Giới trẻ Việt Nam thờ ơ đối với dòng nhạc dân ca dòng nhạc cách mang truyền thống
Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với Nghệ sĩ Ưu tú Phan Thu Lan, ca sĩ, Phó trưởng khoa Thanh nhạc của Nhạc viện Hà Nội. PV: Rõ ràng, khi người ta tuổi càng lớn, càng từng trải, thì lòng càng hướng về dân ca và dòng nhạc dân gian. Nhưng với giới trẻ thì không phải như vậy. Làm thế nào để lòng họ thấm đượm hồn nước, hồn dân tộc? NSƯT Phan Thu Lan: Trong đời một con người, không ai lại chưa từng được một lần nghe câu hát ru của bà, của mẹ hay một khúc dân ca quê nhà. Bắt nguồn từ đời sống của nhân dân, lắng đọng như trầm tích những vẻ đẹp sâu lắng của văn hóa từng vùng miền, dân ca Việt Nam đã và sẽ mãi mãi là một giá trị văn hóa tinh thần không thể thiếu của dân tộc Việt Nam. Dân ca Việt Nam là một phần hồn cốt của con người Việt Nam. Là người từng làm công tác biểu diễn, nghiên cứu và hiện đang giảng dạy về thanh nhạc trong đó có phần dân ca Việt Nam và những ca khúc mang âm hưởng dân ca Việt Nam, tôi đã thấy được giá trị to lớn cũng như ảnh hưởng của dòng âm nhạc dân gian tới đời sống công chúng như thế nào. Trong cuộc sống của chúng ta hôm nay luôn tồn tại và đan xen nhiều hình thức lưu truyền và gìn giữ dòng âm nhạc đó. Bên cạnh nhiều thế hệ ca sĩ, nghệ sĩ chuyên nghiệp, những người yêu nhạc Việt Nam ở khắp mọi miền Tổ quốc với đủ các thành phần từ nông dân, trí thức, công nhân, bộ đội và cả các em học sinh, các cháu thiếu nhi... đều hát dân ca và ca khúc mang âm hưởng dân ca Việt Nam. PV: Những nghệ sĩ hát dân ca cũng đã già đi... Việc đào luyện, bổ sung có đang là một điều đáng lo lắng? NSƯT Phan Thu Lan: Tôi đã từng được mời tham dự chấm thi một số hội diễn văn nghệ quần chúng tại Thủ đô Hà Nội. Ðiều khiến tôi bất ngờ và vô cùng thích thú chính là sự sáng tạo và tính hồn nhiên của các diễn viên khi biểu diễn. Tuy đa phần khó đạt được sự tinh xảo trong kỹ thuật hát dân ca như độ vang, rền, nền, nảy, luyến láy, phát âm, nhả chữ thật mềm mại, tinh tế theo phương ngữ địa phương của làn điệu dân ca nhưng các diễn viên lại hát rất có tình, rất say sưa khiến khán giả thích thú. Nhưng cũng có nhiều nghệ nhân hát thật sự xuất sắc mà một số ca sĩ chuyên nghiệp cũng khó theo kịp họ trong cách hát dân ca. Ðặc biệt những đêm biểu diễn văn nghệ quần chúng ở các xã, thị trấn, thị tứ vùng đồng bằng, khán giả rất thích nghe dân ca quan họ, dân ca bắc - trung - nam và chèo, tuồng, cải lương. Nhiều câu lạc bộ văn nghệ quần chúng đã được hình thành trên cơ sở của sự say mê và lòng yêu thích các bộ môn âm nhạc dân tộc. Sân khấu làm cho con người thăng hoa, nghệ thuật thăng hoa và khán giả cũng thăng hoa! Ðó chính là sức mạnh to lớn của văn nghệ quần chúng mà tôi cảm nhận được mỗi khi có dịp được dự hoặc làm giám khảo. Thời gian gần đây, có dịp được đến một số địa phương miền núi để giảng dạy và tập huấn, tôi lại được thấy đối với mỗi dân tộc, tài sản thiêng liêng mà cũng rất gần gũi đối với họ chính là dân ca. Lên Lào Cai, tôi thấy trong phiên chợ, nam nữ thanh niên người dân tộc đi chợ không chỉ để mua bán hàng hóa mà chủ yếu để được hát, được múa khèn và mời nhau thưởng thức thắng cố, rượu ngô và hò hẹn tình yêu đôi lứa. Ðời sống tinh thần của họ thật phong phú. Chính âm nhạc (nói rộng ra là văn hóa) đã làm phong phú đời sống tinh thần của họ. Vào dịp đầu xuân, lên Lạng Sơn tôi cũng được chứng kiến nhiều sinh hoạt âm nhạc - văn hóa dân gian tương tự. Các chàng trai cô gái Nùng, Tày mặc những bộ trang phục đẹp nhất để đi chơi hội. Trong hội họ có thể gặp gỡ tâm tình hát giao duyên và tỏ tình. Nhiều lứa đôi đã nên chồng vợ từ những cuộc hát giao duyên... Có thể khẳng định âm nhạc dân gian (bao gồm dân ca, dân ca cải biên và ca khúc mang âm hưởng dân ca) đã và đang thật sự có sức sống rất lâu bền trong đời sống của nhân dân ta. Còn dân ca thì còn người hát và hát hay dân ca... PV: Nhưng vẫn còn một vấn đề là làm thế nào để phát huy dòng nhạc dân gian hôm nay khi mà show diễn nhạc trẻ vẫn hấp dẫn hơn show diễn dân ca? NSƯT Phan Thu Lan: Chúng ta đã có những nghệ sĩ đỉnh cao của dòng âm nhạc này và họ luôn được công chúng yêu mến. Ðó là NSND Thu Hiền, NSND Lê Dung (chị thành công ở cả hai phong cách thính phòng và dân gian), NSND Thanh Hoa, NSND Trung Ðức... Tôi muốn nói nhiều đến sự thành công của NSND Thu Hiền trong dòng âm nhạc này. Có lẽ ít ai có thể hát hay đến thế dân ca các vùng miền trên đất nước ta từ Bắc Bộ, Trung du, miền Trung, Tây Nguyên đến Nam Bộ... Chị là nghệ sĩ không chỉ biểu diễn thành công trong nước mà còn đem dân ca Việt Nam đi biểu diễn ở nhiều nước. Ở đâu chị cũng được công chúng yêu mến và đón nhận nồng nhiệt. Ngày nay dòng âm nhạc dân gian vẫn đang chiếm lĩnh vị trí quan trọng trong tình cảm và đời sống tinh thần của công chúng. Vấn đề hát cho đúng nhưng còn phải hát cho hay các tác phẩm dân gian vẫn luôn là một thách thức cho các ca sĩ hiện nay. Trong các cuộc thi Tiếng hát truyền hình Giải Sao mai do Ðài THVN tổ chức, nhiều ca sĩ trẻ đã rất cố gắng để thể hiện. Gần đây có nhiều ca sĩ trẻ hát khá thành công dòng nhạc này được nhiều khán giả mến mộ như Vân Khánh, Hương Mơ, Tân Nhàn, Quang Hào, Thành Lê, Thu Huyền mà đặc biệt là ca sĩ - giảng viên Anh Thơ - được coi như đỉnh cao của phong cách dân gian hiện nay trong giới trẻ. Anh Thơ đã thành công với nhiều ca khúc mà trước đó nhiều nghệ sĩ thành danh đã hát. Hai album Tình em và Như ta có thể cho phép công chúng hy vọng ca sĩ Anh Thơ sẽ tiếp tục thành công ở dòng nhạc này. Tuy nhiên, có một thực tế là hiện nay số lượng tác phẩm theo phong cách dân gian chiếm tỷ lệ rất ít trong sáng tác của các nhạc sĩ. Ðó là nỗi khổ của các thí sinh mỗi khi đi thi phải vất vả tìm tác phẩm. Ðó cũng là một khó khăn để các ca sĩ có điều kiện thể hiện tài năng nhiều hơn và cống hiến nhiều tác phẩm hay cho công chúng. LÊ HOA thực hiện
Giới trẻ thờ ơ với nhạc dân tộc Rất nhiều bậc phụ huynh cảm thấy lo lắng khi con em mình thích nghe những loại nhạc ầm ĩ, "giậm giật", lời bài hát vô nghĩa hoặc đôi khi thô tục (thường thấy trong thể loại nhạc Rap). Đại biểu của Nhật Bản Simeda Takasi đã nêu ý kiến: "Ở Nhật Bản âm nhạc truyền thống có xu hướng bị cô lập với nhạc Pop. Với thế hệ trẻ, âm nhạc truyền thống bị coi là cổ lỗ sĩ, tẻ nhạt, là những gì phải chịu đựng hoặc phải học trong nhà trường". Chưa có điều kiện tìm hiểu kỹ để kết luận tình trạng này có ở Việt Nam hay không, nhưng ông chắc rằng, thái độ thờ ơ với nhạc dân tộc cổ truyền trong thế hệ trẻ không chỉ có ở Việt Nam, Nhật Bản mà ở hầu hết các nước đang phát triển. Âm nhạc dân gian Khmer (Cam-pu-chia) có 27 hình thức hòa tấu, nhưng một số hình thức đã biến mất trong quá trình hội nhập, thế hệ trẻ gần như đã quên các bài hát truyền thống. Hoạt động biểu diễn sáng tác có chiều hướng lai căng, đơn giản hóa hoặc pha tạp tạo nên món lẩu "khó nuốt". Nghệ nhân, nghệ sĩ lão thành Bunmi Sísắcđa - giảng viên kỳ cựu và là trưởng Khoa Âm nhạc cổ truyền trường Nghệ thuật âm nhạc quốc gia Lào cũng than phiền rằng: "Dàn nhạc Mahổly của chúng tôi chơi các bản nhạc Laođơm trước đây hay hơn nhiều so với dàn nhạc con cháu hiện nay. Tôi cảm thấy những âm sắc lạ chối tai khi họ hòa tấu với nhau". Tình trạng thay thế một số nhạc cụ dân gian bằng đàn điện tử đa năng organ cũng là chuyện bức xúc. Một số nhạc cụ dân tộc của Trung Quốc được tăng kích cỡ để tạo âm thanh trầm hơn như: nhạc cụ Gehu (nhạc cụ dây kéo), Yuan (nhạc cụ dây gảy), Sheng (đàn môi) hoặc gắn thêm các thiết bị máy móc vào nhạc cụ như thêm khóa lên dây cho sáo... Do đó bản sắc âm nhạc của Trung Quốc yếu đi. Tại các vùng nông thôn Việt Nam, nhạc cổ cũng đang chuyển mình nhanh chóng theo hướng đô thị hóa. Giới trẻ chưa được trang bị hiểu biết tối thiểu về nhạc dân tộc, nhưng rất mê nhạc giải trí nước ngoài. Trong các chương trình thi kiến thức âm nhạc trên truyền hình, điều dễ nhận thấy các bạn trẻ hay chọn những câu hỏi về nhạc quốc tế và thuộc làu làu tên tuổi các sao ca nhạc ngoại quốc. Kinh nghiệm từ các nước khu vực Trong xu thế toàn cầu hóa, những tiện lợi của các phương tiện thông tin đại chúng, các sản phẩm nghe nhìn đã dẫn đến nguy cơ nền âm nhạc dân tộc cổ truyền bị "hòa tan" trong quá trình "hòa nhập". Các đại biểu đã đưa ra những bài học kinh nghiệm quý báu của Trung Quốc, nước có lịch sử văn hóa lâu đời, hay Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật Bản... trong việc bảo tồn và phát triển âm nhạc dân tộc cổ truyền. Khi nhận thấy sự "suy yếu" nhạc cổ truyền, người Trung Quốc đã tập trung nghiên cứu âm nhạc truyền thống và cung cấp cơ sở lý thuyết cho sáng tác dàn nhạc dân tộc. Những tác phẩm về phối khí cho dàn nhạc dân tộc Trung Quốc đã ra đời. Trung Quốc cũng hết sức chú trọng công tác đào tạo nhạc sĩ chuyên nghiệp của dàn nhạc dân tộc. Trong công tác bảo tồn, Trung Quốc dùng phương pháp bảo tồn âm nhạc như những hạng mục trong bảo tàng: ghi âm hoặc sao chép các bản nhạc cổ và bảo tồn băng ghi âm, bản ký âm trong bảo tàng. Những việc này giúp cho dàn nhạc dân tộc Trung Quốc đã được công nhận là một phần của nền âm nhạc thế giới với phong cách âm nhạc đặc trưng. Tại Hàn Quốc trung tâm Quốc gia Nghệ thuật biểu diễn truyền thống đã mở một kênh nhạc dân tộc (FM Gugak) trên sóng phát thanh Hàn Quốc còn tổ chức các cuộc hội thảo theo định kỳ sáu tháng một lần, dành cho các giáo sư chuyên ngành âm nhạc dân tộc học. Nhật Bản lại chọn cách dạy âm nhạc dân tộc trong trường học như môn học bắt buộc. Thái-lan xây dựng Hiệp hội Luang Pradit Phairoh - tổ chức văn hóa phi Chính phủ và phi lợi nhuận đầu tiên ở nước này nhằm ủng hộ âm nhạc truyền thống. Ở Việt Nam, Viện Âm nhạc Việt Nam rất chú trọng công tác sưu tầm, nghiên cứu các thể loại âm nhạc cổ truyền dân tộc, từ những câu hát ru đến điệu hò lao động, dân ca các vùng miền. Tuy nhiên, cùng với các biện pháp lưu giữ vốn cổ, một điều quan trọng hơn để phát triển âm nhạc dân tộc là đưa giới trẻ đến với âm nhạc cổ truyền bằng sự cảm thụ chứ không phải bằng lý trí. Âm nhạc dân tộc phải là món ăn tinh thần từ khi còn nhỏ, thường xuyên, để dù ở độ tuổi nào và dù có đi tới đâu, mỗi người vẫn nhớ và cần đến, như nguồn sống mỗi ngày. Theo Tin tức
|