Ngay khi bị thực dân phương Tây xâm lược, nhân dân các nước Đông Nam Á đã kiên quyết đấu tranh để bảo vệ Tổ quốc. Tuy vậy, các cuộc kháng chiến lần lượt thất bại vì lực lượng của bọn xâm lược mạnh, chính quyền phong kiến ở nhiều nước đầu hàng, làm tay sai; cuộc đấu tranh của nhân dân thiếu tổ chức và thiếu lãnh đạo chặt chẽ.
Sau khi thôn tính và biến các nước Đông Nam Á thành thuộc địa. thực dân phương Tây đã tiến hành những chính sách cai trị hà khắc : vơ vét, đàn áp.chia để trị.Tùy tình hình cụ thể mà mỗi nước thực dân có chính sách cai trị, bóc lột khác nhau, song nhìn chung là vơ vét tài nguyên đưa về chính quốc, không mở mang công nghiệp ở thuộc địa. tăng các loại thuế, mở đồn điền, bốt lính.
đàn áp phong trào yêu nước.
Cuộc đấu tranh của nhân dân chống xâm lược giải phóng dân tộc ở các nước Đông Nam Á phát triển liên tục, rộng khắp.
Ở In-đô-nê-xi-a, vào cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, nhiều tổ chức yêu nước ủa trí thức tư sản tiến bộ ra đời, thu hút đông đảo nhân dân tham gia. Từ sau năm 1905, nhiều tổ chức công đoàn được thành lập và bước đầu truyền bá chủ nghĩa Mác vào In-đô-nê-xi-a.Năm 1905, công đoàn đầu tiên của công nhân xe lửa được thành lập. Năm 1908, Hội liên hiệp công nhân ln-đô-nê-xi-a ra đời. Tháng 5 - 1920, Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a thành lập.Ở Phi-líp-pin, phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị ’ủa thực dân Tây Ban Nha diễn ra quyết liệt. Cuộc cách mạng 1896 - 1898 bùng nổ, dẫn tới sự ra đời nước Cộng hòa Phi-líp-pin, nhưng sau đó lại bị đế quốc Mĩ thôn tính.
Mượn cớ "giúp đỡ” nhân dân Phi-líp-pin chống Tây Ban Nha, Mĩ gây ra cuộc chiến tranh với Tây Ban Nha và sau đó thôn tính nước này. Nhân dân Phi-líp-pin tiếp tục kháng chiến chống Mĩ, song thất bại. Mĩ đưa 70 000 quân đàn áp cuộc đấu tranh của nhân dân Phi-líp-pin, giết hại hơn 60000 người yêu nước. Phong trào giải phóng dân tộc tạm lắng xuống một thời gian, rồi tiếp tục bùng lên.
ở Cam-pu-chia, ngay sau khi vua Nô-rô-đôm kí hiệp ước thừa nhận nền đô hộ của Pháp năm 1863. nhiều cuộc khởi nghĩa của nhân dân đã nổ ra. Điển hình là cuộc khởi nghĩa do A-cha Xoa lãnh đạo ở Ta Keo [1863 - 1866] và cuộc khởi nghĩa dưới sự chỉ huy của nhà sư Pu-côm-bô ở Cra-chê [1866 - 1867].A-cha Xoa lập căn cứ chống Pháp ở vùng Bảy Núi [Châu Đốc, Việt Nam], liên minh với nghĩa quân Thiên hộ Dương.Pu-côm-bô xây dựng căn cứ ở Tây Ninh, liên kết với nghĩa quân Trương Quyền, Thiên hộ Dương, được nhân dân Việt Nam giúp đỡ, đã đánh thắng quân Pháp nhiêu trộn.Ở Lào, đầu thế kỉ XX. nhân dân đã nhiều lần nổi dậy khởi nghĩa chống Pháp. Năm 1901. nhân dân Xa-van-na-khét tiến hành cuộc đấu tranh vũ trang dưới sự lãnh đạo của Pha-ca-đuốc. Cũng năm đó, một cuộc khởi nghĩa khác đã nổ ra ở cao nguyên Bô-lô-ven, lan sang Việt Nam và kéo dài đến năm 1907 mới bị dập tắt.Ở Miến Điện, cuộc kháng chiến chống thực dân Anh [1885] đã diễn ra rất anh dũng nhưng cuối cùng bị thất bại. Nghĩa quân phải rút vào rừng sâu.Ở Việt Nam. phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc diễn ra liên tục và quyết liệt. Bên cạnh phong trào cần vương, làn sóng đấu tranh chống Pháp diễn ra ở khắp nơi, tiêu biểu là phong trào nông dân Yên Thế [1884 - 1913].
Vào [đầu thế kỉ XX]do những biến chuyển sâu sắc trong xã hội, phong trào giải phóng dân tộc ở Việt Nam mang màu sắc mới.
I. Tình hình các nước Đông Nam Á sau Chiến tranh thế giới thứ nhất
1. Tình hình kinh tế, chính trị - xã hội.
- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, chính sách khai thác thuộc địa của thực dân phương Tây đã tác động mạnh đến tình hình các nước Đông Nam Á. Những chuyển biến quan trọng về kinh tế, chính trị - xã hội diễn ra ở hầu hết các nước trong khu vực.
- Về kinh tế, Đông Nam Á bị lôi cuốn vào hệ thống kinh tế tư bản chủ nghĩa nhưng chỉ là thị trường tiêu thụ và cung cấp nguyên liệu thô.
- Về chính trị: Bị chính quyền thực dân khống chế và thâu tóm mọi quyền lực.
- Về xã hội: Sự phân hóa giai cấp diễn ra sâu sắc. Giai cấp tư sản dân tộc lớn mạnh, giai cấp vô sản tăng nhanh về số lượng và ý thức cách mạng.
- Những tác động và ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười và cao trào cách mạng thế giới đã tác động mạnh đến phong trào độc lập dân tộc ở Đông Nam Á.
2. Khái quát chung về phong trào độc lập ở Đông Nam Á.
- So với những năm đầu thế kỉ XX, phong trào đã có những bước tiến mới:
+ Bước phát triển của phong trào dân tộc tư sản và sự lớn mạnh của giai cấp tư sản dân tộc.
+ Giai cấp tư sản đề ra mục tiêu đấu tranh rõ ràng, bên cạnh mục tiêu kinh tế, mục tiêu độc lập tự chủ như đòi quyền tự chủ về chính trị, đòi dùng tiếng mẹ đẻ trong nhà trường.
+ Đảng Tư sản được thành lập và ảnh hưởng rộng rãi trong xã hội [Đảng Dân tộc ở In-đô-nê-xi-a, phong trào Thakin ở Miến Điện, Đại hội toàn Mã Lai...].
- Sự xuất hiện xu hướng vô sản:
+ Đảng Cộng sản đã được thành lập ở nhiều nước như Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a [tháng 5/1920]; năm 1930 là đảng cộng sản ở Việt Nam, Mã Lai, Xiêm, Phi-lip-pin...].
+ Dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản, phong trào độc lập dân tộc diễn ra sôi nổi, quyết liệt như khởi nghĩa vũ trang ở In-đô-nê-xi-a [1926 - 1927]; phong trào 1930 - 1931 mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ Tĩnh ở Việt Nam.
II. Phong Trào độc lập dân tộc ở In-đô-nê-xi-a
1. Phong trào độc lập dân tộc trong thập niên 20 của thế kỉ XX.
- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, cùng với sự phát triển của phong trào độc lập dân tộc, giai cấp công nhân, chủ nghĩa Mác - Lê-nin được truyền bá rộng rãi ở In-đô-nê-xi-a. Điều kiện đó đã đưa đến sự thành lập Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a [tháng 5/1920].
+ Đảng Cộng sản đã tập hợp quần chúng, lãnh đạo phong trào cách mạng phát triển, lan rộng ra khắp cả nước.
+ Tiêu biểu là khởi nghĩa vũ trang Gia-va và Xu-ma-tơ-ra [1926 - 1927]. Mặc dù thất bại nhưng đã làm rung chuyển nền thống trị của thực dân Hà Lan.
- Năm 1927, quyền lãnh đạo phong trào cách mạng chuyển sang Đảng dân tộc của giai cấp tư sản, đứng đầu là Ác-mét Xu-các-nô với chủ trương, đường lối đấu tranh:
+ Đoàn kết với các lực lượng dân tộc, chống đế quốc.
+ Đấu tranh bằng phương pháp hòa bình, không bạo lực, bất hợp tác với chính quyền thực dân.
2. Phong trào độc lập dân tộc trong thập niên 30 của thế kỷ XX.
- Đầu thập niên 30, phong trào đấu tranh chống thực dân Hà Lan lan rộng, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa của các thủy binh ở cảng Su-ra-bay-a. Phong trào bị đàn áp đã dã man, Đảng Dân tộc bị khủng bố và bị đặt ra ngoài pháp luật.
- Cuối thập niên 30, Mặt trận dân tộc thống nhất chống phát xít với tên gọi Liên minh chính trị In-đô-nê-xi-a, đứng đầu là Xu-các-nô được thành lập. Đại hội đã thông qua nghị quyết về ngôn ngữ, quốc kỳ, quốc ca và chủ trương hợp tác với thực dân Hà Lan chống phát xít Nhật nhưng bị từ chối.
III. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp ở Lào và Cam-pu-chia
- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, thực dân Pháp tăng cường khai thác thuộc địa với chính sách khai thác tàn bạo, chế độ thuế khóa, lao dịch nặng nề đã làm bùng nổ phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp ở Đông Dương.
+ Ở Lào có khởi nghĩa của Ong Kẹo và Com-ma-đam [1901 - 1936]; khởi nghĩa của người Mèo do Chậu Pa-chay lãnh đạo [1918 – 1922].
+ Ở Cam-pu-chia, phong trào chống thuế, chống bắt phu bùng lên mạnh mẽ, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa vũ trang của nhân dân Rô-lê-phan.
- Năm 1930, Đảng Cộng sản Đông Dương ra đời mở ra thời kỳ mới của cách mạng 3 nước Đông Dương nhưng sau đó bị thực dân Pháp đàn áp.
- Trong những năm 1936 - 1939, Mặt trận Dân chủ Đông Dương tập hợp nhân dân chống phát xít và chiến tranh. Một số cơ sở của Đảng cộng sản Đông Dương được xây dựng và củng cố ở Viêng Chăn, Phnôm Pênh… kích thích phong trào đấu tranh ở Lào và Cam-pu-chia.
IV. Cuộc đấu tranh chống thực dân Anh ở Mã Lai và Miến Điện
- Mã Lai:
+ Chính sách bóc lột nặng nề của thực dân Anh đã làm bùng nổ những cuộc đấu tranh ở Mã Lai.
+ Tháng 4/1930, Đảng Cộng sản được thành lập đã thúc đẩy phong trào cách mạng phát triển.
- Miến Điện:
+ Đầu thập niên 20, nhà sư Ốt-ta-ma đã khởi xướng và lãnh đạo phong trào bất hợp tác, tẩy chay hàng hóa Anh, không đóng thuế... phong trào đã lôi cuốn đông đảo tầng lớp nhân dân tham gia.
- Trong thập niên 30, phong trào Thakin đã lôi cuốn đông đảo quần chúng tham gia đòi quyền làm chủ đất nước [đòi cải cách quy chế đại học, thành lập trường đại học riêng cho Miến Điện, đòi tách Miến Điện ra khỏi Ấn Độ và được quyền tự trị].
- Năm 1937, Miến Điện được tách ra khỏi Ấn Độ và hưởng quyền tự trị trong khối liên hiệp Anh.
V. Cuộc cách mạng năm 1932 ở Xiêm [Thái Lan]
- Là nước duy nhất ở Đông Nam Á còn giữ được nền độc lập dù chỉ là hình thức.
- Do sự bất mãn của các tầng lớp nhân dân với nền quân chủ chuyên chế. Năm 1932, bùng nổ cách mạng ở Băng Cốc dưới sự lãnh đạo của giai cấp tư sản mà thủ lĩnh là Pri-đi Pha-nô-mi-ông.
- Mục tiêu đấu tranh là thực hiện cải cách kinh tế xã hội theo hướng tư sản nhưng vẫn duy trì ngôi vua. Cách mạng năm 1932 đã lật đổ nền quân chủ chuyên chế Ra-ma VII, lập nên nền quân chủ lập hiến. Mở đường cho Xiêm phát triển theo hướng tư bản.
Page 2
SureLRN