Sự chuyển mình trong phương pháp giảng dạy của giáo viên
Ngày cập nhật : 28/11/2019
Chúng ta đã nghe quá nhiều đến cụm từ “Lấy học sinh làm trung tâm”, nhưng thực chất đây là một điều còn khá mơ hồ đối với nhiều giáo viên. Vậy làm thế nào để hiện thực hóa mục tiêu đó trong quá trình giảng dạy?
Giáo viên cần đưa học sinh vào quá trình kiến tạo tiết học
Kiến tạo đầu tiên: nguyên tắc lớp học.
Đây là phần mở đầu vô cùng quan trọng đối với giáo viên nếu bạn muốn quản lý được học sinh trong suốt tiết dạy.
Có nhiều cách để giáo viên và học sinh cùng nhau xây dựng. Tuy nhiên, giáo viên cần lưu ý tránh làm cho không khí lớp học trở nên nặng nề khi nhắc đến nguyên tắc.
Giáo viên trường chúng tôi đã sử dụng sự hỗ trợ của công nghệ và để các em học sinh - những chủ thể sáng tạo cùng tham gia vào hoạt động này. Đây cũng là cách giúp các em tiếp cận với các ứng dụng công nghệ thông tin mới, giúp các em tăng cường trí tưởng tượng, khả năng sáng tạo và tinh thần trách nhiệm với tập thể.
Một phần mềm dựng video được giáo viên sử dụng để tạo nên những clip học tập sinh động
Kiến tạo thứ hai: Để chính học sinh xây dựng mục tiêu học tập cho chính bản thân.
Mỗi học sinh là một cá thể độc lập và độc đáo theo cách riêng. Cùng một chuyên đề, cùng một sự việc, hiện tượng nhưng mỗi cá nhân lại có góc nhìn khác nhau tùy theo năng lực bản thân. Vì vậy, việc để học sinh tự xây dựng mục tiêu mà các em mong muốn được tìm hiểu trong tiết học là vô cùng cần thiết.
Chẳng hạn, cùng học tác phẩm “Bánh trôi nước” nhưng mỗi học sinh lại xây dựng cho mình những mục tiêu khác nhau dựa trên thang tư duy Bloom được giáo viên định hướng: Biết – Hiểu – Vận dụng – Phân tích – Đánh giá – Sáng tạo.
Có học sinh chọn mục tiêu của bản thân là biết được nguồn gốc và cách làm bánh trôi nước; bạn khác lại muốn phân tích nội dung và nghệ thuật của văn bản để đánh giá đóng góp của Hồ Xuân Hương cho nền văn học nước nhà; hoặc các bạn chọn sáng tạo một văn bản, một bài hát dựa tên ý tưởng của Hồ Xuân Hương…
Nhiệm vụ của giáo viên là định hướng để giúp học sinh xây dựng mục tiêu đúng trọng tâm:
Mục tiêu về kiến thức cần đạt: Mục tiêu về các kĩ năng cần rèn luyện trong tiết học.
Bản thân giáo viên cũng cảm thấy được thử thách trước những mục tiêu của học sinh bởi không thể đoán hết được mục tiêu mà các em sẽ đặt ra là gì? Bài soạn của mình có thực sự đáp ứng mục tiêu mà học sinh mong đợi hay không? Chính vì vậy, giáo viên sẽ phải luôn tự đặt nhiều mục tiêu, tự tìm kiếm nhiều câu trả lời để không lúng túng trước học sinh.
Kiến tạo thứ ba: Phát triển tư duy phản biện, kĩ năng đặt câu hỏi đúng trọng tâm cho học sinh
Sau khi cho học sinh đặt mục tiêu, giáo viên yêu cầu mỗi học sinh đặt ít nhất 1 câu hỏi muốn tìm hiểu thêm về nội dung bài học. Chỉ khi biết đặt câu hỏi về những điều bản thân tò mò muốn biết thì học sinh mới có hứng thú với nội dung học tập.
Quay trở lại với bài “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương, một loạt những câu hỏi được học sinh đặt ra để thỏa mãn sự tò mò, sự ham hiểu biết và thậm chí là thỏa mãn tính hay “cà khịa” của mấy cô cậu cá tính muốn bắt bí giáo viên.
Chẳng hạn, có câu hỏi xoay quanh cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của nhà thơ Hồ Xuân Hương; Bà viết bài thơ này nhằm mục đích gì?; Tại sao trong bao nhiêu thứ gần gũi với nhà nông, bà không chọn tả đậu đen, đậu xanh, hạt sen mà lại chọn bánh trôi nước?; Làm thế nào để tạo nên được chiếc bánh trôi?; Nguồn gốc của tục ăn bánh trôi nước này là gì?; Việc ăn bánh trôi nước có liên quan gì đến nét văn hóa của người Việt?...
Với rất nhiều câu hỏi từ học sinh, giáo viên cần phải thực sự nghiêm túc trong việc nghiên cứu sâu bài giảng, dự đoán trước mong đợi của học sinh để chuẩn bị tốt nhất.
Giáo viên cần ứng dụng linh hoạt các phương pháp giảng dạy phù hợp với từng đối tượng học sinh trong lớp.
Thời gian làm việc tại trường đã mang lại cho tôi điều kiện được liên tục học hỏi và rèn luyện chính bản thân mình để có thể tiếp cận với các kĩ năng và tri thức của giáo dục thế giới. Để tôi hiểu những điều mà người giáo viên cần phải theo đuổi trong một nền giáo dục chân chính.
Hình thức Talkshow khi báo cáo Dự án “Có một Sài Gòn như thế”
Với học thuyết đa trí thông minh, giáo viên cần dành thời gian đủ nhiều để có thể hiểu được tính cách, năng lực, thói quen, khả năng tiếp cận kiến thức của mỗi học sinh. Từ đó, giáo viên cá thể hóa hay giảng dạy cá nhân hóa để áp dụng hiệu quả và thiết thực học thuyết đa trí thông minh vào quá trình giảng dạy.
Hãy kiên trì và bền bỉ giúp học sinh có thể tự tin tỏa sáng bằng chính khả năng của mình trong toàn bộ quá trình học tập và sinh hoạt. Hãy giúp một học sinh có khả năng Mỹ thuật trở nên tự tin bằng những thiết kế của con trong lớp học. Nho nhỏ như một chiếc bảng phân công trực nhật, lớn hơn là một cây tập hợp các mục tiêu của các thành viên trong một tập thể.
Hình ảnh ghi lại trong một tiết học về chuyên đề văn tự sự trong dự án “Có một Sài Gòn như thế”.
Hãy quan tâm đủ nhiều đến những học sinh còn rụt rè và e ngại để các em có thể tự tin điều khiển một giờ học theo phương pháp "Lớp học đảo ngược". Để khi thấy các thầy cô vào dự giờ đột ngột, dù rất run nhưng con vẫn nắm chặt tay để đi hết phần kiến thức mình được phân công.
Để khi kết thúc tiết học con đã òa khóc nức nở khi thấy mình đã vượt qua được chính bản thân mình một cách ngoạn mục. Và sau đó con đã đủ tự tin bày tỏ quan điểm cá nhân bằng một điểm số mà chưa bao giờ mình đạt được. Hạnh phúc của người làm nghề giáo chính là như vậy.
Có thể nói, để thực hiện được mục tiêu giáo dục “Lấy học sinh làm trung tâm”, mỗi giáo viên trong thời đại 4.0 cần nỗ lực và sáng tạo thật nhiều cách giúp học sinh chủ động phát huy hết khả năng của bản thân. Chúng tôi luôn cố gắng “chuyển mình” để tìm ra phương pháp giáo dục phù hợp nhất cho các em, làm sao để không một học sinh nào bị bỏ lại phía sau.
Nguyễn Nguyên Hạnh Trâm - Giáo viên Ngữ Văn Trung học Vinschool Central Park
Phương pháp giáo dục trực quan hay còn gọi là dạy học trực quan, có nhiều tài liệu gọi đó là trình bày trực quan. Nó PPDH có sử dụng phương tiện trực quan như các phương tiện kỹ thuật dạy học trong, trước và sau khi sử dụng các tài liệu mới hay khi ôn tập để củng cố , thậm chí là hệ thống hóa kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo.
Phương pháp dạy học trực quan được thể hiện dưới các hình thức:
- Việc trình bày các thí nghiệm thực tế, các chiếu đèn, chiếu phim chiếu nhằm đem lại cái nhìn rõ nét, sinh động. Những thiết bị kỹ thuật, phim điện ảnh, video. Trình bày các mô hình đại diện cho hiện thức một cách khách quan nhất và nó cũng được lựa chọn cẩn thận để phù hợp trong môi trường sư phạm. Đó chính là cơ sở cho quá trình nhận thức và lĩnh hội bài giảng tốt hơn.
- Nó còn là những minh họa trình bày bằng đồ dùng trực quan có tính chất minh họa như bản đồ, tranh ảnh, hình vẽ trên bảng ….
Điểm đặc biệt của phương pháp giáo dục trực quan ở mầm non rất phát triển lại dễ thực hiện giúp trẻ nhận thức cũng như hiểu rõ hơn nội dung nhờ hình ảnh minh họa. Các bé sẽ dễ dàng tiếp thu kiến thức, lĩnh hội văn bản.
II. Ưu Điểm Của Phương Pháp Dạy Học Trực Quan
Phương pháp dạy học trực quan ở tiểu học và các cấp học khác đều mang lại những ưu điển lớn. Đặc biệt đó là sự tiếp thu có tiến bộ của các học sinh, giúp bài giảng thêm sôi động, hấp dẫn.
- Với cách dạy học trực quan, các đồ dùng phục vụ cho việc học được đặc biệt quan tâm, nhờ đồ dùng mà các học sinh có thể nhớ nhanh, nhớ lâu và nhớ rất kỹ bài giảng. Bằng hình ảnh trực quan sống động cùng những kiến thức lịch sử sống động cho các em như đang được sống ở thời kỳ lịch sử đó. Bạn cũng biết, các hình ảnh tuy không cần sử dụng tới chữ viết cũng được lưu giữ lại vững chắc trong trí nhớ, nó chính là hình ảnh thu được từ trực quan. Chính bởi vậy, học theo phương pháp trực quan góp phần tạo nên biểu tượng về lịch sử. Bên cạnh đó, đồ dùng trong các tiết học trực quan còn giúp phát triển khả năng quan sát cũng như tư duy và trí tưởng tượng cùng khả năng ngôn ngữ của học sinh.
- Phương pháp dạy học trực quan là một phương pháp học sử dụng trực quan, trực quan là nguyên tắc cơ bản của lý luận giúp học sinh có thể hình thành khái niệm dựa trên cơ sở trực tiếp quan sát các vật, đồ dùng qua minh họa bằng tranh, ảnh, video. Đồ dùng đó chính là chỗ dựa giúp học sinh hiểu bản chất của kiến thức, là một phương tiện giúp các em hình thành khái niệm, nắm vững được các quy luật của sự phát triển xã hội.
Ví dụ: Khi được học với các bức tranh có hình vẽ trên đá là hình con người sử dụng cung tân. Các em học sinh sẽ hiểu con người thời nguyên thủy đã biết và sử dụng cung tên để chuyển tư hình thức săn bắt sang săn bắn và làm thay đổi cả nền kinh tế thời bấy giờ.
III. Hạn Chế Của Phương Pháp Dạy Học Trực Quan
Tuy có nhiều ưu điểm nhưng phương pháp sử dụng đồ dùng trong giáo dục trực quan lại có những hạn chế nhất định. Những mặt hạn chế đó được kể tới như sau.
- Với các hình ảnh, video, phim ảnh đều là những thứ gây chú ý những nếu không biết cách sử dụng phù hợp sẽ khiến các em học sinh phân tán, giản sự chú ý. Điều này khiến các em không nắm được vấn đề trong bài học.
- Đây là phương pháp dạy học đòi hỏi nhiều thời gian và các giáo viên lại cần cân nhắc, tính toán để phù hợp với thời lượng dạy.
- Các hình ảnh, video, phim ảnh sẽ có cả những chi tiết ngoài lề, nhỏ lẻ và không liên quan tới bài học. Nếu không định hướng tốt các em học sinh có thể chỉ chú ý tới các chi tiết đó.
IV. Quy Trình Thực Hiện Phương Pháp Dạy Học Trực Quan
Để có những tiết học trực quan bổ ích cũng như hiệu quả, tạo hứng thú cho các em học sinh, giáo viên cần quan tâm tới quy trình thực hiện.
- Bước đầu tiên, các giáo viên cần chuẩn bị hình ảnh, video, băng đĩa, phim …..về chủ đề bài học. Các hình ảnh, video cần được xem xét kỹ lưỡng để không chứa các nội dung phản cảm, không đúng văn hóa.
- Bước tiếp theo các giáo viên treo các tranh ảnh, đồ dùng minh họa, các vật dụng thí nghiệm hay những thiết bị …..sau đó, giáo viên cần đưa ra định hướng quan sát cho học sinh.
- Trình bày chi tiết các nội dung trong bản đồ, sơ đồ và hình ảnh, với video cần chi tiết rõ nét hơn. Với các dụng cụ thí nghiệm giáo viên tiến hành thí nghiệm và trình chiếu phim ảnh cho học sinh quan sát.
- Giáo viên yêu cầu một vài học sinh trình bày lại nội dung bức hình, nội dung đoạn video hay cách thức tiến hành thí nghiệm. Từ đó các em học được những gì.
- Giáo viên soạn sẵn những câu hỏi nhằm giúp các em học sinh vận dụng những gì được thấy được xem để trả lời. từ đó hiểu và nắm bài rõ hơn.
Có rất nhiều phương pháp dạy học trực quan và tùy vào mục đích ta chia các loại ra làm:
- Căn cứ theo mức độ tổ chức quan sát ta có thể chia ra là quan sát có sự bố trí, sắp xếp của giáo viên hoặc quan sát tự nhiên.
- Căn cứ theo cách thức quan sát ta chia làm quan sát gián tiếp và quan sát trực tiếp
- Căn cứ theo phạm vi quan sát ta chia làm quan sát các khía cạnh và quan sát toàn diện.
- Căn cứ theo thời gian ta chia quan sát dài hạn và ngắn hạn.
V. Một Số Lưu Ý Khi Dạy Học Theo Phương Pháp Trực Quan
- Các giáo viên khi đưa hình ảnh, phim truyện lên cần chú ý đảm bảo hướng quan sát cho tất cả các học sinh.
- Mỗi dụng cụ, đồ dùng thí nghiệm, video trực quan lại có phương pháp, cách thức quan sát thích hợp. Giáo viên phải tìm hiểu để đưa ra phương pháp phù hợp nhất.
- Tùy vào mỗi bài học sẽ cần đồ dùng trực quan khác nhau. Có những bài học cần video, bởi vậy, các giáo viên phải là người lựa chọn dụng cụ thích hợp nhằm giúp các em có hứng thú quan sát. Nếu mang tính chuyên nghiệp, các giáo viên phải xây dựng hệ thống dụng cụ cho trực quan theo từng bài học.
- Luôn tìm cách phát huy tính tích cực của học sinh với các đồ dùng học trực quan. Các em phải được sờ, nắm, quan sát kỹ lưỡng.
- Tuy các đồ dùng như tranh ảnh, phim rất cần thiết cho mỗi bài học, nhưng lời nói, thuyết trình của giáo viên cũng vô cùng quan trọng đặc biệt trong các môn như Địa lý, công nghệ, sinh học ở cấp bậc THPT. Giáo viên phải rèn luyện, nâng cao nghiệp vụ của mình để thực hiện tốt công việc của mình.
- Tìm cách khai thác tối đa kiến thức trong các đồ dùng trực quan, phương pháp dạy học trực quan ở mầm non khác với tiểu học. Các giáo viên phải tùy vào trình độ để đặt câu hỏi phù hợp.
- Các giáo viên cũng cần chú ý tới các đồ dùng trực quan nhỏ khi dùng với từng học sinh, hay trong việc tự học ở nhà. Các giáo viên phải hướng dẫn kỹ lưỡng cho các em, liên hệ với phụ huynh để phụ huynh cùng thực hiện và hướng dẫn các em. Các em cũng phải tìm hiểu kỹ lưỡng, hoàn thành đầy đủ bài tập, câu hỏi.
Qua bài viết, các giáo viên, phụ huynh đã hiểu được lợi ích cũng như cách tiến hình buổi học trực quan hiệu quả. Cũng cần tùy thuộc vào điều kiện, cơ sở vật chất từng nơi để áp dụng riêng biệt.
Tư vấn gia sư [24/7] 097.948.1988