Thuốc làm tăng khối lượng phân [ví dụ: psyllium, canxi polycarbophil, methylcellulose] tác động chậm và nhẹ nhàng là những loại thuốc an toàn nhất để thúc đẩy việc bài xuất phân. Sử dụng hợp lý bao gồm việc tăng dần liều - lý tưởng là dùng 3 hoặc 4 lần mỗi ngày với vừa đủ nước [ví dụ: bổ sung 500 mL nước/ngày] để ngăn ngừa nút phân - cho đến khi khối phân mềm hơn, to hơn. Chướng bụng có thể được giảm bằng cách chuẩn độ liều chất xơ trong khẩu phần ăn dần dần cho đến liều khuyến cáo, hoặc bằng cách chuyển sang chế phẩm xơ tổng hợp như là methylcellulose.
Các thuốc thẩm thấu có chứa đa ion hấp thu kém [ví dụ: magiê, photphat, sulfat], các polyme [ví dụ: polyethylene glycol], hoặc carbohydrate [ví dụ: lactulose, sorbitol] vẫn còn trong ruột, làm tăng áp suất thẩm thấu trong lòng ruột và kéo nước vào ruột. Tăng thể tích sẽ kích thích nhu động. Các thuốc này thường có tác dụng trong vòng 3 giờ.
Nói chung, thuốc nhuận tràng thẩm thấu khá an toàn ngay cả khi được sử dụng thường xuyên. Tuy nhiên, không nên dùng phốt phát natri để làm sạch ruột bởi vì thuốc có thể gây suy thận cấp [hiếm gặp] ngay cả sau khi dùng một lần duy nhất để chuẩn bị ruột. Những biến cố này xảy ra chủ yếu trên bệnh nhân cao tuổi, những người có bệnh thận trước đó và những người đang dùng thuốc có ảnh hưởng đến tưới máu hoặc chức năng thận [ví dụ: thuốc lợi tiểu, thuốc ức chế men chuyển angiotensin, thuốc chẹn thụ thể angiotensin II]. Ngoài ra, magiê và phốt phát cũng bị hấp thụ một phần và có thể gây bất lợi trong một số tình trạng bệnh lý [ví dụ: suy thận]. Natri [trong một số chế phẩm] có thể làm suy tim trầm trọng thêm. Khi sử dụng với số lượng lớn hoặc thường xuyên, các thuốc này có thể gây mất cân bằng nước và điện giải. Một cách tiếp cận khác để làm sạch ruột chuẩn bị cho các kiểm tra chẩn đoán hoặc phẫu thuật hoặc đôi khi là để điều trị táo bón mạn tính sử dụng một lượng lớn thuốc thẩm thấu cân bằng [ví dụ: dung dịch polyethylene glycol-điện giải] cho uống hoặc bơm qua ống thông mũi-dạ dày.
Thuốc xổ bài tiết hoặc thuốc xổ kích thích [ví dụ: phenolphthalein, bisacodyl, anthraquinones, dầu thầu dầu, anthraquinones] có tác dụng bằng cách kích thích niêm mạc ruột hoặc kích thích trực tiếp đám rối thần kinh dưới niêm mạc và đám rối thần kinh cơ ruột. Mặc dù phenolphthalein đã bị loại khỏi thị trường Mỹ sau khi các nghiên cứu trên động vật cho thấy hợp chất này là gây ung thư, không có bằng chứng dịch tễ học về vấn đề này ở người. Bisacodyl là một loại thuốc cấp cứu hiệu quả cho táo bón mạn tính. Các thuốc antraquinones senna, cascara sagrada, lô hội và rhubarb là những thành phần phổ biến của thuốc nhuận tràng thảo dược và không kê đơn. Các thuốc này di chuyển không thay đổi cấu trúc cho đến đại tràng, nơi mà quá trình chuyển hóa của vi khuẩn sẽ chuyển thuốc thành các dạng hoạt tính.
Tác dụng bất lợi bao gồm phản ứng dị ứng, giảm điện giải, bệnh melanin ruột và đại tràng cathartic. Bệnh melanin ruột là nhiễm sắc tố màu nâu đen ở đại trực tràng không rõ thành phần. Đại tràng cathartic gợi ý đến các thay đổi về giải phẫu đại tràng đã được quan sát thấy khi thụt bari trên bệnh nhân sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích lâu năm. Đại tràng Cathartic có thể gây táo bón dẫn đến việc sử dụng thuốc nhuận tràng nhiều hơn và do đó táo bón nhiều hơn, tạo ra một vòng luẩn quẩn. Không rõ liệu đại tràng cathartic, được cho là do nhóm anthraquinone phá hủy các nơ ron thần kinh trong đám thần kinh cơ ruột, có bị các thuốc hiện có thể dùng được hoặc các thuốc gây độc thần kinh khác [ví dụ: podophyllin], những chất này không còn tồn tại nữa, hay không. Có vẻ như không có tăng nguy cơ bị ung thư đại tràng khi sử dụng anthraquinone lâu dài.
Dung dịch thụt có thể được sử dụng, bao gồm nước máy và các dung dịch ưu trương đã pha chế có bán trên thị trường.
Thuốc làm mềm phân [ví dụ: docusate, dầu khoáng] có tác dụng chậm để làm mềm phân, khiến cho việc bài xuất phân dễ dàng hơn. Tuy nhiên, các loại thuốc này không phải là thuốc kích thích đại tiện mạnh. Docusate là một loại thuốc có hoạt tính bề mặt, cho phép nước xâm nhập vào khối phân để làm mềm và tăng khối lượng phân.
Thuốc đối kháng thụ thể mu-opioid có tác dụng ngoại biên [PAMORAs; ví dụ: methylnaltrexone, naloxegol, naldemedine] có thể được sử dụng để điều trị táo bón do thuốc phiện gây ra không đỡ khi dùng các biện pháp khác. Alvimopan là một loại thuốc đối kháng mu-opioid có sẵn để sử dụng trong bệnh viện trong thời gian ngắn trên bệnh nhân phẫu thuật để điều trị hồi tràng sau phẫu thuật.
Nếu sử dụng thuốc xổ trị táo bón không đúng cách, nó có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng. Các vấn đề mà bạn có thể gặp phải có thể là bị mất nước nghiêm trọng, tổn thương nội tạng… Do đó, biết cách dùng đúng thuốc nhuận tràng sẽ giúp bệnh nhân tránh được những tác hại không mong muốn.
Thuốc xổ hay còn gọi là thuốc nhuận tràng là một loại thuốc được sử dụng để trị táo bón. Chúng có tác dụng làm tăng nhu động ruột, rút ngắn thời gian vận chuyển chất thải trong đường ruột. Ngoài ra, một số loại thuốc thuộc nhóm thuốc này có thể làm mềm phân. Điều này khiến các chất thải được tống ra ngoài một cách nhanh chóng và dễ dàng, khắc phục được táo bón.
Hiện nay có 4 nhóm thuốc nhuận tràng chính. Tùy vào mức độ bệnh lý và biểu hiện khác nhau mà các loại thuốc được sử dụng cũng khác nhau. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:
+ Thuốc nhuận tràng tạo khối:
Những loại thuốc này có tác dụng bổ sung chất xơ cho cơ thể nên còn được gọi là chất bổ sung chất xơ. Chúng hoạt động tương tự như các chất xơ có trong các loại thực phẩm mà chúng ta sử dụng hàng ngày. Có nghĩa là các loại thuốc nhuận tràng tạo khối cũng sẽ làm gia tăng chất thải, giúp phân mềm hơn và tăng nhu động ruột. Từ đó khiến người bệnh đi đại tiện dễ dàng hơn.
Nếu một người bị táo bón, nên sử dụng các loại thuốc nhuận tràng tạo khối trước. Thông thường, thuốc sẽ phát huy tác dụng sau khoảng 6 – 12 giờ sử dụng.
+ Thuốc nhuận tràng thẩm thấu:
Tác dụng của các loại thuốc này là làm tăng độ ẩm cho các chất thải trong đường ruột. Điều này giúp chúng di chuyển và được tống ra ngoài dễ dàng hơn. Tuy nhiên, sẽ phải mất tới 2 – 3 ngày sau thì chúng mới phát huy tác dụng.
+ Thuốc nhuận tràng kích thích:
Thuốc nhuận tràng kích thích sẽ kích thích lớp niêm mạc đường ruột, giúp bạn nhanh đi đại tiện hơn. Thuốc sẽ có tác dụng sau khoảng 6 – 12 giờ uống thuốc.
+ Thuốc nhuận tràng làm mềm phân:
Loại thuốc này sẽ tác động lên bề mặt chất thải, làm giảm sức căng trên bề mặt. Điều này giúp chúng hấp thụ được nhiều nước hơn, khiến chúng mềm hơn. Sau khoảng 12 – 72 giờ sử dụng thì các loại thuốc này sẽ phát huy được tác dụng.
Ngoài ra, còn có một số loại thuốc nhuận tràng khác nữa. Tuy ít khi được sử dụng nhưng chúng cũng sẽ có tác dụng làm giảm chứng táo bón mà bạn đang mắc phải. Bao gồm:
- Thuốc nhuận tràng bôi trơn: Có tác dụng làm giảm bớt lượng nước được hấp thu tại đường ruột.
- Thuốc nhuận tràng muối: Được sử dụng để làm rỗng ruột, và thường được dùng khi chuẩn bị làm phẫu thuật.
- Thuốc nhuận tràng prokinetic: Đây là loại thuốc xổ trị táo bón cho những trường hợp bệnh nặng. Mắc các bệnh lý như táo bón vô căn mạn tính, hội chứng ruột kích thích…
Khi sử dụng các loại thuốc này, bạn cần phải chú ý dùng đúng liều lượng và thời gian sử dụng đã được quy định. Vì lạm dụng thuốc bạn có thể gặp phải những vấn đề nghiêm trọng.
Uống thuốc xổ trị táo bón là một biện pháp được nhiều người sử dụng. Tuy nhiên, khi lạm dụng hoặc sử dụng sai cách, chúng có thể gây hại cho sức khỏe bệnh nhân. Các vấn đề mà bạn có thể gặp phải bao gồm:
+ Mất điện giải và khoáng chất [nhất là kali]:
Đây là một biến chứng phổ biến khi lạm dụng thuốc xổ trị táo bón. Điện giải và khoáng chất đều là những thứ có vai trò vô cùng quan trọng đối với các cơ quan trong cơ thể. Nếu bị mất cân bằng điện giải và khoáng chất, hoạt động của các cơ quan trong cơ thể sẽ bị rối loạn, nhất là hệ thần kinh, cơ bắp, ruột kết, tim.
+ Cơ thể mất nước nghiêm trọng:
Tình trạng này khiến cho cơ thể mất sức, chân tay run, hoa mắt, làm cho thận bị tổn thương. Đôi khi, có thể gây tử vong.
+ Bị phụ thuộc vào thuốc nhuận tràng:
Nếu dùng thuốc nhuận tràng thường xuyên và trong thời gian dài, đại tràng của bạn có thể ngưng phản ứng với liều dùng thông thường. Điều này có nghĩa nếu sau này bạn bị táo bón, bạn sẽ cần phải sử dụng thuốc với liều lượng cao hơn. Có những trường hợp chỉ đi đại tiện được khi sử dụng thuốc nhuận tràng.
+ Tổn thương nội tạng:
Sử dụng thuốc trong thời gian dài có thể làm cho đại tràng bị kéo căng, trở nên trơ cứng, mỏng, mềm.
Ngoài ra, lạm dụng thuốc nhuận tràng cũng có thể khiến đại tràng bị nhiễm trùng, tổn thương gan, tăng nguy cơ bị ung thư ruột kết.
Để bảo đảm an toàn khi sử dụng các loại thuốc xổ trị táo bón, bạn cần lưu ý một số vấn đề như sau:
- Không được tự ý mua các loại thuốc nhuận tràng để sử dụng. Bởi ở mỗi dạng thuốc sẽ phù hợp với tình trạng bệnh lý khác nhau. Vì vậy, bạn nên trao đổi với các bác sĩ để được chỉ định các loại thuốc phù hợp.
- Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và cách dùng trước khi uống thuốc.
- Chỉ được sử dụng những loại thuốc này trong thời gian ngắn. Không được lạm dụng hoặc uống quá nhiều vì chúng có thể gây tiêu chảy hoặc làm tắc nghẽn ruột.
- Những người mắc bệnh Crohn, viêm loét dạ dày tá tràng, phụ nữ đang mang thai… không nên sử dụng các loại thuốc này. Trao đổi với các bác sĩ để được cung cấp thêm thông tin về vấn đề này.
- Tương tự như các loại thuốc tây khác, uống thuốc nhuận tràng cũng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ. Vì vậy, nếu thấy cơ thể có các biểu hiện bất thường, hãy gọi ngay cho các cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.
- Nếu sau khi sử dụng các loại thuốc này mà táo bón không giảm, bạn nên đến các trung tâm y tế để được thăm khám và điều trị.
Nếu táo bón không quá nặng, bạn không nhất thiết phải sử dụng đến các loại thuốc nhuận tràng. Bạn có thể khắc phục chứng táo bón bằng cách thay đổi thói quen ăn uống, sinh hoạt của bản thân. Sau đây là những cách mà bạn có thể áp dụng:
- Bổ sung thêm các thực phẩm giàu chất xơ cho cơ thể. Những thực phẩm mà bạn nên sử dụng khi bị táo bón bao gồm rau củ, trái cây tươi, đậu và các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt như gạo, yến mạch…
- Uống nhiều nước để kích thích hệ tiêu hóa, bôi trơn đường ruột, làm mềm phân.
- Tập thể dục, thể thao thường xuyên.
- Nếu làm các công việc văn phòng, nên tranh thủ thời gian để đi lại, vận động. Tránh ngồi hoặc đứng lâu một chỗ.
- Giữ tâm trạng vui vẻ, thoải mái. Tránh tình trạng căng thẳng, mệt mỏi kéo dài.
Sử dụng các loại thuốc nhuận tràng có thể khiến bạn gặp phải những vấn đề nghiêm trọng. Do đó, bạn cần phải chú ý dùng thuốc cho đúng cách. Bên cạnh đó, để bệnh nhanh được hồi phục và có thể ngăn ngừa táo bón, hãy thay đổi chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt của bản thân cho hợp lý hơn.
Xem thêm: Bệnh trĩ: Nguyên nhân, Dấu hiệu cách điều trị dứt điểm từ chuyên gia