Cách đọc Cash flow
Đúng như tiêu đề, đây sẽ là 1 bài viết chi tiết và cặn kẽ về Báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo chuẩn mực IAS 7 Statement of cash flows. Trong bài viết này, Ad sẽ đi giải thích tất tần tật, từ bản chất của Báo cáo lưu chuyển tiền tệ là gì? Cho đến cách lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ riêng và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất? Vậy nên, nếu bạn đang quan tâm đến chủ đề này, thì hãy cùng Ad bắt đầu hành trình nhé. Show
Phần 1. Bản chất Báo cáo lưu chuyển tiền tệ là gì? Các nguyên tắc xác định dòng tiền của doanh nghiệp?1. Bản chất Báo cáo lưu chuyển tiền tệ là gì?Các bạn hẳn đã biết rằng 1 bộ Báo cáo tài chính theo quy định của IFRS gồm 5 thành phần:
Các bạn hẳn cũng đã biết: Bảng cân đối kế toán sẽ phản ánh tình hình tài chính của công ty tại 1 thời điểm. Báo cáo KQHĐKD sẽ phản ánh tình hình tài chính của công ty trong 1 thời kỳ. Nghe cũng khá là đầy đủ rồi nhỉ. Vậy, tại sao còn phải sinh ra cái Báo cáo lưu chuyển tiền tệ làm chi nữa? Để trả lời câu hỏi này chúng ta phải làm rõ vấn đề sau về nguyên tắc ghi nhận giao dịch theo Cở sở dồn tích của chúng ta. Theo cơ sở dồn tích thì:
Như vậy, ghi nhận doanh thu/chi phí không đồng nghĩa với dòng tiền vào/dòng tiền ra sẽ thực phát sinh ở doanh nghiệp. Hay nói cách khác là: Có sự khác biệt giữa lượng tiền thu vào và doanh thu trong kỳ, giữa chi phí ghi nhận và lượng tiền chi ra trong một kỳ. Và do đó, sẽ khó khăn cho những người sử dụng BCTC không có kiến thức về kế toán. Nguyên tắc ghi nhận này trái ngược với việc ghi nhận giao dịch theo Cơ sở tiền. Mà theo đó: Các giao dịch sẽ chỉ được ghi nhận khi chúng thực phát sinh bằng tiền. Và do vậy, lợi nhuận và dòng tiền từ hoạt động kinh doanh trong một kỳ sẽ bằng nhau. Không phải tự nhiên mà lại tồn tại nguyên tắc hạch toán theo cơ sở tiền. Bởi vì hạch toán theo cơ sở dồn tích có những hạn chế nhất định của nó. Có thể kể đến là các công ty có thể tìm cách làm đẹp Báo cáo tài chính bằng cách lựa chọn các chính sách phân bổ chi phí, doanh thu. Dẫn đến là công ty có thể có lợi nhuận rất cao nhưng dòng tiền thì âm. Và chẳng bao lâu thì phá sản phì không đủ tiền cho hoạt động. Chính vì vậy, ngoài việc lập báo cáo theo cơ sở dồn tích (BCĐKT & BCKQHĐKD) công ty còn phải lập thêm báo cáo theo cơ sở tiền. Đó chính là Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Well, đến đây có thể sẽ có bạn tranh cãi xem khẳng định này của mình có đúng không. Nhưng hãy ghìm lại chút đã nhé. Vì chúng ta sẽ có thể nhìn kỹ vấn đề này khi tìm hiểu cách lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Còn bây giờ, Chúng ta hãy đi xem thực chất báo cáo lưu chuyển tiền tệ là gì đã. Báo cáo Lưu chuyển tiền tệ là báo cáo phân tích sự biến động ra vào của các khoản mục tiền & tương đương tiền trong kỳ. Trong đó:
Các bạn hãy xem 2 mẫu Báo cáo lưu chuyển tiền tệ sau: Báo cáo LCTT theo phương pháp gián tiếp Báo cáo LCTT theo phương pháp trực tiếp 2. Các nguyên tắc xác định dòng tiền của doanh nghiệp?Nhìn vào 2 mẫu báo cáo bên trên chúng ta có thể thấy rằng: Dù lập theo phương pháp nào thì Báo cáo Lưu chuyển tiền tệ cũng dựa trên nguyên tắc đầu tiên là: Số dư tiền cuối kỳ = Số dư tiền đầu kỳ + Dòng tiền thuần phát sinh trong kỳ. Trong đó: Dòng tiền thuần phát sinh trong kỳ được xác định từ 3 nhóm hoạt động:
Lưu ý:
Phần 2. Cách lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ riêngCó 2 phương pháp:
Phương pháp trực tiếp được khuyến khích hơn vì nó có thể sử dụng để ước tính dòng tiền trong tương lai. Nhưng trong thực tế thì phương pháp gián tiếp lại được sử dụng rộng rãi hơn vì đơn giản. Sau đây, hãy cùng xem các bước lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo 2 phương pháp này thông qua tình huống sau: [Tình huống 1] 1 công ty có BS và PL cho năm tài chính kết thúc vào 31.3.20X8 như sau:
Thông tin bổ sung:
Yêu cầu: Lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ cho A Co theo phương pháp gián tiếp và trực tiếp 2 phương pháp này sẽ chỉ khác nhau ở phần xác định Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh (Operating activities). Chúng ta sẽ đi giải quyết lần lượt từng phương pháp nhé. 1. Cách lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ gián tiếpĐể giúp các bạn dễ hình dung thì Ad tạm chia quy trình lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ gián tiếp thành 7 bước sau: Bước 1. Xác định chỉ tiêu Profit/Loss before taxation. Chỉ tiêu này thường được cung cấp sẵn thông tin trên PL. Bước 2. Xác định 3 nhóm chỉ tiêu cần điều chỉnh. Nhiều bạn không hiểu bản chất của việc điều chỉnh nên thường nhầm lẫn không biết lúc nào cần (+), lúc nào cần (-). Chính vì vậy nên các bạn cố gắng đọc kỹ để hiểu logic đằng sau việc điều chỉnh nhé. Nhóm 1: Giá trị các khoản mục phi tiền tệ phát sinh trong kỳ.Đề bài thường cho sẵn thông tin trong phần Notes hoặc PL. Nếu là khoản mục chi phí thì chúng ta (+) còn nếu là khoản mục lợi nhuận thì chúng ta (-).
Nhóm 2: Chênh lệch số dư đầu kỳ cuối kỳ của các khoản mục làm biến động dòng tiền trong kỳ: Hàng tồn kho; Các khoản phải thu; Các khoản phải trả. Với nhóm này, chúng ta chỉ cần lấy số dư cuối kỳ số dư đầu kỳ là xong
Nhóm 3: Giá trị các khoản doanh thu/chi phí có dòng tiền thuộc Investing activities hoặc Financing activities. . Nếu là khoản mục chi phí thì chúng ta (+) còn nếu là khoản mục lợi nhuận thì chúng ta (-). Ví dụ: Lãi lỗ từ thanh lý tài sản cố định có dòng tiền tương ứng thuộc về Hoạt động đầu tư nên sẽ được loại khỏi Lợi nhuận kế toán trước thuế khi xác định dòng tiền từ hoạt động kinh doanh. Sau khi lấy Profit/Loss before taxation điều chỉnh cho 3 nhóm chỉ tiêu này, chúng ta sẽ tính ra được Cash generated from operation. Bước 3. Xác định các khoản chi trực tiếp được phân loại vào Operating activities:
Bước 4. Tính ra chỉ tiêu Net cash from operating activities bằng cách tổng hợp kết quả từ Bước 1 đến Bước 3 Bước 5. Xác định các chỉ tiêu thuộc Investing activities
Bước 6: Xác định các chỉ tiêu thuộc Financing activities
Bước 7. Xác định tiền & tương đương tiền tăng giảm trong kỳ Áp dụng vào tình huống: Các bạn xem trong Video Đáp án Tình huống 1 2. Cách lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ trực tiếpBước 1. Xác định chỉ tiêu Net Cash from Operating activities
Bước 2.Xác định các chỉ tiêu thuộc Investing activities Bước 3.Xác định các chỉ tiêu thuộc Financing activities Bước 4.Xác định tiền & tương đương tiền tăng giảm trong kỳ (Từ Bước 2 Bước 4: Thực hiện hoàn toàn giống như Indirect method) Áp dụng vào tình huống: Các bạn xem trong Video Đáp án Tình huống 1 OK. Sau khi đã nắm được nguyên tắc cũng như quy trình lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ riêng biệt thì bây giờ chúng ta hãy chuyển sang 1 nội dung khó hơn chút. Đó chính là: Lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất. Phần 3. Cách lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ Hợp nhấtTheo quy định kế toán Việt Nam, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất chỉ được lập theo phương pháp gián tiếp. Tuy nhiên, theo IFRS thì vẫn sẽ được lập theo 1 trong 2 phương pháp gián tiếp và trực tiếp. 1. Nguyên tắc chungCách lập thì tuân thủ các nguyên tắc và trình tự các bước thực hiện đã đề cập đến trong Phần 2. Tuy nhiên, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất được lập căn cứ vào Bảng cân đối kế toán hợp nhất, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất. Và chúng ta sẽ cần phải tuân thủ nguyên tắc sau:
OK. Đây chính là nguyên tắc cơ bản nhất trong việc hợp nhất Báo cáo tài chính. Bởi vì từ góc độ của tập đoàn, là 1 chủ thể duy nhất, thì các dòng tiền ra vào giữa công ty mẹ và các công ty con trong tập đoàn sẽ không tồn tại vì không có ai tự giao dịch với chính mình cả. Chính vì vậy chúng ta sẽ cần phải xác định & loại bỏ các dòng tiền nội bộ này khi lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất. Khi 1 công ty hạch toán tăng tiền, công ty còn lại hạch toán giảm tiền thì số dư tài khoản tiền sẽ tự động được bù trừ với nhau khi lên BCTC hợp nhất. Và do đó chúng ta không cần quan tâm. Ví dụ, Công ty mẹ chuyển tiền cho công ty con vay. Khi đó, công ty mẹ hạch toán: DR Other receivables / CR Cash. Còn công ty con hạch toán: DR Cash / CR Borrowing. Như vậy các bạn có thể thấy là tổng số dư tiền của tập đoàn không thay đổi gì cả. Tuy nhiên, cái chúng ta cần chú ý ở đây là Dòng tiền. Ví dụ: Khi 1 công ty mẹ bán tài sản cố định cho công ty con, thì sẽ có dòng tiền thu về từ thanh lý tài sản cố định đúng không ah? Còn công ty con thì sẽ phát sinh dòng tiền chi đầu tư tài sản cố định. Và trên Báo cáo lưu chuyển tiền tệ riêng của từng công ty sẽ thể hiện dòng tiền này. Chính vì vậy, khi lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất chúng ta sẽ cần căn cứ vào Bảng tổng hợp mua, bán TSCĐ trong nội bộ tập đoàn để xác định dòng tiền này và thực hiện loại trừ. Ngoài nguyên tắc này, khi thực hiện các bước lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất chúng ta sẽ cần lưu ý đến 4 khía cạnh quan trọng sau:
2. Điều chỉnh ảnh hưởng của các khoản mục phi tiền tệ (Non-cash transactions)Khía cạnh này ảnh hưởng đến Báo cáo lưu chuyển tiền tệ được lập theo phương pháp gián tiếp. Ở Phần 2 bên trên chúng ta biết rằng để lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo phương pháp gián tiếp thì khi xác định dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, chúng ta sẽ phải bắt đầu với chỉ tiêu Lợi nhuận kế toán trước thuế. Sau đó thực hiện điều chỉnh cho 3 nhóm chỉ tiêu. Thì khía cạnh đầu tiên mà chúng ta đi xem xét ở đây chính là khi thực hiện điều chỉnh ảnh hưởng của các khoản mục phi tiền tệ (Non-cash transactions) để lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất. Ví dụ khi xác định các khoản mục phi tiền tệ cần điều chỉnh:
Tương tự với các khoản mục như Dự phòng trích lập/Các khoản trích trước hay Lãi lỗ từ chênh lệch tỷ giá nhé. Hãy cùng đi xem tình huống sau:
Đáp án Để xác định được các khoản mục cần điều chỉnh, chúng ta hãy đi phân tích từng thông đề bài đưa ra: (1) Pension scheme Hãy hơ lại IAS 19 Employee Benefits 1 chút. Phải nói rằng đây là 1 hạng mục rất hay khi mang ra để phân tích về dòng tiền. Trong tình huống của chúng ta:
(2) Impairment Loss Goodwill Như bên trên đã nói, các khoản suy giảm giá trị của Lợi thế thương mại không phải là dòng tiền thực sự phát sinh. Do vậy sẽ cần cộng lại vào Lợi nhuận kế toán trước thuế khi xác định dòng tiền. (3) PPE
(4) Inventory Đây là ví dụ đã được mình đề cập đến trong bài viết về IAS 21 Ảnh hưởng của chênh lệch tỷ giá. Có bạn nào còn nhớ không ah? Tại ngày phát sinh giao dịch 1.5.X8: Giao dịch ngoại tệ được chuyển đổi sang đồng tiền chức năng của công ty bằng cách áp dụng tỷ giá giao dịch tại chỗ vào ngày giao dịch là: $1 : Dinar 5 DR Inventory / CR Cash: Dinar 80m/5 = $16m HTK được đo lường theo giá trị thấp hơn giữa NRV & Nguyên giá. Tổng suy giảm giá trị của khoản mục HTK: $6m (Dinar 80 million/5 Dinar 60 million/6). Trong đó:
Cả 2 khoản mục này đều là khoản mục phi tiền tệ và cần được điều chỉnh vào Lợi nhuận kế toán trước thuế. (5) Biến động của các khoản mục làm biến động dòng tiền trong kỳ
Tập hợp tất cả các phân tích bên trên, chúng ta sẽ xác định được các khoản cần điều chỉnh vào Lợi nhuận trước thuế như sau:
3. Khoản mục cổ tức đã chi trảTại Bước 3 khi lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo Phương pháp gián tiếp, chúng ta sẽ phải xác định các khoản chi trực tiếp được phân loại vào Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh. Trong đó bao gồm khoản chi trả cổ tức trong kỳ đúng không ạ? Trên BCTC riêng thì rất đơn giản. Khoản mục này thể hiện số cổ tức công ty đã thực hiện chi trả cho cổ đông trong kỳ. Có thể được xác định theo công thức: Dividends paid = RE at the beginning of period (BS) + Profit of the year (PL) Adjustments (Notes) RE at end of period (BS) Tuy nhiên, với BCTC hợp nhất thì sẽ phức tạp hơn. Khoản mục này sẽ cần bao gồm:
Vậy sẽ có bạn thắc mắc cổ tức công ty con chi trả cho công ty mẹ thì sao? Câu trả lời rất đơn giản. Hãy nhớ lại 1 chút nguyên tắc hợp nhất Báo cáo tài chính chúng ta đã học đối với nghiệp vụ chi trả cổ tức nhé. Khi đó, trên Báo cáo tài chính riêng các công ty sẽ hạch toán như sau:
Như vậy, khi lập BS & PL hợp nhất, sẽ cần thực hiện bút toán loại trừ giao dịch nội bộ này. Vì từ góc độ tập đoàn thì không ai tự chi trả cổ tức cho chính mình cả.
Mà Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất được lập dựa trên cơ sở BS và PL hợp nhất. Do vậy, khi đã có BS & PL hợp nhất thì chúng ta không cần thực hiện bút toán điều chỉnh này nữa. Vậy, còn số tiền B mà công ty con đã chi ra cho NCI thì sao? Về cơ bản, đây không phải là số tiền giao dịch nội bộ, mà là giữa tập đoàn và bên ngoài. Chính vì vậy, số tiền cổ tức công ty con đã thanh toán cho NCI sẽ phải được bao gồm trên Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất. Đừng quên rằng, khoản mục Cổ tức chi trả cho cổ đông có thể được xếp vào mục Operating activities hoặc là Financing activities nhé. 4. Điều chỉnh ảnh hưởng của giao dịch mua, thanh lý công ty conNhìn vào ảnh trên ta thấy sẽ có 2 loại dòng tiền liên quan từ việc đạt được hoặc mất quyền kiểm soát các công ty con:
2 dòng tiền này sẽ bù trừ với nhau (Dòng tiền thuần): Cash to acquire subsidiary hoặc Proceeds of sale of subsidiary. Dòng tiền thuần này được trình bày riêng biệt & phân loại là Hoạt động đầu tư. Lưu ý:
Hãy cùng xem tình huống sau.
[Áp dụng vào tình huống] Khi công ty mẹ mua hoặc bán công ty con trong năm tài chính, dòng tiền thuần từ mua hoặc thanh lý sẽ được trình bày riêng biệt là Dòng tiền từ hoạt động đầu tư. (1) Cash flows from Investing activities Disposal of subsidiary net of cash disposed of: $100m $20m = $80m (2) Cash flows from operating activities
(*) Xác định điều chỉnh biến động của các khoản mục làm ảnh hưởng đến dòng tiền của tập đoàn
5. Dòng tiền liên quan đến công ty liên doanh liên kếtKhi công ty mua hoặc thanh lý khoản đầu tư vào công ty liên doanh liên kết: Số tiền nhận được hoặc phải thanh toán khi thanh lý hoặc mua khoản đầu tư vào công ty liên kết sẽ được ghi nhận vào Dòng tiền từ hoạt động đầu tư. Chỉ tiêu Dividends received from associate & other investments: Cổ tức nhận được từ công ty liên kết, liên doanh sẽ được phản ánh là dòng tiền vào từ Hoạt động đầu tư. Và trong đề thi, chỉ tiêu này có thể được xác định dựa vào biến động của khoản mục Đầu tư vào công ty liên doanh liên kết như sau:
Như vậy là chúng ta đã lần lượt đi tìm hiểu các nội dung quan trọng về Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Hy vọng bài viết đã giúp các bạn hiểu rõ Báo cáo lưu chuyển tiền tệ là gì cũng như cách lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo 2 phương pháp gián tiếp và trực tiếp. Trong bài viết tiếp theo mình sẽ đi giải thích về nội dung được rất nhiều bạn quan tâm đó là IAS 36 Impairment. Các bạn theo dõi ủng hộ mình nha! |