Uống thuốc bắc có hại dạ dày không

Cỡ chữ: A- A A+

Một số người lầm tưởng thuốc Đông y hoàn toàn an toàn và không có tác dụng phụ nhưng không phải thế. Thuốc Đông y cũng có những tác dụng không tốt cho sức khỏe con người nếu ta dùng không đúng cách. Dưới đây chúng tôi xin giới thiệu với bạn đọc những thông tin dùng thuốc không đúng cách, ảnh hưởng đến sức khỏe con người:

       Một số người lầm tưởng thuốc Đông y hoàn toàn an toàn và không có tác dụng phụ nhưng không phải thế. Thuốc Đông y cũng có những tác dụng không tốt cho sức khỏe con người nếu ta dùng không đúng cách. Dưới đây chúng tôi xin giới thiệu với bạn đọc những thông tin dùng thuốc không đúng cách, ảnh hưởng đến sức khỏe con người:
1. Dùng thuốc đông dược không hợp với thể bệnh:
         Ngay một chứng bệnh cũng chia ra thể hàn [lạnh], thể nhiệt [nóng], thể hư [bản thân các cơ quan trong cơ thể bị hư suy], thể thực [ bệnh cấp, mới mắc do yếu tố bên ngoài là chủ yếu chưa ảnh hưởng tới các tạng bên trong cơ thể]. Mỗi thể bệnh đều có những phương pháp điều trị đặc hiệu, như: bệnh hàn thì dùng thuốc nhiệt, bệnh nhiệt thì dùng thuốc hàn, bệnh hư phải dùng thuốc bổ, bệnh thực phải dùng thuốc tả để công phạt, không thể có một phương thuốc chung cho bất kỳ bệnh nào; nếu dùng sai sẽ có hậu quả tai hại, như nhiệt gặp nhiệt tắc cuồng, hàn gặp hàn tắc tử.
2. Dùng thuốc đông y quá liều: 
          Chẳng hạn như vị thuốc Mộc thông [giúp lợi tiểu] nếu dùng liều cao kéo dài có thể gây suy thận. Các vị thuốc Tế tân, Bạch quả, Ô đầu, Phụ tử, Hạnh nhân...dùng liều cao cũng có thể gây ngộ độc.
3. Dùng thuốc đông y kéo dài:           Dùng kéo dài vị thuốc Chu sa, Thần sa,...có ảnh hưởng đến chức năng gan và thận.

4. Phối hợp thuốc đông dược không đúng:

          Khi dùng thuốc cần chú ý đến sự phối ngũ của các vị thuốc, sự cấm kỵ trong khi dùng thuốc. Khi phối hợp với những vị thuốc khác nhằm hạn chế sự tương tác thuốc không có lợi, hạn chế tác dụng phụ. Ví dụ không được dùng Côn bố hoặc Hải tảo với Chu sa vì có thể gây viêm đại tràng...

5. Mua thuốc thiếu kiểm chứng:

          Không phải loại thuốc nào cũng có nguồn gốc chính xác mà chủ yếu mua ở các nguồn trôi nổi khác nhau rồi tự bào chế theo “cha truyền con nối”. Vì vậy mới có tình trạng người tiêu dùng mua vài thang thuốc Đông y về ngâm rượu uống nhưng sau đó bị ngộ độc do còn sót những loại cây có độc trong thuốc. Một số người đi du lịch thường tìm mua đủ các loại thuốc Đông y bày bán ở chợ biên giới Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai... vì giá rẻ và hấp dẫn nhưng không hề quan tâm tới nơi sản xuất hay thành phần thuốc mà chỉ biết tin theo lời người bán, đa số là những thang thuốc này được đưa từ Trung Quốc về dù in tiếng Việt trên đó. Tuy các loại thuốc này có thể không gây tử vong hoặc biến chứng tức thì nhưng về lâu dài có thể ảnh hưởng đến cơ thể bởi những chất độc hại ẩn chứa bên trong nó.

6. Sai sót trong quá trình bào chế thuốc đông dược:

          Việc bào chế có thể làm tăng tác dụng hoặc giảm bớt độc tính của thuốc. Nếu bào chế không tốt độc tính của thuốc chưa được loại trừ, khi dùng có thể gây phản ứng đáng tiếc. Trong y học cổ truyền có nhiều vị thuốc dễ gây ngộ độc, nôn mửa nếu bào chế không kỹ như Bán hạ, Phụ tử... vị thuốc Tỳ bà diệp [ lá nhót] khi bào chế phải làm sạch các lông tơ, nếu không có thể gây ngứa họng, ho, viêm niêm mạc họng.

7. Sai sót trong cách dùng thuốc Đông dược:

          Nhiều vị thuốc độc tính cao thường chỉ được dùng bôi, đắp ngoài da nếu dùng đường uống sẽ có thể gây những tác hại nặng nề, thậm chí dẫn tới tử vong. Ví dụ Mật Cá trắm, lá Vòi voi, dùng đắp ngoài sẽ chữa được các bệnh khớp; nhưng nếu dùng đường uống sẽ có thể dẫn đến suy thận cấp, rất nguy hiểm.           Những năm trước đây, một số bệnh nhân ở Bắc Giang nghe truyền miệng, dùng lá trầu không sắc uống chữa được viêm phế quản nhưng hậu quả là gây ngộ độc suy gan thận phải đi bệnh viện trung ương cấp cứu lọc máu, kèm theo các di chứng để lại hết sức nặng nề.           Vì vậy Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Bắc Giang khuyến cáo cho mọi người trước khi dùng thuốc Đông y được biết: tương tự như với Tân dược, thuốc Đông y cũng cần phải được sử dụng theo chỉ định và hướng dẫn của người có trình độ chuyên môn trong lĩnh vực này. Không nên tự ý bốc thuốc theo lời truyền miệng, theo các bài thuốc lưu truyền trên mạng hay kể cả là đơn thuốc của người cùng mắc bệnh như bạn... Bởi sức khỏe, cơ địa của mỗi người không giống nhau thì việc sử dụng loại thuốc nào, liều lượng ra sao cũng sẽ không giống nhau. Chẳng có đơn thuốc nào có thể áp dụng chung cho tất cả mọi người cả, dù đó có là thuốc bổ. Người dùng thuốc phải tuyệt đối tuân thủ liều lượng, liệu trình khuyến cáo, tuyệt đối không sử dụng thuốc kéo dài quá lâu vì có thể gây phản tác dụng. Bên cạnh đó, công tác bảo quản thuốc cũng là vấn đề cần hết sức lưu ý, nên bảo quản thuốc trong hộp kín, ở nơi khô ráo, thoáng mát.  Ngoài ra, bạn cũng cần chú ý tới nguồn gốc, xuất xứ của thuốc. Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại thuốc trôi nổi, không đảm bảo chất lượng, thậm chí còn chứa các chất bảo quản có hại cho sức khỏe, do vậy tuyệt đối không mua qua lời đồn thổi của người quen mà không xác minh nguồn gốc.

        Để đảm bảo an toàn khi sử dụng thuốc Đông y, hãy lựa chọn cơ sở khám chữa bệnh Y học cổ truyền, nhà thuốc uy tín và thầy thuốc có trình độ chuyên môn cao, đồng thời tuân thủ theo chỉ định của thầy thuốc. Trong lúc sử dụng thuốc Đông y người bệnh cần theo dõi phản ứng của thuốc, phải ngưng thuốc khi có những biểu hiện bất thường và kịp thời đến bệnh viện để chữa trị./.

Ths.Bs Nguyễn Văn Toàn - BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN TỈNH BẮC GIANG

Có người cho rằng: “Các thuốc bằng cây cỏ không độc, dùng nhiều một chút chẳng việc gì”. Nói như vậy là không đúng, thông thường thuốc có 2 tác dụng: tác dụng chính là dùng để chữa bệnh, nhưng thuốc cũng còn có những tác dụng phụ [tác dụng không mong muốn] có hại cho sức khỏe. Do vậy, khi dùng thuốc Đông y, người bệnh cũng cần phải thận trọng.

Theo lý luận Đông y

Thuốc có tính năng 4 khí, 5 vị tức là hàn, nhiệt, ôn, lương [4 loại tính dược khác nhau] và chua, đắng, cay, ngọt, mặn [5 vị đều có đường đi khác nhau]. Dùng thuốc để chữa bệnh là lấy cái thiên lệch của thuốc để chữa cái thiên lệch của cơ thể con người do bệnh tật gây ra. Vì vậy, không thể có một thứ dược phẩm nào chỉ có trăm điều ích, không có một điều hại. Ví dụ như cam thảo là một vị thuốc đi đến được 12 kinh, là vị thuốc làm tá sứ rất bình hòa trong Đông y, nó có tác dụng bổ trung ích khí, giải độc, xua đờm, có thể chữa các bệnh thuộc loại khí ở giữa không đủ, ho nhiều đờm, ung nhọt độc, nhưng nếu uống lâu dài cũng sẽ dẫn đến tình trạng bụng khó chịu, dạ dày trướng, không muốn ăn. Nhân sâm là vị thuốc có công dụng đại bổ nguyên khí, bồi dưỡng dạ dày, sinh tân dịch, có thể điều trị các chứng khí huyết hư tổn, tiêu khát [đái tháo đường], tân dịch bị tổn thương, tim loạn nhịp hồi hộp, mất ngủ, sức khỏe sa sút; nhưng những người thể trạng dương rất cao, thực nhiệt ngoại cảm, uống vào thì càng dễ “bốc hơi”, có thể dẫn đến phiền táo, buồn bực không yên, chảy máu mũi. Vì vậy, một vị danh y đời Thanh là Từ Đại Xuân cho rằng dùng nhân sâm không đúng sẽ gây tai họa. Hoàng liên là vị thuốc quan trọng để tả hỏa giải độc, làm sạch nhiệt, táo và thấp; có thể chữa các bệnh thấp, ôn, nhiệt; bệnh lỵ do nhiệt và đau bụng; tim cồn cào, nôn mửa; mắt đau sưng, ung nhọt lở độc; nhưng nếu dùng lâu dài thì cũng gây ra đau dạ dày, chán ăn. Điều này y học phương Đông gọi là nguyên nhân “do đẳng và hàn hại đến tì vị”. Vì vậy, người bệnh rất cần biết một số kiến thức về kiêng kỵ trong sử dụng thuốc Đông y.

Một số nguyên tắc kiêng kỵ

- Đau bụng đi tướt: Kiêng dùng quả ngưu bàng, tri mẫu, thiên hoa phấn, chi tử [quả dành dành], sinh địa, tử thảo, sơn đậu căn, lô hội, binh lang [hạt cau], trúc lịch [nước ép ở đọt tre], hoàng dược tử, bá tử nhân, mật ong, nhục thung dung, cùi hồ đào, tỏa dương, đương quy, thục địa, thủ ô, a giao, thiên đông, hoàng tinh, bách hợp, câu khởi tử, quả dâu, hạn liên thảo, trinh nữ tử, miết giáp [ba ba], vừng đen.

- Tì vị hư hàn, cần thận trọng khi dùng thạch cao, tri mẫu, thiên hoa phấn, hoàng cầm, hoàng bá, long đảm thảo, khổ sâm, sinh địa, huyền sâm, đại thạch diệp, thanh đại, sơn đậu căn, lô hội, chỉ thực, xuyên luyện tử, hoàng dược tử, từ thạch, mạch môn đông, thiên môn đông, hạn liên thảo, quy bản [mai rùa], ba ba.

Khi dùng thuốc Đông y, người bệnh cũng cần phải thận trọng.

- Ra mồ hôi trộm: kiêng dùng ma hoàng.

- Tăng huyết áp, kiêng dùng ma hoàng, thận trọng trong việc dùng dương kim hoa.

- Người có bệnh về động mạch vành, tim đập quá nhanh, kiêng dùng ma hoàng.

- Khi bị nôn, kiêng dùng thương nhĩ tử, hoàng dược tử, hoàng liên [nếu là hư hàn].

- Ăn uống không biết ngon miệng [chán ăn], kiêng dùng chi tử, hoàng cầm, huyền sâm, sơn đậu căn, lô hội, phòng kỷ, a giao và ba ba.

- Các chứng xuất huyết: Kiêng dùng quế chi [nhiệt mạnh] nha đảm tử [xuất huyết dạ dày và ruột], nhục quế [huyết nhiệt], tam thất [trường hợp âm hư có nhiệt], xuyên khung, tạo giác [bồ kết] khạc ra máu, lộc nhung [nhung hươu – nếu là dương nhiệt].

- Các chứng huyết hư: Kiêng dùng cào bản, thương nhĩ tử, ngân tử hồ, toàn hạt.

- Trong thời kỳ nuôi con bằng sữa mẹ, kiêng dùng đại hoàng, phan tử diệp, mạch nha.

- Thời gian hành kinh, cẩn thận trong việc dùng quế chi, đại hoàng, phan tử diệp.

- Khi kinh nguyệt ra quá nhiều, cẩn thận trong khi dùng đan bì, xuyên khung, tam lang, nga truật, ngưu tất.

- Khi bị thong manh mắt, kiêng dùng thạch dương tử, dương kim hoa, thục địa.

- Khi đầy bụng: Kiêng dùng sinh địa, hoài sơn, đại táo, đường mạch nha, mật ong, đương quy, thục địa, cùi long nhãn, hoàng tinh, kha tử.

- Khi bị thũng nước do tỳ hư, kiêng dùng nha đảm tử, hoàng dược tử, chu sa, đại phong tử.

- Sốt do cảm hàn bên ngoài, kiêng dùng địa cốt bì, ngân tử hồ, dương kim hoa, hoàng kỳ, đông trùng hạ thảo, thạch môn đông, hạt ngũ vị, ô mai, ngũ bội tử, rễ ma hoàng, kha tử.

- Người hư nhược [gầy yếu] cẩn thận trong khi dùng cam toại, đại kích, nguyên hoa, ba đậu, thiên kim tử, uy linh tiên, dương kim hoa, thường sơn, đảm phàn, lê lô, minh phàn, ban miệu.

- Người khí hư, kiêng dùng thanh bì, hạt cải củ.

- Da dễ bị dị ứng, kiêng dùng hạt cải trắng.

- Viêm loét dạ dày, cần thận trọng khi dùng viễn chí, tạo phân.

- Chứng thực, chứng nhiệt kiêng dùng nhân sâm.

- Phụ nữ có thai kiêng dùng đan bì, thận trọng khi dùng quế chi, tê giác, ngưu bàng, mộc thông, thông thảo, hạt đông quỳ, gừng khô, chỉ thực, dương kim hoa, đại giả thạch, băng phiến, quy bản, xích thạch chi, xạ can, đại hoàng, mang tiêu, phan tả diệp, lô hội, cam toại, ba kích, nguyên hoa, ba đậu, quả khiên ngưu, thương lục, thiên kim tử, cù mạch, phụ tử, ô đầu, bồ hoàng, nhu hương, một dược, tam lăng, nga truật, hổ tượng, đào nhân, ngưu tất, xuyên sơn giáp.- Người bị bệnh thận kiêng dùng thu thạch.

BS. Nguyễn Đức Lê