Thiếu surfactant gây rối loạn thông khí gì
Suy hô hấp là một tình trạng bệnh lý thường gặp, là một hội chứng có thể do nhiều bệnh lý tại cơ quan hô hấp hoặc tại các cơ quan khác gây ra. 1. Thế nào là suy hô hấp và suy hô hấp cấp? Quá trình hô hấp được chia thành hai giai đoạn. Ở giai đoạn hô Show
Suy hô hấp là gì ?Suy hô hấp là một tình trạng bệnh lý thường gặp, là một hội chứng có thể do nhiều bệnh lý tại cơ quan hô hấp hoặc tại các cơ quan khác gây ra. (Ảnh minh họa) Quá trình hô hấp được chia thành hai giai đoạn:
Quá trình đó còn gọi là quá trình trao đổi khí giữa mô tế bào và môi trường. Do chưa thể khảo sát được khí trong tế bào nên trên thực tế quá trình hô hấp được coi là trao đổi khí giữa máu và môi trường. Cơ quan hô hấp bao
gồm bơm hô hấp (trung tâm hô hấp, hệ thống dẫn truyền thần kinh, cơ hô hấp và khung xương thành ngực) giúp cho quá trình thông khí (đưa không khí đi vào và đi ra khỏi phế nang) và đơn vị hô hấp (phế nang, mao mạch phổi, đường dẫn khí) nơi trực tiếp xảy ra quá trình trao đổi khí. Suy hô hấp có thể là cấp tính hoặc mạn tính. Biểu hiện lâm sàng của bệnh nhân bị suy hô hấp cấp hoặc suy hô hấp mạn thường khác nhau hoàn toàn. Trong khi suy hô hấp cấp được đặc trưng bởi những rối loạn về nội môi (khí máu, kiềm toan...) đe dọa tính mạng thì suy hô hấp mạn thường kín đáo, có vẻ chịu được, thậm chí có thể không có biểu hiện trên lâm sàng. Suy hô hấp cấp là một trong những cấp cứu thường gặp nhất tại các khoa phòng trong bệnh viện. Phân loại suy hô hấp cấpCó nhiều cách phân loại suy hô hấp cấp: theo nguyên nhân, theo bệnh sinh, theo lâm sàng... Phân loại theo nguyên nhânSuy hô hấp cấp do những nguyên nhân tại phổi (tại đơn vị hô hấp):
Suy hô hấp cấp do các nguyên nhân ngoài phổi:
Phân loại theo bệnh sinhTheo cơ chế bệnh sinh, suy hô hấp cấp được đặc trưng bởi sự ôxy hóa máu hoặc sự loại bỏ cacbonic không đầy đủ, thể hiện qua kết quả khí máu động mạch và có thể chia thành hai loại: suy hô hấp cấp tăng cacbonic (hypercapnia) và suy hô hấp cấp giảm ôxy máu (hypoxemia). Suy hô hấp cấp giảm ôxy máuĐược gọi là suy hô hấp cấp thể giảm ôxy máu khi PaO2 < 0,6. Có 4 cơ chế bệnh sinh gây ra giảm ôxy máu:(1)Shunt; (2) Bất tương hợp thông khí-tưới máu; (3) Giảm thông khí phế nang; (4) Rối loạn khuếch tán khí. Suy hô hấp cấp tăng cacbonicĐược gọi là suy hô hấp cấp thể tăng cacbonic khi PaCO2 >45mmHg. Tất cả các nguyên nhân gây ra tình trạng gia tăng sản xuất cacbonic, suy giảm thông khí phút hoặc tăng tỉ lệ khoảng chết đều có thể gây ra tăng cacbonic. Phân loại theo lâm sàngTrên lâm sàng, đặc biệt trong công tác hồi sức cấp cứu, việc phân loại suy hô hấp cấp theo nhóm nguyên nhân hay theo bệnh sinh thường không giúp ích đáng kể cho can thiệp cấp cứu. Giáo sư Vũ Văn Đính đã phân suy hô hấp cấp thành hai loại: Suy hô hấp cấp loại nặngBệnh nhân có bệnh cảnh suy hô hấp cấp nhưng chưa có các dấu hiệu đe dọa sinh mạng, can thiệp bằng thuốc và ôxy liệu pháp là chủ yếu, có thể giải quyết được bằng thuốc hoặc bằng một số thủ thuật không đáng kể. Suy hô hấp cấp loại nguy kịchBệnh nhân có bệnh cảnh suy hô hấp cấp nặng và có thêm những dấu hiệu đe dọa sinh mạng như:
Phải can thiệp ngay bằng các thủ thuật, sau đó mới dùng thuốc hoặc sử dụng song song (đặt ống nội khí quản, bóp bóng, thở máy...) Triệu chứng của bệnh suy hô hấpTriệu chứng lâm sàngKhó thở:
Tím: là biểu hiện nặng.
Rối loạn tim mạch:
Rối loạn thần kinh và ý thức: là triệu chứng nặng của suy hô hấp:
Cận lâm sàngKhí máu:
Khi nào cần đi khám bác sĩ?Khi xuất hiện các triệu chứng như khó thở, nổi vết bầm tím khắp người, vã mồ hôi, mạch đập nhanh, rối loạn nhịp tim, người vật vã, ngủ gà, co giật, lờ đờ... hãy đi khám bác sĩ hoặc Gọi thoại - Gọi video khám từ xa với bác sĩ chuyên khoa Nội hô hấp trên hệ thống Khám từ xa Wellcare để được tư vấn, hướng dẫn và điều trị kịp thời. Nguyên nhân suy hô hấpBệnh lý phổi và màng phổi - thành ngực
Bệnh lý tim mạch
Bệnh lý thần kinh - cơ
Các yếu tố nguy cơ gây suy hô hấpYếu tố nguy cơ gây suy hô hấp ở trẻ sơ sinh: Di truyềnỞ một bà mẹ từng sinh con non tháng bị suy hô hấp, nguy cơ này ở lần sinh sau lên đến 90%. Căn bệnh suy hô hấp sơ sinh chiếm tỷ lệ cao ở người da trắng; trẻ nam dễ bị và bị nặng hơn trẻ nữ (vì androgen ức chế việc sản xuất surfactant). Mẹ bị tiểu đườngMức đường huyết cao của mẹ khiến hàm lượng insulin của thai cao hơn bình thường. Insulin kìm hãm sự trưởng thành tế bào phế nang sản xuất surfactan, khiến tỷ lệ sinh con mắc suy hô hấp của các bà mẹ tiểu đường cao gấp 6 lần những phụ nữ khác. Tổn thương chu sinhNgạt và xuất huyết trước sinh làm tăng nguy cơ suy hô hấp. Tình trạng thiếu ôxy máu và axit máu, tụt huyết áp sẽ ức chế sự tổng hợp surfactant, phá hủy tế bào phế nang chuyên làm nhiệm vụ trao đổi khí và mao mạch phổi, dẫn đến phù phổi, suy giảm chức năng surfactant. Ngoài ra, trẻ bị hạ thân nhiệt khi sinh cũng gây thiếu ôxy máu và axit máu, ức chế chức năng surfactant. Sinh mổQuá trình chuyển dạ phóng thích các hoóc môn nhóm catecholamin và steroid, kích thích sản xuất và phóng thích surfactant, dẫn đến tăng tái hấp thu dịch phổi qua hệ bạch huyết phổi. Nếu được sinh mổ lúc bà mẹ chưa chuyển dạ, trẻ dễ bị thiếu surfactant và có lượng dịch trong phổi cao. Điều trị suy hô hấpNguyên tắc xử trí suy hô hấp cấp: Xác định mức độ trầm trọng của suy hô hấp cấp và quyết định trình tự xử tríDựa vào:
Quyết định chọn lựa: Dùng thuốc hay thông khí cơ học ngay?Nếu bệnh nhân chỉ bị suy hô hấp cấp mức độ nặng (chưa có các rối loạn huyết động và thần kinh nghiêm trọng) thì chỉ cần đảm bảo đường thở, sử dụng thuốc, ôxy liệu pháp và theo dõi sát sự tiến triển. Đảm bảo đường thởLà 'chìa khóa', là công việc đầu tiên phải làm, phải xem xét cho tất cả các bệnh nhân cấp cứu, đặc biệt đối với suy hô hấp cấp ngay từ giây phút đầu tiên khi tiếp xúc.
Khai thông khí đạo hay thiết lập đường thở cấp cứu:
Điều trị giảm ôxy máu và tăng cacbonicTiếp theo, sau khi đã đảm bảo đường thở, cần phải điều trị giảm ôxy máu bằng 'Ôxy liệu pháp'. Mục tiêu của ôxy liệu pháp là đảm bảo cung 60 mmHg, cấp ôxy cho mô một cách thích hợp, thường đạt được khi PaO2 90% (với điều kiện hematocrite và cung lượng tim hay SaO2 bình thường). Ôxy liệu pháp qua thông khí tự nhiên (sử dụng canun, catheter mũi, mask Venturi, mask không thở lại...) giúp tăng nồng độ ôxy trong khí hít vào (từ 24%
đến xấp xỉ 90%) nếu không đạt được mục tiêu đề ra thì có chỉ định thông khí cơ học (nhân tạo) không xâm lấn (qua mask) hay xâm lấn (qua nội khí quản, mở khí quản). Điều trị nguyên nhân gây suy hô hấp cấpCần tiến hành điều trị nguyên nhân gây suy hô hấp cấp song song cùng với việc sửa chữa tình trạng giảm ôxy máu, tăng cacbonic gây nhiễm toan hô hấp nếu có thể nhằm rút ngắn thời gian điều trị (như trong suy hô hấp cấp do ngộ độc Heroin-Morphin hay Benzodiazepine, máu tụ ngoài màng cứng…), giảm thiểu những biến chứng của suy hô hấp cấp cũng như của việc kéo dài điều trị suy hô hấp cấp gây ra. Phòng ngừa suy hô hấpĐể phòng ngừa, cha mẹ cần cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, tránh suy dinh dưỡng, chủng ngừa đủ, uống vitamin A. |