Trứng ngỗng thường ấp trong khoảng thời gian 28 đến 35 ngày trước khi nở. Tuy nhiên, thời gian ấp trứng có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố như loại ngỗng, điều kiện thời tiết, chế độ ấp trứng và các yếu tố sinh trưởng khác. Vì vậy, để đảm bảo quá trình nuôi dưỡng ngỗng thành công, cần tìm hiểu kỹ về loại ngỗng cần nuôi và tham khảo các tài liệu hướng dẫn để có thể quản lý quá trình ấp trứng và chăm sóc ngỗng hiệu quả.
Ngỗng xám có sức sống tốt, khả năng thích nghi cao với môi trường, có thể nuôi theo hình thức bán chăn thả hoặc nuôi nhốt. Thịt ngỗng thơm ngon, đậm, mềm, được người tiêu dùng ưa chuộng. Dưới đây, chúng tôi giới thiệu quy trình kỹ thuật nuôi ngỗng xám để các đơn vị tham khảo và áp dụng hiệu quả.
Đặc điểm chung
Ngỗng xám có màu lông đồng nhất, lúc mới nở lông màu vàng xám, riêng lông bụng màu vàng, chân và mỏ màu đen. Khi trưởng thành, lông ngỗng màu xám, riêng lông bụng màu trắng; chân màu hồng nhạt, mỏ dày màu hồng, thân dài, khỏe, ngực nở, cổ dài vừa phải, đầu to.
Ngỗng mái khi được 28 - 32 tuần tuổi, khối lượng cơ thể đạt 6,5 - 6,8 kg/con thì đẻ trứng, năng suất đạt từ 55 - 60 quả/mái/năm, khối lượng trứng đạt 145 - 160 g/quả. Ngỗng xám thương phẩm từ 63 - 70 ngày là đủ tuổi trưởng thành, trọng lượng 5,5 - 6 kg/con. Tỷ lệ tiêu tốn thức ăn khoảng 3,7 kg thức ăn/kg tăng trọng.
Chuồng trại và dụng cụ, thiết bị chăn nuôi
Chuồng trại cần bố trí nơi cao ráo, sạch sẽ, đảm bảo thoáng mát về mùa hè, ấm áp về mùa đông, không bị mưa hắt, nắng chiếu vào ổ đẻ, có đủ trang thiết bị vệ sinh phòng dịch và an toàn sinh học. Nếu nuôi ngỗng bằng hình thức nhốt chuồng, cần có sân chơi làm bằng gạch hoặc bê - tông, diện tích gấp từ 2 ÷ 3 lần chuồng nuôi và dốc ra phía ngoài để thoát nước, xung quanh nên có cây bóng mát để chắn gió và che nắng. Với ngỗng hậu bị và ngỗng đẻ, sân chơi tốt nhất là bãi cát hoặc bãi cỏ sạch và được khử trùng trước khi chăn thả. Chuồng trại có thể làm đơn giản bằng cách tận dụng tre, nứa, gỗ… nhưng phải đảm bảo chắc chắn và phù hợp với từng loại ngỗng và giai đoạn phát triển của chúng, như: ngỗng con, ngỗng hậu bị, ngỗng đẻ trứng. Chất độn chuồng phải sạch, có thể sử dụng trấu, vỏ bào hoặc rơm rạ băm nhỏ… nhưng tuyệt đối không bị nấm, mốc, chứa mầm bệnh.Thường xuyên bổ sung thêm độn để chuồng nuôi luôn khô ráo, đối với ngỗng đẻ trứng cần rải lớp độn chuồng dày từ 10÷15cm.
Diện tích chuồng nuôi phù hợp với quy mô chăn nuôi, theo bảng 1. Dụng cụ, thiết bị chăn nuôi gồm: máng ăn, máng uống bằng tôn, nhựa… có thể xây máng bằng gạch hoặc bê - tông, lưu ý xây bên ngoài chuồng, tránh ướt chuồng. Bóng điện, chụp sưởi để chiếu sáng và sưởi ấm cho ngỗng giai đoạn còn nhỏ, nếu không có đèn điện thì sử dụng đèn dầu hoặc bếp than… nhưng phải chú ý loại bỏ khói ra bên ngoài chuồng.
Kỹ thuật nuôi
Con giống
Lúc mới nở nên chọn những con nhanh nhẹn, bông lông, khỏe mạnh, không bị khô chân, nặng bụng, khèo chân, hở rốn. Khi ngỗng được 56 ngày tuổi, chọn những con có màu lông xám, mỏ và chân màu hồng nhạt, khối lượng 3,4 - 3,7 kg/con. Đến khi ngỗng chuẩn bị đẻ trứng, chọn những con có màu lông xám, mỏ và chân màu hồng nhạt, khối lượng 5,0 - 6,7 kg/con.
Thức ăn
Thức ăn cho ngỗng có thể dùng nhiều loại nguyên liệu, sản phẩm phụ nông nghiệp hoặc sử dụng thức ăn hỗn hợp dạng viên kết hợp với thức ăn xanh [chiếm 30 - 40%] và thức ăn hạt. Có thể tận dụng các loại thức ăn sẵn có để tiết kiệm chi phí như: Gạo, thóc, ngô, đỗ tương, tấm, cám, cá tép, cua, ốc, bã bia rượu, rau, bèo… Khi sử dụng thức ăn tận dụng phải nấu chín để tăng khả năng tiêu hóa, hấp thu cho ngỗng và hạn chế lây nhiễm mầm bệnh. Không sử dụng các loại thức ăn mốc và ôi thiu.
Lượng thức ăn hằng ngày trong các giai đoạn nuôi ngỗng [Bảng 2]:
Nước uống
Cung cấp đủ nước sạch trong suốt quá trình nuôi, tuần tuổi thứ nhất không cho ngỗng uống nước lạnh dưới 10oC, tuần tuổi thứ 2 và 3 không cho uống nước lạnh dưới 6oC và hạn chế cho ngỗng uống nước trên 25oC. Mùa hè nắng nóng, nếu để máng uống ở ngoài chuồng nuôi phải che cẩn thận, tránh cho ngỗng uống nước nóng, thường xuyên thay nước uống. Nước uống cho ngỗng phải là nước sạch, không dùng nước đục, nước ao, hồ tù đọng, nước giếng có hàm lượng sắt cao. Có thể dùng thuốc tím 0,5 ‰ [5 gam/10 lít nước] để khử trùng nước uống cho ngỗng hoặc Cloramin 1% [10 gam/10 lít nước]. Có thể dùng Anolit, Catolit để sát trùng nước thường xuyên trước khi cho ngỗng uống.
Nuôi dưỡng và chăm sóc:
Nuôi dưỡng
Bảng 1: Diện tích chuồng nuôi.
TT
Giai đoạn [tuần tuổi]
Nhốt trong chuồng [con/m2]
Chuồng có sân chơi [con/m2]
Chuồng + Vườn cây [con/m2]
Chuồng + nhốt trên ao [con/m2]
1
0÷2
10÷15
10÷15
10÷15
10÷15
2
2÷4
5÷6
6÷8
6÷8
6÷8
3
5÷8
3÷4
5÷6
5÷6
5÷6
4
Hậu bị
3
3÷4
3÷4
3÷4
5
Sinh sản
1÷2
2÷3
2÷3
2÷3
Giai đoạn ngỗng từ 01 - 21 ngày tuổi, dùng thức ăn hỗn hợp dạng viên kết hợp với thức ăn xanh, sau đó cho ngỗng ăn thóc luộc, thóc sống, tấm, ngô, gạo lật, đỗ tương, khô đỗ tương, cám gạo, bột cá nhạt, bột đầu tôm, premix vitamin, khoáng. Hoặc dùng cơm, tấm, ngô, gạo lật, thóc luộc, thóc sống trộn với thức ăn đạm tươi như: tôm, tép, cua, ốc, giun đất, dắt, rạm, bọ đỏ... và các loại côn trùng khác. Trong tất cả các giai đoạn nuôi ngỗng nên sử dụng thức ăn dưới dạng viên hoặc hạt, kết hợp thức ăn xanh, không nên sử dụng thức ăn dạng bột gây lãng phí và không đảm bảo quy trình chăn nuôi.
Giai đoạn hậu bị: Cho ngỗng ăn hạn chế cả số lượng và chất lượng thức ăn, chỉ cho ăn 1 bữa/ ngày. Nếu bổ sung rau xanh, cần để ngỗng ăn thức ăn tinh trước sau đó cho ăn rau xanh.
Giai đoạn ngỗng đẻ trứng: Chuyển từ thức ăn nuôi ngỗng hậu bị sang ngỗng đẻ, cần được tiến hành trước 2 tuần khi ngỗng đẻ và tăng lượng thức ăn lên 10%; khi ngỗng bắt đầu đẻ trứng tăng lượng thức ăn lên 15%. Khi ngỗng đẻ được 4 - 5 ngày, tăng dần lượng thức ăn, sau đó để ngỗng ăn tự do. Lượng thức ăn được chia ra 2 - 3 bữa/ngày, không để thức ăn bị tồn đọng trong máng. Thức ăn phải đảm bảo chất lượng, máng ăn để trong chuồng nuôi tránh mưa và sương làm mốc thức ăn. Nếu nuôi nhốt trên vườn cây thì để máng ăn ở vị trí cố định và có che mưa nắng.
Bảng 2: Lượng thức ăn hằng ngày.
Ngày tuổi
TĂ hỗn hợp hoàn chỉnh
[g/con/ngày]
TĂ tổng hợp
[g/con/ngày]
TĂ xanh
[g/con/ngày]
1 - 5
35
18
30
6 - 10
90
40
70
11 - 20
110
50
100
21 - 30
220
120
200
31 - 40
280
140
300
41 - 50
328
160
400
51 - 60
338
180
500
61 - 240
260
180
300
Chăm sóc
Khi ngỗng mới nở, duy trì nhiệt độ từ 28 - 32oC trong 3 ngày đầu, từ ngày thứ 4 trở đi mỗi ngày giảm 1oC cho tới khi đạt 25 oC. Để đảm bảo nhiệt độ trong quây, có thể dùng bóng đèn 200w/35 con. Từ tuần thứ 1 đến tuần thứ 2 bật đèn sáng cả ngày đêm trong chuồng ngỗng, sau đó bật đèn sáng từ 16 - 18 giờ/ngày, ban ngày có thể sử dụng ánh sáng tự nhiên.
Từ tuần thứ 9 đến trước khi ngỗng đẻ 5 tuần, sử dụng ánh sáng tự nhiên. Trước khi ngỗng đẻ 4 - 5 tuần, đảm bảo thời gian chiếu sáng 7 - 8 giờ/ngày. Sau đó, mỗi tuần tăng 1 giờ cho tới khi đạt mức thời gian chiếu sáng 9 - 11 giờ/ngày và duy trì trong suốt thời gian ngỗng đẻ. Hạn chế tác động mạnh về ánh sáng, tiếng ồn và những tác động bất thường khác đến đàn ngỗng sinh sản để tránh hiện tượng đẻ non và đẻ trứng hai lòng đỏ.
* Kiểm tra sức khỏe và thu hoạch trứng
Hằng ngày, buổi sáng kiểm tra tình hình đàn ngỗng, nếu có sự thay đổi khác thường phải báo thú y xử lý. Quan sát đàn ngỗng ở giai đoạn còn nhỏ, thấy phân tán đều khắp chuồng, chứng tỏ ngỗng khỏe mạnh, thoải mái, nhiệt độ trong chuồng đảm bảo. Nếu ngỗng con dồn đống là do bị lạnh, nhiệt độ chuồng nuôi thấp, nếu ngỗng con nằm há mỏ, cánh giơ lên là do nhiệt độ chuồng nuôi quá cao; ngỗng không chơi hoặc nằm ở khu vực nhất định, thì chuồng nuôi có gió lùa. Lông ngỗng bị bết dính, do chuồng ẩm, chế độ nuôi dưỡng kém. Khi thấy ngỗng ốm yếu cần loại ngay ra khỏi đàn, khi đàn ngỗng biếng ăn, uống, phân thay đổi cần báo ngay cho thú y để có biện pháp xử lý.
Giai đoạn ngỗng đẻ trứng, cần loại bỏ những con bị rụng lông ống ở cánh và đuôi; những con màu lông, màu mỏ và màu chân không bị nhạt đi sau thời gian đẻ nên loại bỏ vì năng suất trứng thấp.
Ngỗng đẻ tập trung vào thời gian từ 3 - 5 giờ hằng ngày, vì vậy thu hoạch trứng vào buổi sáng từ 6 - 7 giờ. Sau khi thu hoạch, nếu trứng bẩn phải rửa bằng thuốc sát trùng hoặc xông thuốc sát trùng, sau đó mới đưa vào ấp hoặc bảo quản.
Phòng bệnh
Ngỗng xám thường mắc một số bệnh tụ huyết trùng, dịch tả vịt lây sang ngỗng, phó thương hàn, cắn rỉa lông, rụt mỏ… Khi ngỗng 1 - 3 ngày tuổi cần phòng, chống nhiễm trùng rốn, các loại bệnh đường ruột và chống stress bằng các loại kháng sinh như: Ampi-Coly, Tetracycline, Streptomycine, Neox, Neotesol… Bổ sung vitamin B1, Bcomplex, ADE, dầu cá. Trong quá trình nuôi cần tiêm phòng đầy đủ các loại vaccine viêm gan siêu vi trùng, dịch tả, tụ huyết trung, H5N1 và phó thương hàn. Phân và độn chuồng trong quá trình chăn nuôi phải thu gom lại thành đống nơi quy định và xử lý rồi mới sử dụng cho trồng trọt.
Thực hiện tiêm phòng và dùng thuốc phòng bắt buộc theo đúng quy trình phòng bệnh cho từng loại ngỗng. Định kỳ khử trùng chuồng nuôi và khu vực nuôi 1 - 2 lần/tuần. Giám sát theo dõi chặt chẽ khi ngỗng mắc bệnh và chẩn đoán điều trị kịp thời. Bao vây, khống chế, tiêu huỷ ngay đàn ngỗng tại khu vực phát hiện mắc bệnh nguy hiểm. Các cơ quan đơn vị có nhu cầu cung cấp con giống hoặc tư vấn kỹ thuật, xin liên hệ: Trung tâm Nghiên cứu vịt Đại Xuyên [Điện thoại: 04.338.54391] hoặc website:vitdaixuyen. com.vn.