Chuyến bay đầu tiên tiếp cận Mặt trăng
Liên Xô là quốc gia đầu tiên đưa một vệ tinh lên quỹ đạo [4-10-1957]. Hai năm sau, ngày 2-1-1959, Liên Xô khởi động chương trình Luna, được truyền thông phương Tây gọi là Lunik, bằng việc phóng tàu Luna-1 lên quỹ đạo để chinh phục Mặt trăng. Luna-1 đã trở thành tàu vũ trụ đầu tiên trên thế giới có khả năng vượt qua lực hấp dẫn của Trái đất.
|
|
| Tàu Luna-1 trên quỹ đạo. Ảnh: Sputnik. |
Tuy nhiên, do quá trình đốt tên lửa đẩy trên không bị thực hiện sai thời điểm trong thời gian phóng, Luna-1 đã bỏ lỡ và chỉ đi sát qua Mặt Trăng. Theo Russia Beyond, Luna-1 đã bay 6.000km quanh vùng lân cận của Mặt trăng và trở thành phi thuyền đầu tiên rời khỏi quỹ đạo quanh Trái đất.
Bức ảnh đầu tiên về bề mặt bị che lấp của Mặt trăng
Trong năm 1959, Liên Xô lần lượt thực hiện thành công các chương trình thăm dò Mặt Trăng qua các chuyến bay Luna-1 [tháng 1-1959], Luna-2 [9-1959] và Luna-3 [10-1959]. Nếu như Luna-1 không thành công trong việc hạ cánh xuống Mặt trăng thì tàu Luna-2 đã làm được điều đó. Trong khi đó, Luna-3 đã làm được một việc vô cùng quan trọng là chụp ảnh được phần khuất của Mặt trăng, đưa Liên Xô trở thành quốc gia đầu tiên thực hiện được việc quan trọng này.
|
|
| Bề mặt che khuất của Mặt trăng được tàu Luna-3 chụp được. Ảnh: sciencesetavenir.fr. |
Theo Russia Beyond, tìm hiểu về bề mặt bị che lấp của Mặt trăng luôn là thách thức lớn trong cuộc chinh phục không gian của các cường quốc. Năm 1958, Mỹ là nước đầu tiên phóng tàu thăm dò lên Mặt trăng nhưng không thành công do tính toán sai hành trình. Liên Xô đã nhận ra nỗ lực này của Washington nên bí mật chạy đua và đã thành công. Có điều, thành công này có được lại nhờ "sự giúp đỡ" của Mỹ, cụ thể là phim chụp ảnh vũ trụ.
Thực tế là, để có phim chụp ảnh Mặt trăng là vấn đề lớn. Tuy nhiên, vào nửa cuối thập kỷ 1950, trên lãnh thổ Liên Xô xuất hiện nhiều khinh khí cầu do thám của Mỹ, trên đó được trang bị máy ảnh chuyên dụng. Một số khinh khí cầu đã bị bắn hạ và Liên Xô đã thu được những cuộn phim trên khinh khí cầu. Những cuộn phim này sau đó đã được gửi đến Học viện Vũ trụ quân sự Nga để nghiên cứu.
Tháng 10-1959, tàu Luna-3 được phóng lên mang theo máy ảnh phù hợp để chụp Mặt trăng. Ba ngày sau, thiết bị đã chụp 40 bức ảnh và gửi về Trái đất. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, chất lượng ảnh kém nhưng 17 trong số ảnh đó vẫn có thể dùng phân tích được.
Chuyến bay đầu tiên bị lạc
Trong những năm 1961-1984, Liên Xô đã từng phóng các tàu thăm dò không người lái đến sao Kim. Con tàu đầu tiên thực hiện nhiệm vụ này là tàu Venera-1, tuy nhiên Venera-1 đã sớm bỏ cuộc vào tháng 2-1961.
|
|
| Tàu thăm dò Venera-1. Ảnh: fracademic.com. |
Cũng trong năm 1961, Liên Xô đã phóng tàu thăm dò lên Mặt trăng nhưng thất bại do mất tín hiệu liên lạc. Tàu thăm dò không thể điều chỉnh hành trình của mình và trôi vô định trong không gian, đi qua phía trước sao Kim ở khoảng cách 100.000km. Việc nối lại liên lạc được thực hiện khi tàu thăm dò trên cách Trái đất 2 triệu km.
Lần đầu tiên hạ cánh trên hành tinh khác
Nhiệm vụ chinh phục sao Kim - hành tinh gần Trái đất nhất - của Liên Xô kéo dài một thập kỷ. Sau 17 lần không thành công, năm 1971, thiết bị thăm dò của tàu Venera-7 do Liên Xô chế tạo đã hạ cánh mềm mại xuống sao Kim. Trong thực tế, đó là lần đầu tiên loài người đã thả thiết bị thăm dò xuống bề mặt một hành tinh khác. Do nhiệt độ cực cao trên sao Kim, khoang chứa thiết bị thăm dò được tàu vũ trụ Liên Xô thả xuống năm 1970 chỉ tồn tại được trong khoảng 2 giờ trên bề mặt của hành tinh này. Dù xảy ra một số sự cố, thiết bị thăm dò đã truyền được hình ảnh về Trái đất.
|
|
| Xử lý thông tin trước chuyến bay của tàu Venera-7. Ảnh: TASS. |
Đặc biệt là, cùng chinh phục sao Kim lần này còn có một tàu thăm dò khác có hình dáng tương tự Venera-7. Tàu Venera-7 “phiên bản 2” được phóng lên quỹ đạo chỉ sau lần phóng Venera-7 có 5 ngày. Tuy nhiên, con tàu này không thể hỗ trợ “người chị” của mình do bị nổ động cơ.
Thiết bị đầu tiên trên sao Hỏa và bức ảnh đầu tiên về hành tinh này
Trước khi người Mỹ đưa tàu Curiosity lên sao Hỏa vào năm 2012, Liên Xô đã làm công việc tương tự từ năm 1971 [cùng năm chinh phục sao Kim].
|
|
| Hình ảnh sao Hỏa được chuyển về từ thiết bị thăm dò của Liên Xô. Ảnh: Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô. |
Trên thực tế, vào thời điểm đó, tàu thăm dò Mariner 9 của Mỹ đã bay tới sao Hỏa và thậm chí đã đi vào quỹ đạo Hành tinh Đỏ sớm hơn 2 tuần so với tàu thăm dò của Liên Xô, nhưng việc thu thập dữ liệu gặp cản trở bởi một cơn bão bao phủ thiên thể. Bất chấp điều kiện thời tiết xấu, Liên Xô vẫn quyết định cho hạ cánh tàu thăm dò Mars-3 và thành công. Tàu Mars-3 sau đó phát angten truyền dữ liệu về Trái đất. Quá trình truyền tải này kéo dài 14 giây, sau đó bị gián đoạn mãi mãi mà đến nay không tìm ra được nguyên nhân. Ngoài ra, tàu này cũng gửi về Trái đất bức ảnh đầu tiên chụp trên đất sao Hỏa nhưng không được rõ lắm.
HÒA AN [theo Russia Beyond]
Bài tập Sách giáo khoa
Trả lời câu hỏi Sử 9 Bài 1 trang 4
[trang 4 sgk Lịch Sử 9]: - Công cuộc khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh ở Liên Xô diễn ra như thế nào?
Trả lời:
- Để tiến hành công cuộc khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh, ngay từ đầu năm 1946, Đảng và nhà nước Xô Viết đã đề ra kế hoạch khôi phục và phát triển kinh tế đất nước với kế hoạch 5 năm lần thứ tư [1946-1950].
- Các tầng lớp nhân dân Liên Xô đã sôi nổi thi đua, lao động quên mình để thực hiện kế hoạch.
* Kết quả:
+ Về kinh tế:
- Hoàn thành kế hoạch 5 năm lần thứ tư [1946-1950] trước thời hạn 9 tháng.
- 1950, sản xuất công nghiệp tăng 73%.
- Hơn 6000 nhà máy được khôi phục và xây dựng.
- Một số ngành sản xuất nông nghiệp vượt mức trước chiến tranh.
- Đời sống nhân dân được cải thiện.
+ Về khoa học-kĩ thuật: 1949, Liên Xô chế tạo thành công bom nguyên tử.
Trả lời câu hỏi Sử 9 Bài 1 trang 5
[trang 5 sgk Lịch Sử 9]: - Hãy nêu những thành tựu chủ yếu của Liên Xô trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội từ năm 1950 đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX.
Trả lời:
+ Sản xuất công nghiệp bình quân hàng năm tăng 9,6%. Liên Xô đã trở thành cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới sau Mĩ, chiếm khoảng 20% sản lượng công nghiệp của toàn thế giới.
+ Khoa học-kĩ thuật:
- Năm 1957, Liên Xô là nước đầu tiên phóng thành công vệ tinh nhân tạo, mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người.
- Năm 1961, Liên Xô phóng con tàu "Phương Đông" đưa nhà du hành vũ trụ Gagarin lần đầu tiên bay vòng quanh Trái Đất.
[trang 5 sgk Lịch Sử 9]: - Qua sách báo đã đọc, em hãy kể một số chuyến bay của các nhà du hành vũ trụ Liên Xô trong những năm 60 của thế kỉ XX.
Trả lời:
Nhà du hành vũ trụ Liên Xô Yuri Alekseievich Gagarin trở thành con người đầu tiên vào vũ trụ khi ông vào quỹ đạo Trái Đất trên con tàu Vostok 1 của Liên Xô vào 12 tháng 4 1961, ngày này bây giờ trở thành một ngày lễ ở Nga và một số nước. Ông bay vòng quanh Trái Đất trong 108 phút. 23 ngày sau đó, trên phi vụ Freedom 7, Alan Shepard là người Mỹ đầu tiên bay vào không gian [nhưng chưa vào quỹ đạo Trái Đất], và John Glenn, trong Friendship 7, trở thành người Mỹ đầu tiên bay vòng quanh quỹ đạo Trái Đất, bay được 3 vòng vào ngày 20 tháng 2 năm 1962.
[trang 7 sgk Lịch Sử 9]: - Các nước dân chủ nhân dân Đông Âu đã ra đời trong hoàn cảnh nào?
Trả lời:
Khi Hồng quân Liên Xô truy kích tiêu diệt quân đội phát xít Đức đến tận sào huyệt Béc-lin, nhân dân và các lực lượng vũ trang các nước nổi dậy giành chính quyền dân chủ nhân dân.
[trang 7 sgk Lịch Sử 9]: - Để hoàn thành cuộc cách mạng dân chủ nhân dân, các nước Đông Âu đã thực hiện những nhiệm vụ gì?
Trả lời:
- Xây dựng chính quyền dân chủ nhân dân.
- Cải cách ruộng đất, quốc hữu hóa các xí nghiệp lớn của tư bản.
- Ban hành các quyền tự do dân chủ.
Việc hoàn thành nhiệm vụ trên trong hoàn cảnh cuộc đấu tranh giai cấp quyết liệt, đã đập tan mọi mưu đồ của các thế lực đế quốc phản động.
[trang 7 sgk Lịch Sử 9]: - Những nhiệm vụ chính của các nước Đông Âu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội là gì?
Trả lời:
- Xóa bỏ sự bóc lột của giai cấp tư sản, đưa nông dân vào con đường làm ăn tập thể thông qua hình thức hợp tác xã.
- Tiến hành công nghiệp hoá nhằm xoá bỏ tình trạng nghèo nàn, lạc hậu từ lâu đời, xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội.
[trang 7 sgk Lịch Sử 9]: - Hãy nêu những thành tựu mà các nước Đông Âu đã đạt được trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Trả lời:
- Tới đầu những năm 70 của thế kỉ XX, các nước Đông Âu đã trở thành những nước công - nông nghiệp. Bộ mặt kinh tế - xã hội của đất nước đã thay đổi căn bản và sâu sắc.
- Trước chiến tranh, An-ba-ni là nước nghèo nhất châu Âu. Tới năm 1970, nền công nghiệp đã được xây dựng, cả nước đã được điện khí hoá.
- Năm 1975, tổng sản phẩm công nghiệp của Bun-ga-ri tăng 55 lần so với năm 1939.
- Vốn là nước đã có những cơ sở công nghiệp, tới lúc này Tiệp Khắc được xếp vào hàng các nước công nghiệp phát triển, chiếm 1,7% sản lượng công nghiệp thế giới.
- Mặc dù có nhiều hạn chế về tài nguyên thiên nhiên, Cộng hoà Dân chủ Đức đã đạt được những thành tích đáng kể, sản xuất tăng gấp 5 lần, thu nhập quốc dân tăng 4 lần so với năm 1949.
Câu 1 [trang 8 sgk Sử 9]: Hãy nêu những cơ sở hình thành hệ thống xã hội chủ nghĩa
Lời giải:
- Liên Xô và Đông Âu đều có chung một mục tiêu là xây dựng chủ nghĩa xã hội.
- Cùng chung hệ tư tưởng của chủ nghĩa Mác Lê-nin.
- Đều do Đảng Cộng sản lãnh đạo.
Câu 2 [trang 8 sgk Sử 9]: Hãy trình bày mục đích ra đời và những thành tích của Hội đồng tương trợ kinh tế trong những năm 1951-1973.
Lời giải:
- Mục đích: giúp đỡ, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các nước thành viên, hỗ trợ nhau trong nghiên cứu khoa học.
- Thành tựu:
+ Tốc độ tăng trưởng công nghiệp 10% /năm.
+ Thu nhập quốc dân [1950 – 1973] tăng 5,7 lần.
+ Liên Xô cho các nước trong khối vay 13 tỉ rúp, viện trợ không hoàn lại 20 tỉ rúp.
Bài tập Sách bài tập
Bài tập 1 trang 3 VBT Lịch Sử 9: Đánh dấu X vào ô trống trước những ý phản ánh đúng tình hình Liên Xô sau chiến tranh thế giới thứ hai.
| Là nước chịu nhiều tổn thất nặng nề nhất, nền kinh tế đất nước phát triển chậm lại tới 10 năm. | |
| Được hưởng nhiều quyền lợi kinh tế và chính trị. | |
| Bị các nước đế quốc can thiệp, xâu xé. | |
| Là nước chịu nhiều tổn thất nặng nề nhất, lãnh thổ đất nước thuộc phần châu Âu bị tàn phá trở nên hoang tàn, nền kinh tế đất nước phát triển chậm lại tới 10 năm. | |
| Là nước giàu lên nhanh chóng nhờ chiến tranh |
Lời giải:
| Là nước chịu nhiều tổn thất nặng nề nhất, nền kinh tế đất nước phát triển chậm lại tới 10 năm. | |
| Được hưởng nhiều quyền lợi kinh tế và chính trị. | |
| Bị các nước đế quốc can thiệp, xâu xé. | |
| x | Là nước chịu nhiều tổn thất nặng nề nhất, lãnh thổ đất nước thuộc phần châu Âu bị tàn phá trở nên hoang tàn, nền kinh tế đất nước phát triển chậm lại tới 10 năm. |
| Là nước giàu lên nhanh chóng nhờ chiến tranh |
Bài tập 2 trang 4 VBT Lịch Sử 9: Điền vào ô trống bên phải những nội dung phù hợp với cột bên trái nhằm nêu được các bước phát triển của kinh tế Liên Xô sau kế hoạch năm năm lần thứ tư [1946 – 1950]
Lời giải:
Bài tập 3 trang 4 VBT Lịch Sử 9: khoanh tròn chữ cái trước ý trả lời đúng về phương hướng chính trong các kế hoạch dài hạn của Liên Xô những năm 50-60 của thế kỉ XX.
A. Đưa Liên Xô tiến lên chủ nghĩa cộng sản.
B. đưa Liên Xô trở thành cường quốc số 1 thế giới
C. Ưu tiên phong trào cong nghiệp nặng, thực hiện thâm canh trong sản xuất nông nghiệp, đẩy mạnh tiến bộ khoa học – kĩ thuật và tăng cường sức mạnh quốc phòng của đất nước.
D. Tạo ra khối lượng sản phẩm khổng lồ về công nghiệp và nông nghiệp cho đất nước.
E. Phấn đấu trong thời gian ngắn nhất đưa Liên Xô trở thành nước đứng đầu thế giới về ngành công nghiệp vũ trụ.
Lời giải:
C. Ưu tiên phong trào cong nghiệp nặng, thực hiện thâm canh trong sản xuất nông nghiệp, đẩy mạnh tiến bộ khoa học – kĩ thuật và tăng cường sức mạnh quốc phòng của đất nước.
Bài tập 4 trang 5 VBT Lịch Sử 9:
Lời giải:
a. Em hãy điền vào cột bên phải những thành tựu chủ yếu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô từ năm 1950 đến những năm 70 của thế kỉ XX.
| Thời gian | Thành tựu |
| Năm 1957 | Phóng thành công vệ tinh nhân tạo lên vũ trụ |
| Năm 1961 | Phóng tàu “Phương Đông”, đưa nhà du hành vũ trụ Ga-ga-rin bay vòng quanh trái đất. |
| Từ năm 1959 đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX | - Liên Xô trở thành cường quốc Công nghiệp thứ hai thế giới. - Đạt được nhiều thành tựu trong chinh phục vũ trụ: + 1964 – 1965, tàu Vaxkốt 1 và Vaxkốt 2 được phóng lên vũ trụ. + 1967, trạm tự động “sao hỏa” đã hạ cánh xuống bề mặt sao hỏa. + 1970, tàu vũ trụ Luna 16 đã hạ cánh xuống mặt trăng. |
b. Em hãy nêu những nét chủ yếu về chính sách đối ngoại của Liên Xô thời kì này.
- Liên Xô chủ trương: duy trì hòa bình, an ninh thế giới; Thực hiện chính sách chung sống hòa bình, quan hệ hữu nghị với tất cả các nước; Tích cực ủng hộ cuộc chiến đấu chống chủ nghĩa thực dân, giành độc lập tự do của các dân tộc bị áp bức.
Bài tập 5 trang 6 VBT Lịch Sử 9: Em hãy điền vào lược đồ tên các nước Đông Âu và mốc thời gian ra đời nhà nước dân chủ nhân dân ở mỗi nước.
Lời giải:
- Thời gian ra đời của các nước Đông Âu:
+ Ba Lan: 1944
+ Ru-ma-ni: 1944
+ Hung-ga-ri: 1945
+ Tiệp Khắc: 1945
+ Nam Tư: 1945
+ An-ba-ni: 1945
+ Bun-ga-ri: 1946
Bài tập 6 trang 6-7 VBT Lịch Sử 9: Đánh dấu X vào ô trống trước ý chỉ đúng nhiệm vụ mà các nước Đông Âu đã thực hiện trong những năm 1945 đến 1949 để hoàn thành cuộc cách mạng dân chủ nhân dân.
| Đấu tranh chống thế lực thù địch trong và ngoài nước. | |
| Xây dựng bộ máy chính quyền dân chủ nhân dân, tiến hành cải cách ruộng đất, quốc hữu hóa những xí nghiệp lớn của tư bản nước ngoài và trong nước, thực hiện các quyền tự do, dân chủ và cải thiện đời sống nhân dân. | |
| Thực hiện các chính sách tiến bộ về chính trị, kinh tế, xã hội để củng cố nhà nước mới. | |
| Tranh thủ sự giúp đỡ vè mọi mặt của Liên Xô để phát triển nền kinh tế đất nước. | |
| Củng cố bộ máy chính quyền ở trung ưng và địa phương, thực hiện các quyền tự do dân chủ và cải thiện đời sống nhân dân. |
Lời giải:
| Đấu tranh chống thế lực thù địch trong và ngoài nước. | |
| x | Xây dựng bộ máy chính quyền dân chủ nhân dân, tiến hành cải cách ruộng đất, quốc hữu hóa những xí nghiệp lớn của tư bản nước ngoài và trong nước, thực hiện các quyền tự do, dân chủ và cải thiện đời sống nhân dân. |
| Thực hiện các chính sách tiến bộ về chính trị, kinh tế, xã hội để củng cố nhà nước mới. | |
| Tranh thủ sự giúp đỡ vè mọi mặt của Liên Xô để phát triển nền kinh tế đất nước. | |
| Củng cố bộ máy chính quyền ở trung ưng và địa phương, thực hiện các quyền tự do dân chủ và cải thiện đời sống nhân dân. |
Bài tập 7 trang 7 VBT Lịch Sử 9: Em hãy nêu nhiệm vụ chính của các nước Đông Âu khi bước vào giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Lời giải:
- Nhiệm vụ chính của các nước Đông Âu:
+ Xóa bỏ sự bóc lột của giai cấp tư sản
+ Đưa nông dân vào con đường làm ăn tập thể qua hình thức hợp tác xã.
+ Tiến hành công nghiệp hóa nhằm xóa bỏ tình trạng nghèo nàn, lạc hậu, xây dựng cơ sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội.
Bài tập 8 trang 7 VBT Lịch Sử 9: Hãy nối ô ở cột A [tên nước] với ô ở cột B [thành tựu đạt được] ở mỗi nước Đông Âu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội từ năm 1950 đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX.
Lời giải: