TTO - Trong cơ thể chúng ta, ngoài hệ tuần hoàn động - tĩnh mạch, còn có hệ thống tuần hoàn bạch huyết bao gồm các mạch bạch huyết [hay còn gọi là bạch mạch] và các hạch bạch huyết [gọi tắt là hạch].
Làm thế nào để nhận biết hạch lành hay ác tính?
TTO - Trong cơ thể chúng ta, ngoài hệ tuần hoàn động - tĩnh mạch, còn có hệ thống tuần hoàn bạch huyết bao gồm các mạch bạch huyết [hay còn gọi là bạch mạch] và các hạch bạch huyết [gọi tắt là hạch].
Về mặt giải phẫu học, hệ thống bạch mạch luôn song hành với các động –-tĩnh mạch và chúng đổ về các hạch trước khi hòa vào hệ thống tuần hoàn động - tĩnh mạch.
Về chức năng, các hạch một thành phần của hệ tạo huyết [hệ tạo huyết bao gồm: tủy xương, tuyến ức, lách, gan và hạch] và có hai chức năng chính :
- Trực tiếp giam giữ và tiêu diệt vi trùng, virus, các tế bào lạ [như tế bào ung thư chẳng hạn] khi chúng xâm nhập cơ thể chúng ta.
- Gián tiếp tiêu diệt vi trùng, virus, các tế bào lạ và tạo ra quá trình miễn dịch cho cơ thể thông qua quá trình sinh ra các kháng thể.
Hạch được phân bố gần như khắp cơ thể chúng ta và từ trong các phủ tạng, ổ bụng cho đến các phần mềm dưới da. Khi các hạch nằm nông dưới da to ra thì chúng ta có thể sờ được vì chúng có hình dạng tròn như hòn bi hoặc dẹt như hạt đậu. Thông thường các hạch dễ sờ thấy là hạch vùng cổ, hạch vùng bẹn [vùng háng] và vùng nách.
Vấn đề khó là làm thế nào chúng ta nhận biết được đó là hạch lành hoặc ác tính ?
Trong tuyệt đại đa số trường hợp, hạch to ra do các nguyên nhân sau đây:
- Viêm hoặc nhiễm trùng:
Nhiễm trùng không đặc hiệu: do một loại vi trùng hoặc virus nào đó.
Nhiễm trùng đặc hiệu: do vi trùng lao.
- Bệnh lý ác tính [ung thư]:
Ung thư hạch nguyên phát: ung thư xuất phát từ các tế bào lymphô trong hạch, còn gọi là bệnh lymphôm.
Ung thư di căn hạch: tế bào ung thư từ một cơ quan khác di chuyển đến, xâm nhập và phát triển trong hạch.
Khi thăm khám bệnh nhân, các bác sĩ sẽ dựa vào những đặc tính của các khối hạch để dự đoán bản chất của chúng. Bảng so sánh dưới đây sẽ giúp chúng ta dễ nhớ những đặc tính quan trọng để phân biệt lành - ác:
Đặc tính của hạchHạch lành tính do viêm nhiễm
Hạch ác tính [ung thư]
1. Kích thước khi phát hiện
Thường nhỏ hơn 1cm. Trong trường hợp lao hạch, kích thước có thể lớn hơn
Hạch càng lớn càng nghi ngờ ác tính
2. Số lượng và vị trí
Thường chỉ có vài hạch nhỏ ở một vùng cơ thể. Trong trường hợp lao có thể có nhiều hạch ở cổ
Càng có nhiều hạch ở nhiều vị trí trong cơ thể càng nghi ngờ ác tính
3. Ranh giới giữa khối hạch với các cấu trúc xung quanh chúngHạch có ranh giới rất rõ ràng, rất di động với mô xung quanh. Bệnh nhân thường mô tả là hạch “chạy” dưới các ngón tay khi sờ vào
Khi còn nhỏ ranh giới của hạch với mô xung quanh rất rõ ràng. Hạch cũng rất di động. Tuy nhiên, khi đã phát triển, ranh giới không còn rõ ràng, hạch dính cứng do chúng xâm nhiễm mô xung quanh
4. Mật độ
Hạch thường mềm. Đặc biệt trong trường hợp lao bệnh nhân có thể có nhiều hạch cổ với nhiều mật độ khác nhau. Thậm chí có những hạch bị hoại tử và vỡ mủ ra da
Mật độ thường rất chắc, đôi khi rất cứng nên được ví von là “cứng như đá”
5. Sự phát triển theo thời gian
Trừ lao, các hạch viêm hoặc nhiễm trùng không đặc hiệu thường ít khi to thêm cũng như không tăng thêm về số lượng. Bệnh nhân thường nhận biết được hạch đã có từ lâu và không phát triển theo thời gian.
Hạch chắc chắn sẽ to thêm và có nhiều hạch hơn. Hay nói cách khác, hạch sẽ phát triển nếu bệnh nhân không được điều trị.
Cần lưu ý rằng các triệu chứng “đau” tại khối hạch và các triệu chứng toàn thân như “sốt, sụt cân…” không phải là tiêu chuẩn để phân biệt lành hay ác. Tuy nhiên, các triệu chứng này sẽ giúp đỡ các bác sĩ đi đến chẩn đoán chính xác bản chất của khối hạch và nguyên nhân gây nổi hạch. Như vậy, khi bị nổi hạch, nếu bệnh nhân quan tâm đến các đặc tính kể trên và khai báo đầy đủ khi đi khám bệnh thì đã giúp đỡ các bác sĩ rất nhiều trong việc chẩn đoán và điều trị cho chính mình.
Hạch bạch huyết hay còn gọi là hạch lympho, là một cơ quan quan trọng của hệ thống bạch huyết. Hạch lympho tham gia vào các phản ứng miễn dịch của cơ thể, trực tiếp phản ứng với tác nhân gây bệnh. Vậy cấu tạo, chức năng cụ thể và bệnh lý gặp phải ở vị trí này như thế nào?
16/07/2020 | Hạch ở nách: nguyên nhân và phương pháp điều trị hiệu quả
16/06/2020 | Xét nghiệm hạch đồ trong chẩn đoán, điều trị và tiên lượng ung thư?
11/06/2020 | Nổi hạch sau tai vì lý do gì? Khi nào thì nguy hiểm?
1. Cấu tạo và vị trí của hạch bạch huyết
Cơ thể con người có một hệ thống bạch huyết phân bố rộng rãi tương tự như hệ thống tuần hoàn, bao gồm mạch bạch huyết và hạch bạch huyết [hạch lympho]. Hạch lympho là những cơ quan bạch huyết có cấu trúc hình hạt đậu. Có khoảng 500 - 600 hạch lympho phân bố rải rác trong hệ thống bạch huyết, nó xuất hiện khắp cơ thể nhưng tập trung nhiều ở một số vùng như: nách, bẹn, cổ.
Vị trí các hạch lympho trong cơ thể
Cấu tạo của hạch lympho:
Hạch lympho có cấu trúc hình hạt đậu với nhiều kích thước khác nhau [từ vài mm - 2 cm]. Bên ngoài hạch được bao bọc bởi tổ chức liên kết gọi là vỏ xơ, trên bề mặt vỏ xơ có hệ thống huyết quản và mạch bạch huyết nhỏ phân bố đến. Trên bề mặt hạch có một chỗ lõm vào gọi là rốn hạch, đây là nơi đi vào và đi ra của động mạch, tĩnh mạch và mạch bạch huyết.
Hình ảnh cấu tạo hạch lympho
Bên trong lớp vỏ bọc là nhu mô hạch có cấu tạo gồm:
- Mô lưới: Gồm nhiều tế bào võng hình sao được liên kết thành mạng lưới tế bào.
- Các tế bào: lympho bào, tương bào, đại thực bào. 3 loại tế bào này lại phân bố thành ba vùng:
+ Vùng vỏ: là vùng ngoại vi của hạch, có mật độ tế bào lympho B nhiều nhất, tạo ra các nang bạch huyết.
+ Vùng cận vỏ: là nơi tập trung nhiều nhất các tế bào lympho T cùng các tế bào khác như đại thực bào, tương bào,…
+ Vùng tủy: Gồm các dây tủy có chức tương bào, đại thực bào, tế bào lympho.
- Xoang bạch huyết: là nơi đổ vào của bạch huyết, có cấu tạo thuận lợi cho sự làm sạch dòng bạch huyết lưu thông qua hạch.
2. Chức năng của hạch bạch huyết
Hạch bạch huyết đóng vai trò không thể thiếu trong miễn dịch của cơ thể. Đây là nơi bắt giữ các phần tử ngoại lai xâm nhập có thể gây nguy hại đến cơ thể. Chính vì thế mà hạch dễ bị sưng viêm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ này. Các hạch lympho có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán bệnh, liên quan đến nhiễm trùng từ nhẹ đến nặng.
Các chức năng của hạch lympho:
Lọc bạch huyết:
Các kháng nguyên lạ, phần tử ngoại lai [vi sinh vật, tế bào ung thư,…] theo dịch bạch huyết sẽ được lọc tại các hạch này. Đây được xem là một chiếc rây lọc để giữ lại các phần tử này, làm sạch bạch huyết trước khi đổ vào hệ thống tuần hoàn.
Sản xuất và biệt hóa lympho bào:
Lympho bào là loại tế bào giữ chức năng quan trọng trong miễn dịch của cơ thể. Đặc biệt, lympho bào T được sản xuất và biệt hóa ở các nang bạch huyết. Khi có sự kích thích của kháng nguyên, loại tế bào này rời khỏi vị trí và thực hiện nhiệm vụ đi tìm kháng nguyên.
Sản xuất kháng thể:
Khi lympho bào B được kích thích bởi kháng nguyên, chúng sẽ phân chia, biệt hóa thành tế bào nhớ và tương bào. Sau đó chúng di chuyển đến dây tủy và thực hiện chức năng tổng hợp kháng thể và đổ vào xoang bạch huyết.
Hạch lympho giúp làm sạch bạch huyết
3. Bệnh lý viêm hạch bạch huyết
Viêm hạch bạch huyết là tình trạng hạch bạch huyết bị nhiễm trùng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình. Bệnh lý này xảy ra khi có các tác nhân virus, vi khuẩn xâm nhập vào hệ thống bạch huyết, thường gặp nhất là nhiễm trùng liên cầu khuẩn cấp tính hoặc nhiễm trùng tụ cầu khuẩn.
Ngoài ra, viêm hạch lympho cũng có thể xảy ra do nhiễm trùng da nghiêm trọng dẫn đến nhiễm trùng huyết, cơ thể có khối u ác tính [ung thư], bệnh viêm ruột mạn tính [bệnh crohn],… Ai cũng có khả năng mắc bệnh viêm hạch lympho, nhưng thường xảy ra ở những người suy giảm miễn dịch.
Hai tình trạng bình thường và bất thường của hạch bạch huyết
Triệu chứng:
Tương ứng với mỗi nguyên nhân khác nhau thì triệu chứng bệnh biểu hiện cũng ở những mức độ khác nhau.
Người bệnh có thể bị nổi hạch hoặc không, vị trí nổi hạch cũng khác nhau tùy theo từng nguyên nhân. Có người không bị nổi hạch nhưng đi khám mới phát hiện bị viêm hạch.
Hạch có thể bị sưng, đau, chuyển màu sang đỏ hoặc tím bầm, nhìn rõ mạch quản trên bề mặt hạch.
Sốt, ớn lạnh, suy nhược cơ thể, chán ăn, đổ mồ hôi đêm,…
Triệu chứng đường hô hấp như đau họng, ho, chảy nước mũi,…
Sưng phù ở chân có thể là do tắc nghẽn hệ bạch huyết.
Nhiều trường hợp hạch sưng nhưng không đau, có thể là dấu hiệu của sự xuất hiện khối u hạch.
Biến chứng:
Viêm hạch bạch huyết nếu không được chữa trị kịp thời sẽ dễ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí là đe dọa đến tính mạng. Các biến chứng có thể xảy ra:
Nhiễm trùng huyết.
Nhiễm trùng da, viêm mô tế bào.
Viêm nặng, áp xe hạch và các vùng xung quanh.
Điều trị:
Phát hiện bệnh càng sớm sẽ cho hiệu quả điều trị càng tốt. Khi phát hiện viêm hạch lympho, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị ngay để ngăn bệnh tiến triển nặng.
Sử dụng kháng sinh nếu xác định viêm hạch lympho là do vi khuẩn.
Sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm để làm giảm tình trạng sưng viêm hạch bạch huyết gây đau đớn, khó chịu cho bệnh nhân, ngăn chặn viêm tiến triển.
Chỉ định phẫu thuật cắt bỏ hạch lympho nếu xác định được nó là nguyên nhân gây tắc nghẽn hệ thống bạch huyết.
Các trường hợp hạch sưng và đau nhẹ, bệnh nhân có thể sử dụng các thuốc không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen. Tuy nhiên cần tham khảo ý kiến của bác sĩ khi sử dụng thuốc, đặc biệt bệnh nhân không được tự ý sử dụng thuốc kháng sinh.
Hạch bạch huyết là một cơ quan quan trọng của cơ thể. Bất kỳ tác nhân nào gây viêm hạch bạch huyết cũng là một dấu hiệu nguy hiểm của sức khỏe mà không nên bỏ qua. Quý khách có thể liên hệ với hotline chăm sóc khách hàng của MEDLATEC 1900 56 56 56 để được tư vấn miễn phí nếu gặp các vấn đề sức khỏe.