuốc diệt ký sinh trùng đường máu, dùng 1 trong các thuốc sau: AZIDIN hoặc TRYPANOSOMA tiêm cho bò theo chỉ dẫn trên bao bì sản phẩm. Chú ý: 4-5 ngày sau, tiêm cho bò mũi thứ 2 [liều lượng và cách dùng như mũi thứ nhất].
15/06/2021 | ADMIN
Tiên mao trùng kí sinh trong máu hút chất dinh dưỡng và tiết ra độc tố gây sốt ở con vật. Độc tố Trypanoxin hủy hoại hồng cầu và ức chế cơ quan tạo máu, độc tố này gây viêm ruột ỉa chảy, và có thể nhiễm ở mọi lứa tuổi.
1.Căn bệnh:
Bệnh Tiên mao trùng [Trypanosomiasis]: bệnh do một loại tiên mao trùng có tên khoa học là Trypanosoma evansi sống kí sinh trong máu của trâu bò. Bệnh nhiễm qua đường máu do các loại ruồi muỗi hút máu từ trâu, bò bệnh rồi hút máu trâu bò khỏe và truyền bệnh cho chúng, bệnh còn lây qua đường tiêu hóa, đường phân…Tiên mao trùng kí sinh trong máu hút chất dinh dưỡng và tiết ra độc tố gây sốt ở con vật. Độc tố Trypanoxin hủy hoại hồng cầu và ức chế cơ quan tạo máu, độc tố này gây viêm ruột ỉa chảy, và có thể nhiễm ở mọi lứa tuổi.
2.Triệu chứng:
Trâu, bò bị bệnh có các triệu chứng như sốt cao 40 - 41độ C. Sốt 1 - 2 ngày liền, sau đó nhiệt độ hạ xuống mức bình thường. Sau 2 - 6 ngày, nhiệt độ lại tăng, cứ như thế lặp đi lặp lại nhiều đợt [sốt làn sóng]. Khi con vật sốt cao thường thể hiện triệu chứng thần kinh: quay cuồng, đi vòng tròn, run rẩy…[triệu chứng này thường có ở trâu, bò bị bệnh cấp tính].
Khi bị bệnh tiên mao trùng, trâu, bò bị thiếu máu và suy nhược. Bệnh có thể kéo dài 1-2 tháng, con vật ngày càng gầy, da khô mốc. Sức khoẻ suy yếu dần, kém ăn, kém nhai lại, đi phân táo có lẫn máu hoặc đi tháo lỏng mùi thối khắm. Có khi con vật đi ỉa ra cả màng ruột, nát từng đoạn.
Niêm mạc mắt tụ máu màu đỏ tía, đôi khi có chấm máu, chảy nước mắt và mắt có nhiều dử đặc như keo. Có khi mắt sưng húp, sau 2 - 7 ngày mắt đỡ sưng. Niêm mạc mắt trở nên vàng nhạt hay sẫm. Các niêm mạc miệng, âm đạo cũng vàng. Thường thấy có thuỷ thũng ở hầu, ức, nách, chân, háng. Trường hợp bệnh nặng, con vật đột ngột sốt cao, bụng trướng to rồi lăn ra chết.
Khi mổ khám, thấy máu rất loãng, màu hồng. Trong lồng ngực, xoang bụng, bao tim có nước màu vàng da cam. Những chỗ thuỷ thủng chứa chất nhầy như keo. Thịt nhão, mỡ lầy nhầy màu vàng thẫm. Tim, phổi, lách đều sưng và tụ máu. Dạ cỏ, dạ tổ ong, dạ lá sách, ruột non, ruột già đều bị xuất huyết, tím bầm.
3.Phòng bệnh Phòng chống côn trùng hút máu và truyền bệnh, chuồng trại phải có tấm che chống ruồi mộng. Phát quang bờ bụi, lấp vũng nước, cống rãnh quanh chuồng và bãi thả để không có chỗ cư trú cho côn trùng. Nuôi dưỡng chăm sóc đàn bò tốt, vệ sinh chuồng trại sạch sẽ.
Kiểm tra máu bò định kì 6 tháng/lần ở những vùng có bệnh, phát hiện và điều trị kịp thời để tránh việc lây lan sang con khác.
4. Điều trị
Chú ý phát hiện bệnh sớm và chữa trị kịp thời, kết hợp 3 biện pháp sau đây:
- Dùng thuốc diệt ký sinh trùng như TRYPANOSOMA [ hay còn gọi là TRYPAMIDIUM ]. Nên dùng TRYPANOSOMA [ an toàn và hiệu quả ] với các mức độ khác nhau:
+ Nơi nhiễm tiên mao trùng nhưng chưa có biểu hiện lâm sàng nên tiêm phòng 1 đợt bằng TRYPANOSOMA liều lượng 0,5 mg/kg khối lượng cơ thể vào dịp tháng 9 - 10 dương lịch, trước vụ đông giá rét hằng năm.
+ Nơi có bệnh xảy ra, trâu ốm, chết: năm đầu tiên phòng bằng TRYPANOSOMA : 2 đợt [tháng 3 - 4 và tháng 9 - 10 dương lịch]. Từ năm thứ 2 trở đi, mỗi năm phòng trị một đợt vào tháng 9 - 10 dương lịch. Nếu dùng liên tục trong nhiều năm có thể thanh toán được bệnh tiên mao trùng trong từng khu vực nhất định.
+ Liều điều trị: 1mg/kg khối lượng cơ thể, pha 1 lọ TRYPANOSOMA [ Lọ 775mg có 125 mg hoạt chất ] với 6 ml dung dịch nước cất. Tiêm tĩnh mạch hay tiêm bắp thịt. Tiêm một lần duy nhất với liều 1ml/ 20 - 25 kg thể trọng với Trâu và 1ml/40 kg thể trọng cho Bò [ Chi tiết sản phẩm Xem tại đây ]
Lưu ý : Trước khi tiêm thuốc trị Ký sinh trùng máu nên tiêm trợ tim cho Trâu bò trước 15-30 phút bằng Cafein 20%: 10 - 20 ml hoặc long não nước 10%, liều lượng 40 - 50 ml.
+ Tiêm cho trâu bò bị bệnh CATOSAL hoặc CATOVET, liều lượng 10 -20 ml / con [ tùy theo trọng lượng ]. Tiêm tuần 2 lần để giúp trâu bò bệnh mau khỏe, phục hồi sức khỏe nhanh. Trong trường hợp không muốn tiêm có thể trộn thức ăn HAN TOPHAN liều lượng 12-15ml/ con / ngày [ Thành phần HAN TOPHAN có Butaphosphan và Vitamin B12 giúp trâu bò phục hồi sức khỏe nhanh, hỗ trợ rất hiệu quả quá trình tái tạo hồng cầu cho vật nuôi, chi tiết sản phẩm Xem tại đây
Nên tiêm vào thời gian đầu giờ buổi sáng [ 7h-9h ] khi con vật khỏe mạnh, sau tiêm cần chú ý theo dõi và chăm sóc. Bổ sung thêm vào khẩu phần ăn một số vitamin . khoáng chất, men tiêu hóa để tăng sức đề kháng cho trâu bò, giúp trâu bò hồi phục nhanh [ Nên dùng Han-Goodway trộn thức ăn 50-100 gr/ con. ngày, từ 5 - 7 ngày liên tục , sản phẩm cho hiệu quả rất tốt ]- Chi tiết sản phẩm Xem tại đây
- Bồi dưỡng, chăm sóc: cho trâu ăn đầy đủ cỏ tươi, hỗn hợp tinh, bổ sung khoáng và vitamin.
- Tăng cường vệ sinh chuồng trại và môi trường xung quanh, tiêu diệt ruồi trâu và mòng.