Nhà máy xử lý rác thải nhật bản

Với hơn 45 triệu tấn rác thải mỗi năm, Nhật Bản phát triển thành công hệ thống xử lý rác hiệu quả, trở thành một trong những quốc gia sạch nhất thế giới.

 

Sau khi bị xác định là thủ phạm gây ra mùi hôi thối ở khu Nam Sài Gòn, Công ty TNHH xử lý chất thải Việt Nam (VWS, chủ đầu tư bãi rác Đa Phước) đã đòi trả TP HCM 2.000 tấn rác mỗi ngày. Các chuyên gia cho rằng động thái này của VWS là hành vi “gây sức ép với chính quyền”, đồng thời đặt ra vấn đề đảm bảo an ninh rác ở Việt Nam.

 

Ở Nhật Bản, vấn đề xử lý rác thải và đảm bảo an ninh rác được thực hiện rất hiệu quả, nhờ thực hiện thành công hệ thống phân loại rác ngay từ đầu và áp dụng công nghệ xử lý, tái chế rác hiện đại.

Thu gom và phân loại rác

Thùng rác công cộng trên đường phố Nhật Bản thường bao gồm nhiều thùng đặt liền nhau, theo Tofugu. Người dân ở đất nước này không chỉ cần phân loại và làm sạch rác theo chỉ dẫn, mà còn phải đảm bảo đổ rác đúng ngày và để rác đúng màu túi. Nếu làm sai, rác sẽ bị trả về cho chủ nhà.

Thùng rác công cộng ở Nhật. Ảnh: Elmimmo.

Mỗi thành phố ở Nhật Bản đều phát cẩm nang chỉ dẫn về đổ rác. “Các vấn đề liên quan tới rác có thể dễ dàng gây rắc rối cho hàng xóm. Để tạo dựng cuộc sống dễ chịu cho cả bạn và những người khác trong cộng đồng, bạn cần tuân theo quy định của địa phương về thu gom rác”, Hội đồng Truyền thông Quốc tế Tokyo nhấn mạnh.

Rác được phân loại cẩn thận trước khi đem đổ. Ảnh: Timothy Takemoto.

Đốt rácHệ thống phân loại rác của Nhật Bản tương đối phức tạp. Mỗi thành phố, thị trấn và quận đều có một hệ thống hoàn toàn khác nhau. Ví dụ, 23 khu phố ở Tokyo có hệ thống phân loại rác riêng, tất cả rác có thể đốt cháy được yêu cầu đựng vào túi đỏ, rác không thể đốt cháy đựng trong túi màu xanh dương trong khi giấy, nhựa, chai lọ, nhựa mềm, báo, bìa, thủy tinh và pin đựng ở túi màu trắng.

Theo Waste Atlas, Nhật Bản xả tổng cộng 45.360.000 tấn rác mỗi năm, xếp thứ 8 trên thế giới. Do không có nhiều đất để chôn rác như Mỹ và Trung Quốc, Nhật Bản buộc phải dựa vào giải pháp khác là đốt rác.

Bên trong một nhà máy đốt rác bằng phương pháp tầng sôi. Ảnh: Gea.com.

Phương pháp xử lý chất thải rắn bằng nhiệt trên có nhiều lợi ích hơn so với các hình thức đốt rác khác như rẻ, chiếm ít diện tích, sản sinh ít nitơ oxit (NO) và lưu huỳnh dioxit (SO2) hơn, đồng thời cho phép sản xuất điện từ nhiệt lượng sinh ra trong quá trình đốt. Công nghệ này giúp Nhật Bản xử lý tới 69% tổng lượng rác thải mỗi năm, và được phổ biến rộng rãi với các quốc gia khác như Trung Quốc, Thái Lan, Singapore.Nhận Bản sử dụng đốt bằng tầng sôi, phương pháp hiệu quả để đốt những vật liệu khó cháy. Rác thải sau khi phân loại cẩn thận sẽ được treo bên trên lớp đệm tro nóng sủi bọt để những luồng khí nóng thổi qua, giúp truyền nhiệt nhanh và thúc đẩy các phản ứng hóa học diễn ra.

Tái chế

Chai lọ PET đựng nước ngọt rất phổ biến ở Nhật. Ảnh: WordPress.

Lấn biển bằng rác để tạo thêm đất20,8% tổng lượng rác thải hàng năm được Nhật Bản đưa vào tái chế, đặc biệt là các chai nhựa tổng hợp polyethylene terephthalate (PET). PET là vật liệu phổ biến để sản xuất chai đựng nước uống trong các máy bán hàng tự động và cửa hàng tạp hóa trên khắp đất nước Nhật. Nhiều công ty Nhật Bản đang tăng cường sử dụng nhựa từ chai PET cũ để sản xuất mới. Chai lọ PET chưa trải qua quá trình lọc có thể được chuyển thành sợi may quần áo, túi, thảm và áo mưa.

Sân bay quốc tế Kansai xây trên đảo nhân tạo bồi lấp từ rác. Ảnh: Wikipedia.

Nhật Bản ứng dụng công nghệ lấp biển bằng đá nặng, xi măng, bụi và rác để tạo thêm đất mới. Cả hai sân bay quốc tế là Chūbu Centrair (gần Nagoya) và Kansai đều xây trên những hòn đảo nhân tạo bồi lấp từ rác. Tại Tokyo, chính quyền thành phố cải tạo 249 km2 đất dọc vịnh Tokyo bằng các bãi rác.

    Có thể thấy, sự tiện dụng và giá thành rẻ của các sản phẩm nhựa dùng một lần cùng với nhịp sống hiện đại và thói quen tiêu dùng đã góp phần lớn trong việc gia tăng khối lượng RTN dùng một lần tại Nhật Bản. Đã đến lúc, nước này cần nghiêm túc giảm sử dụng nhựa dùng một lần cũng như thực hiện các biện pháp Từ chối - Tiết giảm - Tái sử dụng để giảm tải cho các bãi rác. Chính thói quen nhỏ nhưng ý nghĩa sẽ tạo ra tác động lớn, lan tỏa đến những người xung quanh, góp phần xây dựng một tương lai phát triển bền vững cho cộng đồng.

Bên cạnh những cách phân loại rác nghiêm ngặt, Nhật Bản còn có những phương pháp xử lý rác rất khoa học và hiệu quả.

Với quy trình phân loại rác vô cùng nghiêm ngặt, chúng ta đã phần nào hiểu vì sao nước lũ ở Nhật Bản lại trong hơn nước bể bơi. Tuy nhiên, bạn có thắc mắc những loại rác sau khi phân loại sẽ được xử lý như thế nào không? Nếu có, các bạn sẽ được biết câu trả lời ngay sau đây.

Rác sẽ trôi về đâu?

Chắc hẳn bạn nghĩ quy trình phân loại rác chặt chẽ như vậy là để giúp công đoạn tái chế trở nên dễ dàng hơn? Điều này không sai, tuy nhiên trên thực tế chỉ có 20,8% số rác thải của người Nhật là được tái chế.

Con số này thấp hơn so với các nước như Hà Lan (51%) hoặc Anh (39%) - những đất nước có chung khó khăn về thiếu đất xử lý rác thải.

Nhà máy xử lý rác Shinkoto, Tokyo (Nhật Bản)

Vậy số rác khổng lồ đó đi về đâu? Câu trả lời là: rác sẽ được đem đi đốt, nhưng không phải đốt như bình thường, mà là bằng công nghệ thân thiện với môi trường mang tên: "Công nghệ đốt hóa lỏng tầng sôi” (Circulation fluidized bed - CFB).


Minh họa quá trình xử lý rác theo công nghệ CFB

Về cơ bản, công nghệ này xử lý rác bằng cách vùi rác vào một lớp cát, sau đó sử dụng lưu lượng không khí trong quá trình nung lò, cùng một số hóa chất khác để tiêu hủy rác.

Cụ thể, khi cho rác vào buồng đốt, luồng không khí được nung từ dưới đáy buồng sẽ thổi lên, đẩy những phần rác chưa cháy hết đi lên, sau đó lại quay trở lại phía dưới để đốt lại một lần nữa.

Nhà máy đốt rác Maishima tại Osaka - một "tác phẩm nghệ thuật" theo ý kiến của nhiều chuyên gia

Công nghệ này được đánh giá là rất hiệu quả, có thể đốt cháy cả những vật liệu cứng đầu nhất ở tốc độ nhanh, có giá thành rẻ hơn nhiều loại hình khác.

Không chỉ vậy, nhiệt độ của buồng đốt chỉ cần đạt khoảng 800 độ C (khá thấp so với các buồng đốt thông thường) nên lượng khí thải độc hại như NO hay SO2 sẽ ít hơn rất nhiều.

Không chỉ vậy, nhiệt lượng tỏa ra trong quá trình đốt rác có thể được sử dụng để sản xuất điện. Sau thảm họa Fukushima vào năm 2011, Nhật Bản đã dừng toàn bộ chương trình điện hạt nhân trên toàn quốc.

Thế nên, công nghệ này được coi là phù hợp với đất nước này trong thời điểm hiện tại. Hiện nay, đã có nhiều nước trên thế giới nhập khẩu công nghệ này của Nhật Bản – như Trung Quốc, Thái Lan, và Singapore.

Một góc nhìn khác của nhà máy Maishima. Ai dám nghĩ đây nhà máy đốt rác cơ chứ?

Có một điểm đặc biệt, đó là những nhà máy xử lý rác khổng lồ tại Nhật Bản đều giống như những tác phẩm nghệ thuật. Mỗi tòa nhà đều có phong cách độc đáo cùng kiến trúc riêng biệt.

Đến nỗi nhiều du khách đến đây đều ngỡ rằng mình đang đi đến một viện bảo tàng, hoặc một công trình kiến trúc đồ sộ nào khác hơn là... trung tâm đốt rác.

Rác được tái chế

Như đã nhắc đến ở trên, khoảng 20,8% lượng rác thải sẽ được tái chế. Đó là trường hợp của giấy, chai nhựa dẻo và đặc biệt là các chai làm bằng nhựa PET – polyethylene terephthalate – thứ được sử dụng phổ biến tại Nhật và nhiều nơi trên thế giới.

Về cơ bản, rác giấy hoặc bìa carton, các loại rác thủy tinh... được xử lý tương tự các nước khác, nhưng nhựa PET thì khác. Theo đó, những chai làm bằng nhựa PET sau khi được người dân phân loại cẩn thận sẽ được nung chảy ở nhiệt độ cao, sau đó xử lý để tạo thành các chai PET mới.

Bên cạnh đó, chai nhựa PET cũ có thể kéo thành sợi, tạo thành các vật dụng khác như quần áo, túi xách, áo mưa…

Bên trong một nhà máy xử lý rác tái chế Tsurumi tại Yokohama

Điều này đã góp phần làm giảm lượng nguyên liệu (thường là dầu mỏ) sản xuất nhựa PET tới 90%, qua đó giảm đáng kể sự lãng phí cho nền kinh tế Nhật.

Tạo thêm đất bằng … rác

Bên cạnh đốt và tái chế rác, Nhật Bản còn có một cách xử trí khác rất độc đáo. Quốc gia này đã từng phải đối mặt với vấn đề không đủ đất để chôn rác nên họ đã nghĩ ra một cách "nhất cử lưỡng tiện": tạo thêm đất bằng chính rác thải của mình.