ThS. BS. Dương Văn Tâm - Bệnh viện Châm cứu Trung ương cho biết, thông thường, con người không thể tự “nuốt lưỡi”. Thực chất đây là cách gọi của hiện tượng mà nhiều người hay mắc phải, đó là tình trạng tụt lưỡi hoặc tụt khối cơ lưỡi.
Tình trạng này xảy ra khi con người bị hôn mê. Lúc này, lưỡi sẽ cản trở đường thở của nạn nhân gây ra hiện tượng khó thở, nếu không được cấp cứu sẽ rất nguy hiểm.
“Khi hôn mê, cơ lưỡi sẽ tự động giãn ra, nếu nạn nhân nằm ngửa lưỡi sẽ có cơ chế tụt vào trong, chắn toàn bộ không khí đi xuống khí quản gây ra hiện tượng nghẹt đường thở. Nếu nạn nhân nằm ngửa không đúng tư thế sẽ dẫn tới nguy kịch, có thể mất mạng”, bác sĩ Tâm nói.
Cũng theo bác sĩ Tâm, hiện tượng trên cũng có thể xảy ra ở những người có thói quen ngáy khi ngủ, đặc biệt là người già, người cao tuổi. Bởi lúc này, các cơ thành họng, cuống lưỡi già hóa, mất trương lực, khi nằm ngửa, cuống lưỡi sẽ đè vào đường thở.
Trọng tài đang hỗ trợ sơ cứu cho cầu thủ sau va chạm mạnh. [Ảnh: Đức Đồng/Vnexpress]
Sơ cứu người “nuốt lưỡi” thế nào?
Theo bác sĩ Tâm, nạn nhân khi lâm tình trạng bất tỉnh, hôn mê, việc cần làm không phải là cho vật vào miệng để cố ngăn không cho họ nuốt lưỡi. Lúc đó quan trọng nhất là đổi tư thế nằm từ nằm ngửa sang nằm nghiêng để họ dễ thở hơn rồi nhanh chóng gọi xe cấp cứu đưa người bệnh tới bệnh viện.
Nếu nạn nhân gặp nạn trong môi trường xấu, khắc nghiệt, thậm chí có nhiều vật thể sắc nhọn xung quanh [tai nạn giao thông], để tránh cho họ bị thương thêm, mọi người cần thu dọn các vật trên, rồi kê đầu nạn nhân lên cao, lới nỏng cà vạt, cúc hoặc khuy áo cho họ dễ thở…
Bác sĩ Tâm nhấn mạnh, khi gặp ai đó lâm tình trạng trên, mọi người tuyệt đối không nên nhồi, nhét hoặc đưa tay vào miệng nạn nhân để ngăn không nuốt lưỡi. Bởi hành động này vô tình khiến tình trạng bệnh thêm trầm trọng và khiến tay của người sơ cứu có nguy cơ bị cắn, thậm chí bị nghiến đứt gân ngón tay.
Chuyên gia khuyên, khi người bệnh có biểu hiện “nuốt lưỡi” cần tránh không nên cho đồ ăn thức uống vào miệng họ để tránh gặp nguy hiểm.
“Việc đơn giản nhất, dễ thực hiện lại giữ được an toàn cho nạn nhân chính là đặt cho họ nằm nghiêng sang một bên. Hành động này nhằm mục đích khiến họ dễ thở hơn, tránh bị lưỡi chắn ngang đường thở gây nguy hiểm tới tính mạng”, bác sĩ Tâm khuyến cáo.
Trong bóng đá, hiện tượng cầu thủ gặp chấn thương sau va chạm khiến lưỡi như bị nuốt vào trong là điều thường gặp. Chiều qua, 5/5, tại trận đấu giữa CLB Bình Dương và CLB Hà Nội trong khuôn khổ vòng 8 V.League 2019, cầu thủ Nguyễn Hùng Thiện Đức của Bình Dương bất ngờ gặp chấn thương nặng sau pha va chạm mạnh với đối thủ khiến anh gần như bất tỉnh ngay trên sân.
Khi chấn thương, phát hiện cầu thủ có dấu hiệu nuốt lưỡi, ngay lập tức, trọng tài chính Ngô Duy Lân nhanh tay ra cứu, sau đó cầu thủ được đưa đi cấp cứu.
Video: Trọng tài nhét ngón tay vào miệng, cứu mạng cầu thủ U19 Việt Nam
Mới đây, người hâm mộ làng túc cầu thế giới đã trải qua giây phút kinh hoàng, khi chứng kiến vụ tai nạn xảy ra với cầu thủ của Atletico Madrid - Fernando Torres.
Cụ thể vào cuối trận đấu Depotivo - Atletico Madrid, cầu thủ người Tây Ban Nha đã bị ngã đập đầu, bất tỉnh nhân sự sau một pha tranh bóng với tiền vệ đội chủ nhà.
Đáng chú ý là ngay lúc đó, thủ quân Atletico là Gabi đã có một hành động được nhiều người khen là "kịp thời". Anh lập tức chạy đến, cạy miệng Torres để kéo lưỡi ra vì lo sợ anh tự "nuốt lưỡi", trước khi các bác sĩ chuyển anh lên cáng và đưa vào bệnh viện.
Điều đáng mừng là sau đó, Torres đã hồi tỉnh dù phải theo dõi thêm. Tuy nhiên, câu hỏi của chúng ta là: liệu con người có thể tự nuốt lưỡi?
Không ai có thể tự nuốt lưỡi, kể cả khi đang co giật
Nhiều người vẫn cho rằng khi co giật, cơ thể tự hình thành phản xạ nuốt [swallow] luôn chiếc lưỡi của mình, gây nghẹt thở và nguy hiểm cho tính mạng.
Tuy nhiên, đó là chuyện không tưởng, và điều này có căn cứ khoa học hẳn hoi. Nguyên do là vì trong miệng người có một bộ phận hình chữ thập, được gọi là thắng lưỡi [hay hãm lưỡi - frenulum linguae].
Thắng lưỡi liên kết đáy lưỡi với sàn miệng, với chức năng cố định lưỡi tại đó. Với nó, dù bạn có trồng cây chuối hay bay lòng vòng nhào lộn trên không trung, lưỡi của bạn vẫn chỉ ở đáy miệng mà thôi.
Nói cách khác, trừ phi... tự cắt lưỡi, không thì chắc chắn bạn không bao giờ tự nuốt được lưỡi của chính mình.
Vậy cụm từ "nuốt lưỡi" từ đâu ra?
Sau khi kết thúc giai đoạn co giật, người bệnh sẽ bước vào thời gian ngủ sâu, mất toàn bộ ý thức. Trong giai đoạn này, toàn bộ các cơ trong người [bao gồm cả lưỡi] đều được thả lỏng.
Cụm từ "nuốt lưỡi" [tongue swallowing] khi bị co giật cũng từ đây mà ra. Nhìn chung, lưỡi sẽ không thể bị nuốt [swallowed], nhưng do toàn bộ cơ lưỡi bị thả lỏng, những người cơ địa lưỡi dài có khả năng bị nghẹn đường thở vì lưỡi tụt vào trong.
Chính trong lúc này nếu người bệnh nằm ở một tư thế xấu, gây cản trở sự hô hấp, họ sẽ gặp nguy hiểm vì không còn khả năng tự thay đổi tư thế.
Cách xử trí nên làm khi gặp người lên cơn co giật
Không giống như những gì người ta vẫn quan niệm, hành vi cứu người của chàng cầu thủ kia thực ra... không thực sự chuẩn xác.
Trên trang chủ CDC - Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh của chính phủ Mỹ - thì thậm chí đó còn là hành vi tối kị đối với người không có chuyên môn. Việc đưa một vật thể vào trong miệng người đang lên cơn co giật có thể vô tình gây ra tổn thương cho hàm hoặc lưỡi.
Hành vi của Gabi có lẽ chỉ được đánh giá cao về tình đồng đội mà thôi
Theo Ryan Brett, giám đốc giáo dục tại học viện Khoa học thần kinh New York, ông đã từng chứng kiến rất nhiều trường hợp người ta tìm cách nhét các vật thể - như đồng xu, thìa..., hoặc thậm chí là ngón tay vào trong miệng người lên cơn co giật để cố định lưỡi. Và hầu hết đều để lại hậu quả không mong muốn, cho cả người cứu lẫn người được cứu.
Đầu tiên, hành vi "cạy miệng" trong thời gian co giật có thể khiến bản thân bị cắn rất mạnh, có người thậm chí còn bị nghiến đứt gân ngón tay. Còn trải nghiệm của người được cứu cũng không khá hơn. "Điều duy nhất xảy ra khi nhét thứ gì đó vào miệng người động kinh, là khiến lợi và răng người đó bị tổn thương. Chúng tôi gặp rất nhiều trường hợp như vậy rồi" - Brett cho biết.
Trong khi đó lúc cơn co giật kết thúc, người bệnh bắt đầu thở trở lại. Lúc này, họ có nhiều nguy cơ sặc, nghẹn bởi chính dịch cơ thể - gồm nước bọt hoặc nước dịch vị dạ dày [từ phản ứng nôn]. Và điều này còn nguy hiểm hơn khả năng bị tụt lưỡi vào trong.
Lúc này, việc cần kíp nhất là thay đổi tư thế bệnh nhân sang nằm nghiêng, nhằm giúp họ hô hấp dễ hơn. Hơn nữa trong trường hợp bị tụt lưỡi, tư thế này cũng giúp lưỡi tự rơi ra một cách tự nhiên [vì lúc này lưỡi đã thả lỏng rồi].
Nhìn chung, những điều cần nhớ khi cứu người bị co giật có thể xem trong bảng sau:
Nên
- Đặt người bệnh xuống sàn, nhẹ nhàng đổi tư thế sang nằm nghiêng.
- Thu dọn các vật thể sắc nhọn xung quanh, tránh gây tổn thương cho người bệnh.
- Kê đầu người bệnh bằng gối mềm hoặc áo khoác.
- Bỏ kính mắt [nếu đeo].
- Nới lỏng carvat hoặc nơ, khuy cổ... - tất cả những thứ có nguy cơ cản trở việc hô hấp.
- Gọi cấp cứu nếu cơn co giật kéo dài hơn 5 phút.
Những điều tuyệt đối không làm
- Không giữ chặt người bệnh.
- Không cho bất kỳ thứ gì vào trong miệng người bệnh. Điều này có thể làm tổn thương răng và hàm. Yên tâm đi, người bị co giật không thể nuốt lưỡi đâu.
- Không thực hiện hô hấp nhân tạo. Người bệnh sẽ tự thở lại sau khi cơn co giật kết thúc. Hô hấp nhân tạo khiến người bệnh dễ sặc hơn.
- Không đưa đồ ăn, thức uống cho người bệnh cho đến khi họ hoàn toàn tỉnh táo.
Nguồn: CDC, How Stuff Works, Brainline, Sciencebasedlife