Thuốc độc hết hạn thì độc hơn hay hết độc

Thuốc độc là tên gọi chung của những hóa chất hoặc hỗn hợp có khả năng gây hại cho sinh vật với rất nhiều đặc tính khác nhau. 

Theo Indiastudychannel thời hạn sử dụng của thuốc độc phụ thuộc vào khả năng phản ứng hóa học và độ bền nhiệt của nó. Nhiều hóa chất khi được bảo quản đúng cách theo khuyến cáo của nhà sản xuất sẽ không bị phân hủy hoặc tan rã đột ngột. Vì vậy, khi hết hạn sử dụng chúng sẽ được kiểm định lại theo phương pháp khoa học và thời gian dùng có thể được kéo dài. Tất cả điều này phụ thuộc vào mức độ phản ứng của chất.

Hạn sử dụng của sản phẩm chỉ là một dấu hiệu cho thấy thời gian hoạt động tốt của nó mà thôi. Bởi lẽ, không có hóa chất nào bị hỏng chỉ trong một ngày và cũng không có hóa chất nào tốt ngày hôm trước và đến hôm sau thì xấu luôn. Hiệu quả sử dụng của sản phẩm sẽ giảm dần trong một khoảng thời gian.

Chất độc cũng chỉ là hóa chất nên nó sẽ có phản ứng với độ ẩm và các thành phần trong không khí rồi chuyển đổi sang dạng khác khi hết hạn. Các sản phẩm mới được hình thành có thể là một chất rất độc hoặc cũng ít độc đi. Tất cả phụ thuộc vào cách người dùng bảo quản nó, nhiệt độ nơi bảo quản và bản chất hóa học của hợp chất đó cụ thể là gì. Quá hạn sử dụng, chất độc có thể sẽ độc hơn hoặc cũng có thể không mang lại hiệu quả như mong muốn nữa.

Chất độc hữu cơ

Phần lớn chất độc hữu cơ như thuốc diệt cỏ, bọ, nấm, nọc độc của các loài rắn… sẽ phân hủy theo thời gian, phá vỡ về mặt cấu trúc và dần mất tác dụng sau khoảng 3-5 năm. Chúng sẽ trở nên ít độc, có nghĩa là bạn cần một liều lượng lớn hơn cho cùng một khối lượng mà bạn muốn hạ độc.

Dù vậy, cần một khoảng thời gian khá dài sau khi hết hạn thì loại chất độc này mới hoàn toàn bị vô hiệu hóa. Vì thế, chúng được khuyến cáo đem đi tiêu hủy ngay bởi liều dùng đã được thay đổi.

Tuy nhiên, cũng có những loại chất độc hữu cơ phân hủy nhưng sẽ thành các chất độc hơn. Ví dụ như một số chất diệt cỏ khi phân hủy sẽ tạo ra dioxit hay một số loại thuốc trừ sâu bị phân hủy khi tiếp xúc với nước và tạo ra một loại khí độc gây hại cho thần kinh rất mạnh. Bạn thường có thể nhận biết những loại chất độc này vì ngày hết hạn của nó rất ngắn và thường được in thành 2 loại ngày khác nhau: Ngày hết hạn và hạn sử dụng kể từ ngày mở.

Chất độc vô cơ

Các chất độc vô cơ như hợp chất thủy ngân có xu hướng không bị phân hủy theo cách giống như hợp chất hữu cơ. Chúng có ngày hết hạn vì có sự hấp thụ độ ẩm từ không khí và thay đổi hình thức về mặt hóa học. Điều đó làm cho chất độc vô cơ khó sử dụng hơn và cũng có nghĩa là sẽ mất nhiều thời gian hơn để chúng làm việc. Ví dụ, thay vì giết con vật trong vài giờ thì nó sẽ mất vài ngày hoặc vài tháng để làm việc đó.

Điều này có nghĩa là với chất độc vô cơ thì hạn sử dụng thường mang ý nghĩa nhắc nhở rằng sau ngày này chúng đã biến đổi về mặt hóa học. Còn trước hay sau ngày này thì chúng vẫn độc.

Ngoài ra, chúng ta cũng có các loại nọc độc tự nhiên với bản chất là protein được chiết xuất từ nọc của các loài động vật như rắn, nhện… Chúng thường biến tính theo thời gian và sẽ trở nên vô dụng rồi ngừng hoạt động. Bạn sẽ không thể giữ nọc rắn trong lọ mãi mãi và đó là lý do nó được bảo quản lạnh trong quá trình vận chuyển để làm chậm quá trình biến tính.

Như vậy, có thể thấy chất độc quá hạn thì nó cũng có thể là ít độc hơn hoặc trở nên độc hại hơn. Nhưng dù thế nào thì hãy cẩn thận bởi chất độc luôn là chất độc dù để lâu đến đâu.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng thạch tín [Asen] là loại chất độc vơ cơ khi bị thay đổi về mặt hóa học lại gây thiệt hại nặng hơn vì nó cần một liều lượng nhỏ hơn để gây độc.

Thuốc độc là tên gọi chung cho vô số hóa chất hoặc kết hợp các hóa chất có khả năng gây hại lên sức sống của cơ thể sống, với vô số đặc tính khác nhau.

Theo Indiastudychannel thời hạn áp dụng của nước thuốc nhờ cậy vào khả năng phản ứng hóa học và độ bền nhiệt của nó. Nhiều hóa chất khi được bảo dưỡng đúng cách theo cảnh báo của nhà sản xuất sẽ không bị phân hủy hoặc tan rã bất ngờ. Vì vậy, khi hết công hiệu áp dụng chúng sẽ được kiểm định lại theo phương pháp khoa học và thời hạn áp dụng có thể dãn ra. Tất cả điều này nhờ cậy vào mức độ phản ứng của chất.

Hạn áp dụng của sản phẩm hoá học chỉ là một dấu hiệu cho thấy thời gian chạy ro ro của nó mà thôi. Bởi lẽ, không có hóa chất nào bị hỏng chỉ trong một ngày và cũng không có hóa chất nào tốt ngày hôm trước và đến hôm sau thì xấu luôn. Hiệu quả áp dụng của sản phẩm hoá học sẽ giảm dần trong một thời kì và qua hạn áp dụng thì tính chất của nó sẽ giảm dần.

Vậy nên về tính độc của thuốc khi hết công hiệu thì câu trả lời là: tùy thuộc vào loại nước thuốc và cách mà bạn bảo dưỡng nó.

Khi để lâu để không, chúng phải gắn vào động lực oxi hóa, tia UV, thân nhiệt, hơi nước,… mỗi ngày và sẽ biến đổi thành các chất mới. Độc tính riêng và cách thức mà cơ thể tiêu hóa chúng sẽ nắm vai trò quyết định liệu nước thuốc sẽ trở nên nguy hiểm hơn hay bị mất tác dụng.

Các chất độc hữu cơ

Phần lớn các thuốc diệt cỏ, diệt bọ, nấm… sẽ phân hủy theo thời gian và dần mất đi tác dụng sau trung bình từ 3 – 5 năm. Mặc dù cần thêm một thời gian khá dài nữa sau khi quá hạn trên bao bì thì thuốc mới hoàn toàn bị vô hiệu hóa, nhưng giống như mọi hóa chất khác, chúng được cảnh báo bắt đi tiêu hủy bởi liều dùng hiệu quả hiện tại đã thay đổi đáng kể.

Rất không chắc tính toán được chính xác thời kì này mà không nhờ tới phòng thí nghiệm, và việc tăng liều thì đôi khi hiệu quả, đôi khi không.

Một ví dụ rất phổ biến chính là thuốc diệt chuột, bởi loài chuột có sức đề kháng cực kì tốt nên đa phần có thể miễn nhiễm với độc tính bị suy giảm của bả. Nếu thuốc hết công hiệu và bạn phải trộn thêm thuốc, chắc chắn chúng sẽ đánh hơi ra đấy vì chất tạo mùi đánh lừa thính giác lũ chuột cũng bị phân hủy theo thời gian.

Số đông là như vậy, nhưng vẫn có một vài loại khi biến tính lại trở thành những chất còn nguy hiểm hơn nhiều.

Chẳng hạn như thuốc diệt cỏ nổi tiếng là 2,4D [2,4-Dichlorophenoxyacetic acid] để lâu sẽ sinh ra Dioxin. Có những thuốc trừ sâu biến tính khi gặp nước và tạo thành các khí một thần kinh rất mạnh hoặc gây suy yếu, gây chết đối với thực vật, làm giảm đáng năng suất của mùa màng.

Rất may, bạn có thể dễ làm nhận ra nước thuốc kiểu này với 2 đặc tính: hạn công hiệu [expiration] ngắn và thường được in thêm 1 loại hạn nữa là hạn áp dụng [shelf-life].

Ngoài ra, chúng ta vẫn có các loại độc tự nhiên có bản chất là protein được ngâm chiết xuất từ nọc của các loài có độc như rắn, nhện, bọ cạp,… Không rõ giới khoa học đã có nghiên cứu nào về hạn áp dụng của chúng hay chưa bởi tính ứng dụng trực tiếp và phổ biến khá thấp, nhưng dựa trên thành đoạn chính của nó ta cũng hoàn toàn có thể tiên cảm thấy rằng những chất độc loại này bất ổn, rất dễ biến tính và mất sạch tác dụng nếu để quá lâu.

Nói tóm lược, nhóm hữu cơ đa phần bị mất tác dụng, tuy nhiên khả năng còn lại bất công là không xảy ra.

Các chất độc vô cơ

Độc chất vô cơ thì lại không như vậy, mà thường thì trước hay sau hạn cũng đều độc ngang ngửa nhau. Hạn áp dụng của chúng thường mang ý nhắc nhở rằng: sau hiện nay, chúng đã bị biến đổi về mặt hóa học.

Loại này thường có thành đoạn chính là kim loại nặng như chì, thủy ngân, cadimi, asen… – không chỉ độc ở dạng đơn chất mà thậm chí vẫn có khả năng gây hại cao hơn khi có phần trong đa hợp. Trong điều kiện thường, hiếm khi có chuyện chúng bị biến đổi thành một chất nào đó không gây hại.

Ở một số trường hợp đặc biệt, độc vẫn hoàn độc, nhưng cách nó gây ảnh hưởng lên cơ thể cơ thể sống thì có đôi chút khác biệt. Điển hình nhất là asen, một khi đã biến đổi thì sẽ độc hơn [chỉ cần một liều nhỏ] nhưng lại tốn nhiều thời gian hơn để phát tác.

Như vậy, mỗi loại độc quanh ta đều có những biểu hiện rất riêng khi quá hạn áp dụng và chắc chắn là liều dùng, cách thức và hiệu quả hiện tại đã không đúng những gì được chạm khắc trên bao bì của nó. Với sự màu nhiệm của hóa học, chuyện gì cũng có thể xảy ra nên tốt nhất – dù để lâu đến đâu thì độc vẫn là độc.

Cập nhật: 24/11/2020Theo Trí Thức Trẻ/vnreview