Số liệu mới cập nhật từ Tổng cục thống kê cho thấy, tính đến ngày 20/6, và so với cuối năm 2021, tín dụng tăng 8,51% [so với mức 5,47% vào 2021], cung tiền M2 tăng 3,3% [so với 3,48% vào 2021] và huy động vốn tăng 3,97% [so với 3,13% vào 2021].
Như vậy, chưa đầy 6 tháng đầu năm, lượng tín dụng bơm mới vào thị trường đạt hơn 888 nghìn tỷ đồng, trong khi đó chỉ có 434 nghìn tỷ được huy động thêm từ dân cư và các tổ chức kinh tế. Điều này rõ ràng tạo áp lực đáng kể lên mặt bằng lãi suất huy động trong thời gian qua.
Trên thực tế, các ngân hàng thương mại cổ phần cũng đã lần lượt điều chỉnh biểu lãi suất huy động với mức trung bình tăng từ 0,3-1,0 điểm điểm phần trăm, chủ yếu vào giai đoạn cuối quý 1 và đầu quý 2.
Thậm chí, mới đây, hai ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước chi phối là BIDV và Agribank vừa qua cũng đã tăng 0,1 điểm phần trăm cho kỳ hạn trên 12 tháng.
Trong nửa cuối năm 2022, Công ty Chứng khoán SSI cho rằng Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt. Trong điều kiện phù hợp sẽ thông qua việc nới trần tín dụng cho các ngân hàng thương mại.
“Tăng trưởng tín dụng trong năm 2022 ước tính đạt 15-16%, và mức tăng trưởng này là tăng trưởng danh nghĩa, thường có xu hướng cao hơn bình thường trong bối cảnh lạm phát. Áp lực tăng lãi suất huy động sẽ rơi về cuối năm, đặc biệt là khi tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn sẽ giảm từ 37% về 34% sẽ có hiệu lực từ ngày 1/10”, nhóm nghiên cứu tại SSI dự báo.
Tương tự, Công ty Chứng khoán VnDirect nhìn nhận, đà tăng lãi suất huy động sẽ chậm lại trong quý 3/2022 vì nhu cầu huy động vốn thấp do nhiều ngân hàng đã tạm hết dư địa để tăng trưởng tín dụng.
Tuy nhiên, đà tăng này có thể tăng tốc trở lại trong quý 4/2022 sau khi Ngân hàng Nhà nước nâng hạn mức tăng trưởng tín dụng cho các ngân hàng thương mại.
“Lãi suất huy động dự báo có thể tiếp tục tăng thêm 0,3 - 0,5 điểm % trong 6 tháng cuối năm 2022. Lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng của các ngân hàng thương mại có thể tăng lên mức khoảng 5,9-6,1%/năm [bình quân] vào cuối năm 2022, mức này vẫn thấp hơn so với mặt bằng trước đại dịch là khoảng 7%/năm”, VnDirect nêu quan điểm.
Do đó, VnDirect cho rằng, các ngân hàng, công ty bảo hiểm và các doanh nghiệp với lượng “tiền mặt” lớn có thể được hưởng lợi từ môi trường lãi suất tăng. Bởi lẽ, các doanh nghiệp nắm giữ lượng tiền mặt ròng và các doanh nghiệp có tỷ lệ tiền mặt ròng cao [bao gồm tiền mặt cộng với các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn trừ đi nợ ngắn hạn và dài hạn] có thể không bị ảnh hưởng nhiều bởi lãi suất tăng và thậm chí được hưởng lợi từ lãi tiền gửi tăng.
Nhìn chung, VnDirect đánh giá, lĩnh vực ngân hàng là đại diện tốt nhất cho sự hồi sinh của nền kinh tế Việt Nam.
Trong ngắn hạn, ngành ngân hàng sẽ được hưởng lợi từ việc Chính phủ triển khai gói bù lãi suất với tổng giá trị 43.000 tỷ đồng [tương đương khoảng 1.000 tỷ đồng nợ] trong hai năm 2022-2023. Điều này giúp các ngân hàng duy trì tốc độ tăng trưởng tín dụng cao và giảm bớt việc phải cắt giảm một phần lợi nhuận để hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp như giai đoạn 2020-2021 vừa qua.
Về dài hạn, lãi suất cho vay tăng sẽ bù đắp cho lãi suất huy động tăng và giúp ngành ngân hàng cải thiện hệ số NIM và khả năng sinh lời. Cụ thể, gói cấp bù lãi suất dự báo có thể giảm lãi suất cho vay trung bình từ 0,2 đến 0,4 điểm % vào năm 2022. Tuy nhiên, tác động thực tế của gói bù lãi suất với doanh nghiệp và nền kinh tế có thể giảm bớt nếu các ngân hàng thương mại tăng lãi suất cho vay đối với các khoản vay thông thường khác để bù đắp việc tăng lãi suất huy động.
Đua nhau nâng mức lãi suất
Ghi nhận cho thấy, khá nhiều NHTM đã có mức lãi suất huy động hơn 7% cho kỳ hạn 12 tháng. Cụ thể, CBBank tăng lãi suất lên 7,45%/năm cho tiền gửi 12 tháng trực tiếp và 7,5% cho khách hàng gửi tiết kiệm trực tuyến từ ngày 6-8; SCB áp dụng lãi suất 7,3-7,6%/năm cho kỳ hạn 12 tháng đối với gửi trực tiếp và trực tuyến. Nhiều ngân hàng khác như VPBank, KienlongBank, LienVietpostBank, NamABank, Techcombank… cũng có mức lãi suất huy động áp dụng cao nhất hơn 7% với các kỳ hạn từ 12 tháng trở lên.
Không chỉ ở kỳ hạn dài, các kỳ hạn dưới 12 tháng, thậm chí 1-3 tháng cũng được nhiều NHTM điều chỉnh tăng lãi suất từ 0,2 đến 0,5 điểm %. Hiện nhiều ngân hàng áp dụng lãi suất kỳ gửi từ 1-3 tháng xấp xỉ 4%/năm. Chưa hết, các NHTM như Vietcombank, BIDV, Agribank - khối ngân hàng có lợi thế về vốn rẻ, cũng tăng 0,1-0,2 điểm % lãi suất huy động ở hầu hết kỳ hạn.
Mặc dù thời gian qua, các NHTM không thể tăng tốc cho vay vì chưa được nới room [hạn mức] tín dụng, nhưng số liệu từ Ngân hàng Nhà nước [NHNN] cho biết, tính đến cuối tháng 7-2022, tín dụng toàn nền kinh tế vẫn tăng 9,27% so với đầu năm [cao nhất trong 5 năm qua]. Trong khi đó, tăng trưởng tiền gửi mới chỉ đạt hơn 4,5% và đây có lẽ là một trong những nguyên nhân chính buộc các ngân hàng phải tăng lãi suất tiền gửi để huy động vốn.
Nhiều chuyên gia tài chính nhận định, khi NHNN cấp thêm room tín dụng trong thời gian tới, cuộc đua tăng lãi suất huy động sẽ “nóng” hơn nữa. Các chuyên gia phân tích của Công ty Chứng khoán SSI dự báo, trong 4 tháng cuối năm 2022, khi các NHTM được nới hạn mức tăng trưởng tín dụng, nhu cầu vốn đầu vào của ngành ngân hàng tăng lên và sẽ còn đẩy lãi suất huy động tăng thêm 0,5-0,7 điểm %. Do đó, trong cả năm, lãi suất huy động có thể tăng 1-1,5 điểm %, kéo theo lãi suất cho vay đối với các khoản giải ngân mới sẽ cao hơn 1-2 điểm % so với năm 2021. Tuy nhiên, thông thường phải mất từ 1-2 quý để lãi suất cho vay điều chỉnh tương ứng với lãi suất huy động.
Kênh tiền gửi hấp dẫn
Lãi suất ngân hàng tăng mạnh khiến cho kênh tiền gửi hấp dẫn các nhà đầu tư và người dân. Cụ thể, theo NHNN, 5 tháng đầu năm 2022, tổng số dư tiền gửi của nhóm khách hàng dân cư tại ngân hàng đã đạt gần 5,569 triệu tỷ đồng, tăng 5,07% so với cuối năm trước, tương đương mức tăng ròng 268.480 tỷ đồng. So với cùng kỳ năm 2021, mức tăng trưởng tiền gửi của nhóm khách hàng này đã cao hơn gần gấp đôi. Trung bình trong 5 tháng đầu năm, mỗi ngày người dân gửi thêm gần 1.790 tỷ đồng vào ngân hàng.
Trong khi đó, trong 6 tháng đầu năm 2022, số liệu từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng cho thấy, thanh khoản giao dịch toàn thị trường cổ phiếu hiện đã giảm về mức 10.000-12.000 tỷ đồng/ngày, giảm khoảng 60% so với cuối năm 2021 [30.000-35.000 tỷ đồng/ngày]. Các chuyên gia bất động sản cũng cho biết, hiện thị trường bất động sản đang chững lại do ngân hàng siết tín dụng hoặc lãi suất cho vay cao... nên nhiều nhà đầu tư đã chuyển sang giữ tiền mặt. Dòng tiền này trong thời gian chờ cơ hội đầu tư sẽ chảy vào kênh tiền gửi tiết kiệm.
Thêm vào đó, Thông tư 04/2022 của NHNN quy định rút một phần tiền gửi trước hạn thì phần còn lại vẫn được hưởng lãi suất như trước [thay vì chỉ hưởng lãi suất tiền gửi không thời hạn] đã tạo thêm sự hấp dẫn cho kênh gửi tiết kiệm ở ngân hàng. Ở góc độ khách hàng, chị Hà Huyền [TP Thủ Đức, TPHCM] lý giải quyết định gửi tiền tiết kiệm vào ngân hàng: “Tôi đầu tư mỗi kênh một ít nhưng trong thời điểm hiện nay, tôi chọn gửi tiết kiệm với kỳ hạn dài để có mức lãi suất tốt nhất. Hơn nữa, khi cần tiền đột xuất hoặc có cơ hội đầu tư, tôi có thể rút số tiền mình cần nhưng số tiền còn lại vẫn được hưởng lãi suất như cũ”.
Nhiều NHTM cũng nhìn nhận, khách hàng gửi tiết kiệm có kỳ hạn dài tăng lên đáng kể nhờ chính sách của Thông tư 04/2022. Chưa kể, nhiều ngân hàng còn thêm một số chính sách ưu đãi riêng. Cụ thể như OCB không chỉ hỗ trợ khách hàng rút tiền gốc một phần cho các khoản tiền gửi từ ngày 1-8 [ngày Thông tư 04/2022 có hiệu lực] mà còn áp dụng toàn bộ cho các khoản tiền gửi trước ngày 1-8. Ông Dư Xuân Vũ, Phó Giám đốc khối bán lẻ OCB, cho biết, việc cho phép rút tiền gửi trước hạn không chỉ có lợi cho khách hàng mà còn tạo điều kiện giúp ngân hàng thu hút được nguồn tiền gửi trung và dài hạn, đa dạng hóa các sản phẩm để thu hút, tăng nguồn tiền gửi từ dân, nhờ đó đáp ứng được nhu cầu vay của khách hàng.
| TS CẤN VĂN LỰC, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách Tài chính - Tiền tệ quốc gia: Lãi suất huy động tăng giúp hút thêm lượng tiền đưa vào sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, lãi suất cho vay cơ bản vẫn ổn định vì nhiệm vụ trọng tâm của Việt Nam năm 2022 là hỗ trợ phục hồi nền kinh tế. Các chính sách phải hướng đến nhiệm vụ này nên lãi suất cho vay chưa thể tăng ngay. Các doanh nghiệp nằm trong nhóm trọng tâm của định hướng phát triển kinh tế vẫn tiếp cận được nguồn vốn lãi suất thấp nhờ gói hỗ trợ lãi suất 2% từ nguồn ngân sách nhà nước trị giá 40.000 tỷ đồng. |
NHUNG NGUYỄN
tăng lãi suất tiền gửi hút tiền gửi huy động vốn lãi suất huy động
Số liệu từ Ngân hàng Nhà nước cho thấy dư nợ tín dụng tính đến hết tháng 7/2022 tăng 9,42% so với đầu năm [tương đương mức tăng 16,3% so với cùng kỳ]. Bên cạnh đó, huy động vốn tháng Bảy tăng trưởng 4,2% so với cuối năm 2021 hoặc 9,9% so với cùng kỳ. Điều này đã khiến cho chênh lệch huy động vốn-tín dụng tiếp tục giảm mạnh, tạo áp lực lớn lên mặt bằng lãi suất huy động.
Với việc tín dụng tăng nhanh hơn nhiều so với huy động, các ngân hàng đã phải điều chỉnh mặt bằng lãi suất huy động tăng từ 0,5%-1% so với cuối năm 2021.
Lãi suất tiếp tục lập đỉnh mới
Bước sang tháng Tám, cuộc đua lãi suất vẫn chưa hạ nhiệt, các "ông lớn" vốn được biết đến với lợi thế "tiền rẻ" cũng đã nhập cuộc. Mức lãi suất trên 7% đã xuất hiện nhiều hơn.
Cụ thể, với lần tăng này, vị trí dẫn đầu đã có sự thay đổi. Nếu tháng trước Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn [SCB] dẫn đầu với kỳ hạn 12 tháng gửi tại quầy là 7,3%/năm thì nay vị trí này thuộc về Ngân hàng Thương mại cổ phần Xây dựng [CBBank], với lãi suất tăng lên 7,45%/năm. CCBank cũng vươn lên dẫn đầu luôn cả các kỳ hạn 9 tháng và 6 tháng lần lượt là 7,2%/năm và 7,1%/năm. Còn gửi tiền online kỳ hạn 12 tháng, SCB vẫn dẫn đầu với lãi suất 7,55%/năm, xếp thứ 2 là CCBank với 7,5%/năm.
[Lợi nhuận của các ngân hàng bứt phá mạnh trong 6 tháng đầu năm]
Như vậy, với kỳ hạn 6 tháng, giờ đã có ngân hàng đẩy lãi suất vượt qua mốc 7%/năm. Cùng với đó, nhiều ngân hàng khác cũng đã nâng lãi suất huy động kỳ hạn này lên tiệm cận 7%/năm. Chẳng hạn như SCB 6,9%/năm.
Hiện có khoảng 10 ngân hàng đang huy động lãi suất huy động trên 7%/năm: Bac A Bank, Nam A Bank, BaoVietBank, PvcomBank, SHB, KienLongBank... áp dụng cho các kỳ hạn dài từ 12 tháng.
Đáng chú ý nhất ở đầu tháng Tám là xuất hiện ngân hàng lớn tốp 4 cũng vào cuộc tăng lãi suất.
Theo đó, “anh cả” của hệ thống là Vietcombank đã công bố biểu lãi suất huy động mới áp dụng trong tháng Tám tăng thêm từ 0,1%-0,2% ở một số kỳ hạn. Như vậy, đến thời điểm này, trong các ngân hàng thương mại nhà nước đã có Vietcombank, BIDV và Agribank tăng nhẹ lãi suất đầu vào, riêng VietinBank vẫn chưa có động thái điều chỉnh lãi suất huy động. Hiện mức lãi suất huy động cao nhất tại 4 ngân hàng này vẫn là 5,6%/năm cho các kỳ hạn gửi dài.
Các chuyên gia cho rằng lãi suất huy động có xu hướng tăng trong thời gian qua chủ yếu là do 2 yếu tố: Sự phục hồi của nền kinh tế hậu đại dịch và những tác động của lạm phát.
Cụ thể, về mặt cung cầu, nền kinh tế phục hồi sau đại dịch sẽ khiến cho nhu cầu về tín dụng quay trở lại. Từ đó, giá của tiền tệ hay nói cách khác là lãi suất cũng có thể "nối gót" đi lên. Nền kinh tế sau dịch bệnh vẫn còn nhiều khó khăn, dẫn đến thu nhập và tích lũy của người dân cũng đã không còn ở mức như trước. Điều này đòi hỏi các ngân hàng phải đưa ra một mức lãi suất hấp dẫn hơn, đủ để người dân hoãn sự chi tiêu ở hiện tại và tiết kiệm cho tương lai.
Bên cạnh đó, việc các ngân hàng tăng lãi suất còn có một phần là do bị ảnh hưởng bởi xu hướng thắt chặt tiền tệ trên toàn cầu. Lãi suất USD của các ngân hàng Việt Nam cũng tăng lên, gây ra một số áp lực nhất định cho lãi suất VND.
Áp lực bủa vây tứ phía
Việc mặt bằng lãi suất huy động liên tục điều chỉnh theo xu hướng tăng trong thời gian gần đây đã dấy lên lo ngại bức tranh lợi nhuận của các ngân hàng trong chặng đường 6 tháng cuối năm 2022 được dự báo sẽ gặp ít nhiều "sóng gió."
Thông thường, lãi suất cho vay sẽ tăng theo lãi suất huy động và có độ trễ nhất định. Các ngân hàng phải mất từ 1 đến 2 quý để lãi suất cho vay đối với các khoản vay dài hạn cũ điều chỉnh lại hoàn toàn theo biểu lãi suất huy động mới.
Trong khi đó, định hướng xuyên suốt của Ngân hàng Nhà nước vẫn là giảm lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sau dịch. Điều này sẽ khiến việc tăng lãi suất cho vay sẽ trễ hơn và với biên độ nhẹ hơn.
Công ty Chứng khoán SSI dự báo lãi suất huy động có thể tăng thêm 0,5%-0,7 điểm phần trăm trong 2 quý cuối năm và cả năm 2022 tăng từ 1%-1,5%/năm. Vì vậy, SSI cho rằng tỷ lệ thu nhập lãi thuần [NIM] 6 tháng cuối năm 2022 của các ngân hàng có thể thấp hơn so với 6 tháng đầu năm.
Bên cạnh đó, diễn biến lãi suất hiện nay không còn có lợi cho các ngân hàng như 2 năm trước. Cụ thể, năm 2020 và năm 2021, các ngân hàng “kiếm bộn” từ mảng tín dụng do lãi suất huy động giảm mạnh, trong khi lãi suất cho vay chỉ giảm từ từ, giúp hệ số NIM tăng cao. Nhưng bước sang năm 2022, chi phí đầu vào tăng theo lãi suất huy động, nhất là trước áp lực lạm phát tăng, nên để đạt được mục tiêu kỳ vọng, các ngân hàng buộc phải thắt chặt chi phí hoạt động, tăng thu từ mảng dịch vụ, đẩy nhanh chuyển đổi số để thu hút thêm lượng tiền gửi không kỳ hạn.
Tổng giám đốc một ngân hàng chia sẻ các ngân hàng thường phải duy trì NIM thực tế ở mức 3% để đảm bảo lợi nhuận và khả năng chống đỡ rủi ro nợ xấu tăng. Nhưng hiện nay, khi mặt bằng lãi suất huy động tăng, lãi suất cho vay ra lại không được tăng sẽ tác động lên kết quả hoạt động trong 2 quý cuối năm 2022. Ngoài ra, theo Thông tư 08/2021/TT-Ngân hàng Nhà nước, kể từ 1/10/2022, tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung-dài hạn sẽ giảm từ mức 37% xuống mức 34% cũng buộc các ngân hàng phải tăng lãi suất huy động kỳ hạn dài để cơ cấu lại nguồn vốn.
Chia sẻ tại hội nghị toàn quốc giữa Thủ tướng Chính phủ với các doanh nghiệp ngày 11/8, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết thời gian tới, cơ quan này sẽ rà soát, điều chỉnh nốt phần tăng trưởng tín dụng còn lại.
Ngoài ra, cơ quan này cũng tiếp tục theo dõi diễn biến lạm phát để phối hợp với các bộ, ngành tham mưu cho Chính phủ đạt những mục tiêu đề ra.
Bà Hồng cho biết thêm lắng nghe ý kiến của doanh nghiệp, Ngân hàng Nhà nước cảm nhận áp lực từ nhiều phía. Ví dụ, đối với lãi suất, doanh nghiệp muốn giảm, nhưng người gửi tiền trong bối cảnh lạm phát tăng cao cũng cần có mức lãi suất phù hợp.
Về tín dụng, có ý kiến muốn tháo gỡ tín dụng cho thị trường bất động sản nhưng nhiều doanh nghiệp sản xuất kinh doanh vẫn muốn tập trung vốn vào lĩnh vực sản xuất, kinh doanh. Đây là áp lực lớn đối với Ngân hàng Nhà nước và đặc biệt là với Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong điều hành kinh tế vĩ mô.
Từ góc độ như vậy, Ngân hàng Nhà nước điều hành chính sách tiền tệ làm sao để kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định được thị trường tiền tệ ngoại hối, bảo đảm an toàn hoạt động của các tổ chức tín dụng.
“Chúng ta đã trải qua giai đoạn lạm phát tăng cao, tỷ giá biến động mạnh, cuộc đua lãi suất, hệ thống tổ chức tín dụng đối mặt với khó khăn về thanh khoản chi trả cho người gửi tiền. Nhiều doanh nghiệp vẫn chưa quên giai đoạn đó. Vì vậy, sự ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định thị trường tiền tệ, ngoại hối là điều quan trọng, tạo lập sự ổn định vĩ mô để phục hồi nhanh và phát triển bền vững,” Thống đốc nhấn mạnh./.
Thúy Hà [Vietnam+]