Cải xà lách soon lớn tiếng anh là gì

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Bài này viết về rau. Đối với món ăn, xem Xa lát.

Xà lách

Xà lách ở miền Nam Việt Nam

Phân loại khoa họcGiới (regnum)Plantae(không phân hạng)Angiospermae(không phân hạng)Eudicots(không phân hạng)AsteridsBộ (ordo)AsteralesHọ (familia)AsteraceaeChi (genus)LactucaLoài (species)L. sativaDanh pháp hai phầnLactuca sativa

12. Danh pháp đồng nghĩa

• Lactuca capitata (L.) DC.
• Lactuca crispa (L.) Roth
• Lactuca dregeana DC.
• Lactuca laciniata Roth
• Lactuca palmata Willd.
• Lactuca sativa subsp. asparagina (L.H.Bailey) Janch.
• Lactuca sativa subsp. capitata (L.) Schübl. & G.Martens
• Lactuca sativa subsp. crispa (L.) Schübl. & G.Martens
• Lactuca sativa subsp. longifolia (Lam.) Alef.
• Lactuca sativa subsp. minii Hadidi
• Lactuca sativa subsp. romana Schübl. & G.Martens
• Lactuca sativa var. sativa
• Lactuca sativa subsp. sativa
• Lactuca sativa subsp. secalina Alef.
• Lactuca scariola var. sativa (L.) Boiss.
• Lactuca scariola var. sativa Moris

Xà lách hay còn gọi cải bèo, cải tai bèo (danh pháp khoa học: Lactuca sativa) là loài thực vật có hoa thuộc họ Cúc được nhà thực vật L. mô tả khoa học lần đầu năm 1753. Nó thường được trồng làm rau ăn lá, đặc biệt trong món xa lát, bánh mì kẹp, hăm-bơ-gơ và nhiều món ăn khác.

Ngoài ra nó còn được gọi là rau diếp, được biết đến từ thời xa xưa vì đặc tính giải khát, tinh khiết và giúp an thần của nó. Tên của nó bắt nguồn từ loại nước trắng đục (cao su) chảy rỉ ra từ thân cây rau sau khi được cắt

Loài Lactuca sativa gồm các loại như:

• Iceburg Lettuce hay Iceberg/crisphead (Xà lách Mỹ): Lớp lá bên ngoài xanh hơn và lớp lá bên trong trắng hơn. Loại này phổ biến nhất vì có kết cấu lá giòn, mùi vị nhẹ nhàng và có nhiều nước. Nó là một nguồn chứa nhiều chất choline (một chất amin tự nhiên, C5H15NO2, thường được xếp vào loại vitamin B complex, và là thành phần của nhiều phân tử sinh học quan trọng khác, chẳng hạn như acetylcholine và lecithin).
• Romaine Lettuce hoặc Cos Lettuce (Xà lách Romaine, rau diếp): Có lá xanh đậm và dài. Nó có kết cấu lá giòn và hương vị đậm đà hơn các loại khác. Là một nguồn chứa nhiều vitamin A, C, B1 và B2, và axit folic.
• Butterhead Lettuce (Xà lách mỡ): Đây là loại xà lách có lá lớn và được sắp xếp "lỏng lẻo", và rất dễ dàng tách ra từ thân của nó. Nó có kết cấu lá mềm hơn, với hương vị ngọt ngào so với họ hàng của nó.
• Loose-leaf Lettuce (Xà lách lô lô): Như tên gọi của nó, loại này có lá sắp xếp rời rạc, có tàng lá rộng và xoăn. Nó có hương vị nhẹ và kết cấu lá hơi giòn.
• Celtuce (Rau diếp ngồng): Lá cây màu xanh, thỉnh thoảng có thể là tía, phiến lá thuôn dài và không phẳng. Lá có thể ăn sống được hoặc luộc qua. Thân thẳng có vỏ màu trắng, phần bên trong mềm, chưa nhiều dinh dưỡng, có thể ăn được thông qua luộc, nấu canh, nướng hoặc xào.

Hình ảnh[sửa | sửa mã nguồn]

• Romaine Lettuce: (Xà lách Romaine)

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

• ^ The Plant List (2013). “Lactuca sativa”. Truy cập 17 tháng 9 năm 2017.
• ^{Phạm Hoàng Hộ; Cây cỏ Việt Nam - tập 3; Nhà xuất bản Trẻ - 1999; Trang 313.} Trương Vĩnh Ký; Vocabulaire annamite-français: mots usuels, noms techniques, scientifiques et termes administratifs; Nhà xuất bản Rey et Curiol - 1887; Trang 93. Trồng rau nói chung và rau xà lách xoong tại nhà nói riêng đang là một xu hướng phổ biến vì đem lại nhiều lợi ích. Không chỉ kinh tế, mà còn đảm bảo nguồn thực phẩm hữu cơ lành và sạch. Được ăn những phần rau quả vừa mới cắt, còn thơm mùi đất trên tay và giữ trọn vẹn 100% dinh dưỡng – không phải là điều tuyệt vời nhất sao? Ở bài viết này, Mộc Nhiên Farm sẽ giới thiệu tới các bạn một loại rau cực kỳ dễ trồng, cho năng suất cao và mang lại lợi ích cao cấp với giá tiền siêu rẻ.
• Tên khoa học: Nasturtium officinale
• Tên tiếng Anh: Japanese Watercress
• Tên gọi khác: rau dền Nhật, cải xoong tím

Đặc điểm của xà lách xoong

Xà lách xoong là một loại rau xà lách phổ biến, cùng họ cải. Nó còn hay được gọi là cải xoong. Rau rất nhỏ, thân mảnh, lá nhỏ hơn đồng xu và hơi xoăn. Một số người hay gọi là cải xoăn hoặc xà lách xoăn. Lá tròn, bóng, xanh đậm, năng suất ổn định. Là một loài thực vật được đánh giá cao trong ẩm thực Địa Trung Hải.

Rau có tinh dầu nên có chút vị hăng. Nếu bóp gỏi sẽ còn vương lại một xíu vị hăng này. Nhưng khi chế biến thành các món canh thì hầu như không còn nữa. Rau có thể được trồng và thu hoạch quanh năm. Loại rau này dễ ăn, chứa nhiều vitamin và khoáng chất, nên được cho vào thực đơn hàng ngày.

Nguồn gốc và phân bố của cải xoong

Xà lách xoong hiện được tìm thấy như một loại cỏ dại. Chúng phát triển nhanh chóng ở các vùng của Bắc Mỹ, Úc và Nam Phi.

Tại Anh, cải xoong lần đầu tiên được trồng như một sản phẩm thương mại vào năm 1808 bởi nhà làm vườn William Bradbery, dọc theo sông Ebbsfleet ở Kent. Thị trấn Alresford, gần Winchester, được coi là thủ phủ cải xoong của quốc gia. Chúng phổ biến tới mức có hẳn cả một lễ hội Cải xoong Watercress Festival thu hút hơn 15.000 du khách mỗi năm. Còn có một tuyến đường sắt chạy bằng hơi nước được bảo tồn đã được đặt tên theo loại cây trồng địa phương này. Những năm gần đây, cải xoong được đóng gói và bán một số siêu thị ở nước ngoài.

Tác dụng của xà lách xoong dưới góc nhìn y học hiện đại

Công dụng của họ rau cải

Xà lách xoong thuộc họ rau cải. Để tìm hiểu về công dụng của nó, trước tiên Mộc Nhiên Farm mời các bạn ngó qua những lợi ích của họ rau cải nói chung.

• Rất giàu chất dinh dưỡng, như các carotenoid (beta-carotene, lutein, zeaxanthin) và khoáng chất. Chúng cũng là một nguồn chất xơ tốt.
• Ngoài ra, các loại rau họ cải có chứa một nhóm chất được gọi là glucosinolate, là hóa chất có chứa lưu huỳnh. Vì vậy các loại cải hay có mùi thơm hăng và vị đắng.
• Trong quá trình chuẩn bị, nhai và tiêu hóa thức ăn, glucosinolate trong các loại rau họ cải bị phân hủy để tạo thành các hợp chất hoạt động sinh học như indoles, nitriles, thiocyanates và isothiocyanates. Indole-3-carbinol (một indole) và sulforaphane (một isothiocyanate) có tác dụng ngăn ngừa ung thư.

Các nghiên cứu trên động vật và thí nghiệm với các tế bào được nuôi trong phòng thí nghiệm đã xác định được một số cách tiềm năng mà các hợp chất này có thể giúp ngăn ngừa ung thư:

• Bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại DNA.
• Giúp vô hiệu hóa các chất gây ung thư.
• Kháng vi-rút và kháng khuẩn.
• Chống viêm.
• Gây chết tế bào (apoptosis).
• Ức chế sự hình thành mạch máu khối u và sự di chuyển của tế bào khối u.

Xà lách xoong giảm nguy cơ ung thư

Các nghiên cứu liên quan tới ung thư

Đối với việc kiểm nghiệm trên con người, rau cải xoong đã có nhiều nghiên cứu về các tác dụng giảm nguy cơ ung thư. Các kết luận được liệt kê trong một số bài báo, được tổng hợp như sau:

• Khuyến khích ăn hàng ngày để giảm tổn thương DNA của tế bào bạch cầu. Vì tổn thương này sẽ thúc đẩy quá trình phát triển ung thư. Có nghiên cứu cho những người hút thuốc và không hút thuốc. Nghiên cứu đưa khẩu phần 85gr cải xoong thêm vào thức ăn hàng ngày, diễn ra trong 8 tuần. Kết quả thấy rõ hơn ở người hút thuốc có sự giảm rõ rệt đối với các tổn thương DNA trong tế bào bạch cầu. Sự gia tăng đồng thời nồng độ chất chống oxy hóa trong huyết tương của β-caroten và lutein cũng được ghi nhận.

• Cải xoong giàu glucosinate, đây là dẫn xuất phenylethyl isothiocyanate (PEITC) methylsulphinylakyl isothiocyanates (MEITCs) – các chất này hỗ trợ chống ung thư.
• Có nghiên cứu về chiết xuất cải xoong và tế bào ung thư ruột kết, cho thấy việc ăn xà lách xoong có lợi.
• Nghiên cứu liên quan tới các tế bào ung thư vú cũng chỉ ra rằng nếu bổ sung chiết xuất này thì ức chế khả năng xâm lấn của chúng.
• Nghiên cứu về chế độ ăn bổ sung PEITC ở chuột ghép với khối u tuyến tiền liệt ở người. Kết quả cho thấy giảm 50% trọng lượng khối u.

Tổng hợp thành phần của xà lách xoong

• Cải xoong là nguồn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cần thiết và carotenoid, như lutein và . Các hợp chất này ảnh hưởng tốt tới mắt và da.
• Việc tiêu thụ xà lách xoong hàng ngày hỗ trợ giảm lượng chất béo trung tính trong huyết tương khoảng 10%.

• Cải xoong là nguồn cung cấp vitamin A, C. Ngoài ra chúng còn là nguồn filate, canxi, sắt và vitamin E. Các hợp chất phytochemical như glucosinolate, lutein, flavonoid và axit hydroxyciammic đều tốt cho sức khỏe.
• Xà lách xoong có khả năng chống oxy hóa đáng kể.
• Bộ y tế khuyến nghị nên ăn 80gr mỗi ngày để giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.
• Lượng calo trong rau rất thấp, vì thế chúng được cho vào thực đơn ăn kiêng. Loại rau này được đánh giá rất cao, như một phần của chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.

Các tác dụng y học khác của xà lách xoong

Ngoài tác dụng lớn nhất là ngăn ngừa ung thư, xà lách xoong còn có hiệu quả đối với các bệnh khác như:

Cải xoong trị nám và tàn nhang

Các chất chống oxy hóa thường có tác dụng hồi sinh làn da, giảm viêm, mau lành sẹo. Vì thế, đây cũng là thực phẩm tốt cho làn da của phụ nữ. Có một bài thuốc để giảm nám và tàn nhang như sau:

Nguyên liệu: 20gr xà lách xoong tươi, 1 muỗng cà phê mật ong.

Cách thực hiện: rửa sạch rau, để ráo, giã nhỏ, trộn phần rau này với mật ong. Chà hỗn hợp này vào vùng da bị nám hoặc tàn nhang. Sau đó để khô rồi rửa lại. Nên làm 1 ngày 2 lần.

​Bổ sung iot

Nếu đưa xà lách xoong vào khẩu phần ăn hàng ngày thì gần như bổ sung đầy đủ iot cho cơ thể. Đồng thời sẽ hỗ trợ giảm chứng xơ cứng động mạch.

Cải thiện hệ miễn dịch

Loại rau này chứa lượng chất sắt và canxi nhiều so với các loại rau khác. Lượng vitamin C của nó được xếp trên cả cam. Vì vậy, việc sử dụng thường xuyên giúp cải thiện hệ miễn dịch, tăng sức đề kháng cho cơ thể.

Xà lách xoong có tác dụng thanh nhiệt

Ăn cải xoong thường xuyên trong mùa nóng sẽ giúp cơ thể thanh mát. Nhờ vậy, giảm các triệu chứng nóng trong người như nhiệt miệng hoặc mụn bọc trên cơ thể.

Có lợi cho tim mạch

Hàm lượng carotenoids như beta carotene, zeaxanthin và lutein trong rau xà lách xoong giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh tim, giảm nguy cơ đau tim và đột quỵ. Ngoài ra, các chất chống oxy hóa như lutein giúp kìm hãm sự phát triển của các vấn đề về tim mạch. Loại rau này chứa nhiều magie, kali và chất xơ. Đây là những chất cần thiết cho hoạt động của cơ tim.

Xà lách giảm cân hiệu quả

Chất xơ và vitamin trong rau giúp duy trì cảm giác no lâu. Vitamin C làm cho quá trình trao đổi chất diễn ra hiệu quả và hạn chế tích tụ chất béo. Vì thế, cho cải xoong vào chế độ ăn hàng ngày, bạn sẽ có một cân nặng hợp lý.

Giúp bà bầu cải thiện chứng táo bón

Rau cải xoong cải thiện hệ tiêu hóa, chứa nhiều chất xơ giúp giảm táo bón. Đặc biệt đối với thời thai kỳ, các bà bầu có thể dùng loại rau này để cải thiện chứng táo bón.

Xà lách xoăn điều trị bệnh tiểu đường

Bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường sẽ phải chịu những tổn thương thần kinh nhất định. Cải xoong chứa axit alpha-lipoic, hợp chất này giảm những tổn thương đó. Các nghiên cứu chỉ ra những hiệu quả đáng kể khi sử dụng các thực phẩm có chứa hợp chất này.

Xà lách xoong có lợi cho mắt

Lutein và zeaxanthin bảo vệ mắt, giảm nguy cơ bị đục thủy tinh thể hoặc thoái hóa điểm vàng ở người lớn tuổi. Vitamin A và vitamin C trong rau cũng có nhiều ích lợi cho mắt.

Xà lách xoong có lợi cho xương khớp

Bổ sung xà lách xoong trong khẩu phần ăn hàng ngày sẽ giảm nguy cơ chấn thương về xương khớp. Vì các chất như canxi, magiê, kali, vitamin K hỗ trợ cho xương khớp khỏe. Vitamin K góp phần tạo nên protein để hình thành mô xương khỏe mạnh.

Phòng ngừa dị tật bẩm sinh

Folate trong xà lách xoong là dưỡng chất giúp cho quá trình phát triển của thai nhi được an toàn và mạnh khỏe. Đây là thực phẩm rất tốt cho các mẹ bầu.

Rau xà lách xoong có an toàn cho trẻ hay không?

Rau cải xoong này cũng có thể dùng cho các bé ăn dặm từ 6 tháng tuổi. Đây là nguồn bổ sung chất sắt hiệu quả, hỗ trợ tiêu hóa và giúp trẻ ngủ ngon hơn. Ở giai đoạn này, rau cần được luộc chín và ghiền nhỏ.

Đặc điểm của xà lách xoong Nhật

Xà lách xoong Nhật có viền lá nhẵn hơn, màu đỏ hơn loại xà lách xoong bình thường. Vì thân cứng hơn nên khi ăn cũng giòn hơn. Khi nhiều nắng, xà lách xoong Nhật chuyển sang màu đỏ tía. Cũng vì thế chúng còn được gọi là cải xoong tím. Chiều cao của chúng khá thấp, chỉ khoảng 30cm. Cây khi già cho hoa màu trắng. Hoa của chúng không rõ cánh như hoa cải xoong. Trên thân cả hai đều có rễ chùm màu trắng.

Thực chất rau cải xoong Nhật là thực vật thủy sinh hoặc bán thủy sinh. Chúng có nguồn gốc từ châu Âu và châu Á. Sau này, khi lan rộng ra nhiều nơi, chúng hay phân bố ở các vùng đầm lầy và nước ngọt. Chúng phát triển cực kỳ nhanh, chăm sóc rất dễ nên gần như được chuộng làm thực phẩm hàng ngày.

Công dụng của xà lách xoong Nhật theo dân gian

Cây mọc hoang này trước đây thường được người dân sử dụng như một nguồn rau xanh hoặc xà lách tự nhiên và rẻ tiền. Chúng có cùng công dụng với loại xà lách xoong bình thường.

Trong y học dân gian, xà lách xoong Nhật được sử dụng rộng rãi để điều trị các bệnh cảm lạnh, ho, bệnh chàm, thận, gan và hỗ trợ tiêu hóa. Nhưng chúng càng ngày càng trở nên phổ biến là vì gần đây có rất nhiều nghiên cứu và báo cáo về các hợp chất chống oxy hóa mà nó chứa.

Trước đây, vào những năm đại hạn ở châu Âu, xà lách xoong Nhật được xem là thực phẩm của người nghèo. Chúng rất giàu vitamin và hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh. Có truyền thuyết kể lại ông tổ ngành y Hippocrates đã dùng loại cây này để chữa bệnh cho nhiều người dân thời ấy.

Chế biến xà lách xoong Nhật như thế nào?

• Làm salad, nấu canh.
• Dùng cho các món lẩu, mì, hầm, tôm hấp
• Làm nước sốt
• Các món xào
• Sử dụng cho các món sinh tố hoặc nước ép
• Làm nhân bánh mì

Lưu ý khi sử dụng rau xà lách xoong

• Xà lách xoong chỉ nên ăn khi bóp gỏi hoặc nấu chín. Không ưu tiên sử dụng làm nước ép rau. Nếu được dùng làm nước ép, cần trữ lạnh ngay sau khi ép xong. Vì xà lách xoong có hàm lượng nitrat cao, nếu không trữ lạnh vi khuẩn xâm nhập sẽ gây hại.
• Hàm lượng vitamin K trong rau mang lại lợi ích lớn. Tuy nhiên, đối với người bị rối loạn đông máu đang điều trị bằng thuốc loãng máu, lượng vitamin K thay đổi sẽ có thể làm giảm quá trình hấp thụ thuốc loãng máu.
• Để trữ cải xoong được lâu, sau khi cắt không nên rửa mà trữ hộp trong ngăn mát. Khi cần lấy từng phần ra sử dụng. Rửa rau sẽ nhanh làm lá nhanh úng nước.

Cách trồng và chăm sóc xà lách xoong Nhật

Vị trí và đất trồng

Khu vực mát mẻ và đủ ẩm sẽ là điều kiện thuận lợi để rau xà lách xoong phát triển tốt nhất. Ở nước ngoài, loại rau này được xem có tính xâm lấn cao nên cần kiểm soát để không ảnh hưởng tới khu vực đi lại ven sông. Điều này chỉ cho thấy khả năng phát triển rất tốt và là ưu điểm khi trồng tại vườn.

Rau thường được trồng vô khay hoặc thùng xốp, nếu khu vực vườn nhỏ. Khi đó, cần kê khay/chậu lên cách mặt đất để tránh bị úng hoặc hấp hơi nóng từ nền gạch.

Giống xà lách này phù hợp với những nơi ẩm ướt nên đất trồng có thể nhiều đất thịt hoặc bùn. Nếu có thể trồng thủy canh cũng phát triển rất tốt.

Gieo hạt

Đối với việc trồng bằng hạt, có thể gieo hạt vào chậu. Trước khi gieo, xới tơi đất. Sau đó phủ lên trên lớp hạt một lớp đất mỏng và phun ẩm mặt chậu. Chỉ nên phủ một lớp đất mỏng và không nén chặt. Hạt cần có không khí để hít thở. Vì loại rau này rất dễ lên nên có thể bỏ qua giai đoạn ủ hạt.

Hạt khi mới gieo xuống đất nên đặt vào nơi kín gió và tránh ánh nắng. Sau khi hạt tách được 2 chiếc lá con, bắt đầu đem khay hạt ra ánh sáng. Sau vài ngày cây con lớn hơn bắt đầu ra thêm lá thì có thể chăm sóc như cây trưởng thành.

Rễ của rau xà lách xoong không cắm sâu nên không cần quá nhiều đất. Khi hạt nảy mầm nếu thấy chúng mọc quá dày, nên nhổ bớt để rau thông thoáng và phát triển tốt nhất.

Nếu khay nhỏ, nên bứng cây trồng riêng, hoặc để cây cách nhau khoảng 10 – 15 cm.

Chăm sóc xà lách xoong Nhật

Cũng như xà lách xoong, loại Nhật rất dễ trồng, chỉ cần tưới đủ ẩm, tránh ánh nắng gay gắt. Sau khoảng 35 ngày có thể thu hoạch.

Kết luận

Xà lách xoong và xà lách xoong Nhật đều phổ biến về giá trị sức khỏe tới nỗi hầu như mọi người mua về ăn mà không lăn tăn suy nghĩ gì nhiều. Với xu hướng trồng rau sạch tại nhà hiện nay, các loại cây thảo dược, rau dễ trồng được ưu tiên mang về khu vườn gia đình. Xà lách xoong phát triển rất nhanh và có thể dùng thường xuyên. Đây hẳn là một trong những loại rau nên sớm có mặt trong thực đơn mỗi ngày.