Có nên nghe nhạc sóng não khi ngủ

Nhạc sóng não [Brainwave music] không phải là một khái niệm mới. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, giai điệu của loại âm nhạc này từng được dùng trong các nghi lễ tôn giáo từ thời đại đồ đồng. Đến thời Hy Lạp, Pythagoras đã tạo ra quy luật âm điệu riêng từ đàn lyre giúp làm dịu tâm trạng nóng giận của con người. Từ đó, âm nhạc được nhìn nhận như một liệu pháp để cân bằng cảm xúc.

Đến năm 1930, khoa học đã xác định được mọi suy nghĩ của con người đều phát ra một dạng sóng đặc biệt. Các nghiên cứu đã đưa ra những kết luận cụ thể hơn vào năm 1960, rằng từng trạng thái tâm lý [ngủ, làm việc, sáng tạo, tập trung, buồn, căng thẳng, …] đều phát ra một loại sóng não đặc thù. Điều này đã mở ra một góc nhìn mới trong việc trị liệu tâm lý khi các chuyên gia có thể dùng tần số đối trọng để cân bằng trạng thái não. Mãi đến thập niên 70, khi sóng âm được mã hóa trên nền kỹ thuật số sơ khai, nhạc sóng não mới thật sự ra đời và ngày càng trở nên phổ biến.

Nhiều năm qua, nhạc sóng não đã chứng minh được hiệu quả trong việc điều chỉnh trạng thái tinh thần và cảm xúc. Dễ thấy nhất là tác dụng chữa bệnh mất ngủ ở người hay bị áp lực, căng thẳng, âu lo. Các bác sĩ tâm lý còn dùng nhạc sóng não để giúp bệnh nhân thả lỏng tâm trí trong quá trình điều trị trầm cảm. Loại nhạc này được xem như một công cụ hỗ trợ giúp việc tập thiền đạt kết quả tốt hơn. Tuy nhiên, mỗi hoạt động của chúng ta đều gắn liền với một loại sóng não đặc thù. Làm thế nào để tận dụng nhạc sóng não hiệu quả? Chọn nhạc phù hợp với nhu cầu Mỗi trạng thái của não đều tương ứng với một tần số nhất định. Tất nhiên, bạn không thể đo điện não mỗi khi cần biết trạng thái não của mình và chọn nhạc sóng não phù hợp.

5 loại nhạc sóng não: Gamma, Beta, Alpha, Theta, Delta

Hình trên là 5 loại sóng não liên tục thay đổi trong não bộ hàng ngày, tuỳ vào thời điểm và trạng thái của suy nghĩ, hoạt động của não bộ. Nếu hiểu rõ về tính năng, những tác động của các loại sóng não, bạn có thể sử dụng để gia tăng hiệu suất học tập, làm việc, thư giãn, cải thiện sức khoẻ, sự tập trung, hoặc tái lập trình lại não bộ cho đạt hiệu suất tốt hơn.

• Gamma [25 – 100 Hz]: Sóng não có tần số cao nhất giúp cảm xúc gia tăng, cái nhìn sâu sắc và xử lý thông tin ở mức cao. Thường được sinh ra ở những thiên tài về âm nhạc, thi ca, hội họa hay người trúng số độc đắc, cầu thủ ghi nhiều bàn thắng “vàng”. Sóng não Gamma còn có hiệu lực mạnh ở người có tình yêu thương bao la, lòng vị tha và đức tính cao thượng.

• Beta [12 – 30 Hz]: Trạng thái tỉnh táo và tập trung cao độ, tư duy logic, khi nói chuyện hăng say, diễn thuyết, chơi thể thao, tích cực tham gia vào các hoạt động tin thần. Sóng não Beta cần thiết để hoạt động hiệu quả hằng ngày nhưng không nên ở quá lâu trong trạng thái này vì dễ bị căng thẳng, bồn chồn và bất an.

• Alpha [8 – 12 Hz]: Não ở trạng thái nghỉ ngơi thư giãn hoặc ở người có lối sống ung dung, thong thả và thư thái. Thường gặp nhất ở các đối tượng như họa sĩ, nhạc sĩ, đạo diễn,… Giúp tăng khả năng sáng tạo, ghi nhớ, sự tập trung. Sóng alpha còn được dùng để giảm stress, hỗ trợ chữa các bệnh thần kinh.
• Theta [4 – 7 Hz]: Gắn liền với vô thức, khả năng hiểu biết sâu sắc, trực giác phát triển, tinh thần hòa chung với thể chất. Trạng thái thư giãn sâu hoặc thiền định, thuận lợi cho học hỏi, ghi nhớ và trực giác, trải nghiệm những tưởng tượng sống động, nguồn cảm hứng tuyệt vời và sáng tạo sâu sắc.
• Delta [0.5 – 4 Hz] : Trạng thái ngủ sâu, giấc ngủ êm ái, không mộng mị, được tạo ra khi thiền định. Công dụng: chữa lành tế bào, tái tạo và phục hồi cơ thể.

Cách nghe sóng não đạt hiệu quả tốt nhất.

Một số lưu ý cần nắm rõ để có kết quả nghe tốt nhất:

• Không nghe 2 loại sóng cùng một lúc.
• Không nghe quá lâu vì sẽ dẫn đến các tác dụng phụ. Thời gian lý tưởng cho một lần nghe là 3–5 phút để điều chỉnh lại hoạt động của não bộ. 
• Nghe bằng tai nghe để giúp nhạc sóng não tác động trực tiếp đến não bộ. Nếu nghe bằng loa, sóng nhạc sẽ bị nhiễu bởi thanh âm xung quanh và không đạt hiệu quả cao. 
• Chỉ dành cho người trên 26 tuổi vì đây là độ tuổi não đã phát triển toàn diện. Dùng nhạc sóng não sớm hơn tuổi này sẽ khiến thay đổi cấu trúc não, dẫn đến kết quả không tốt. 

Nếu bộ não của chúng ta liên tục hoạt động ở trạng thái Beta điều này sẽ dẫn tới cơ thể không có thời gian để thư giãn và tự chữa lành. Nếu não bộ thường xuyên ở trong trạng thái Delta, chúng ta sẽ không thể suy nghĩ chính xác hoặc học hỏi mọi thứ.

Sóng não của chúng ta liên tục thay đổi, do tính chất công việc, ăn uống, nghỉ ngơi, gặp gỡ mọi người nên sẽ có thể thay đổi từ Beta sang Alpha hay Gamma rồi đôi lúc cũng có thể là Theta, lúc ngủ sâu thì lại là Delta. Vì thế cần phải nắm rõ trạng thái não bộ để sử dụng nhạc sóng não cho phù hợp với từng thời điểm và cũng tránh dùng sai nhạc sóng não.

Sõng não là gì ?

Khi bạn nghe bằng tai nghe với hai sóng sin thuần âm khác nhau, cả hai đều có tần số thấp hơn 1500 Hz, với sự chênh lệch nhỏ hơn 40 Hz giữa chúng. Hiệu ứng này được phát hiện vào năm 1839 bởi Heinrich Wilhelm Dove. Từ binaural có nghĩa là “có hoặc liên quan đến hai tai”, phần “bi” của từ này là dành cho hai và phần “aural” liên quan đến tai.

Nếu bạn nghe thấy tần số 172 Hz ở một bên và 177 Hz ở bên kia thông qua tai nghe, não của bạn sẽ tạo ra sự khác biệt, 5 Hz. Đó là xung cộng hưởng mà bạn nghe được khi nghe chúng. Nếu bạn tháo một bên tai, bạn sẽ chỉ nghe thấy một âm thông thường và tương tự với bên còn lại. Nhưng khi bạn lắng nghe cả hai bên cùng một lúc, bộ não của bạn bắt đầu tạo ra sự khác biệt đó.

Khoa học hiện đại đã chứng minh được rằng trong mỗi con người có một dòng điện sống, mà não bộ - nơi nhiều tế bào tập trung nhất - chính là nguồn điện. Hoạt động phát điện của não sinh ra sóng não, chia thành 5 loại là Beta, Alpha, Theta, Delta và Gamma.

Sóng não được hình thành bởi quá trình tiếp nhận và xử ý của não bộ đối với cuộc sống, kể từ khi nằm trong bụng mẹ cho đến lúc chết đi, con người luôn phát ra sóng não thích hợp với thời điểm cuộc sống của mình, mỗi hành động trong ngày, mỗi giấc mơ, những hồi ức … tất cả đều có thể sinh ra sóng não. Nếu nắm bắt được sự  hoạt động của nó bạn có thể hoàn toàn áp dụng nó cho cuộc sống để làm lợi cho sức khỏe, công việc và chính bản thân mình.

Mỗi loại sóng não là sự thể hiện khác nhau của Não trong các hoạt động thường ngày của con người, mỗi loại hành động, suy nghĩ sẽ sinh ra một loại sóng não khác nhau. Tại 1 thời điểm, chỉ có một loại sóng não được sinh ra, Não sẽ không sản sinh hai loại sóng não cùng một lúc, đó là lý do bạn không được nghe 2 loại sóng cùng một lúc ở phía dưới.

Sóng não được được chia thành 05 loại : Beta, Alpha, Theta, Delta, và Gamma.

Biểu đồ của các nhạc sóng não

• Sóng não Gamma: Có tần số từ 30 - 100 Hz là trạng thái cảm xúc gia tăng, não bộ xử lý thông tin ở mức cao.
• Sóng não Beta: Có tần số từ 12 - 30 Hz, là trạng thái tỉnh táo bình thường khi làm việc.
• Sóng não Alpha: Có tần số từ 8 - 12 Hz, là trạng thái nghỉ ngơi, thư giãn.
• Sóng não Theta: Có tần số từ 4 - 7 Hz là trạng thái thư giãn sâu, ngủ nông.
• Sóng não Delta: Có tần số từ 0.1 - 4 Hz là trạng thái ngủ sâu, không mộng mị.

1. SÓNG NÃO GAMMA – nghe để khai mở tiềm năng não bộ

Có tần số từ 30-100Hz, sóng Gamma có tần số cao nhất. Ở trong trạng thái này, người ta có thể trải nghiệm một loạt cảm xúc gia tăng, cái nhìn sâu sắc, xử lý thông tin ở mức cao. Thử nghiệm trên các thầy tu Tây Tạng cho thấy có sự tương quan giữa trạng thái tinh thần siêu việt và sóng não Gamma. Khi các thầy tu được yêu cầu tạo ra xúc cảm của lòng từ bi, hoạt động não của họ chuyển sang tần số Gamma 1 cách nhịp nhàng, chặt chẽ. Ở trạng thái này, người ta cảm thấy mình có thể làm được bất cứ thứ gì.

Sóng Gamma thường hay phát ra ở những thiên tài về âm nhạc, thi ca, hội họa, hoặc ở những cầu thủ khi ghi bàn thắng vàng, người trúng số độc đắc.

2. SÓNG NÃO BETA – nghe khi cần tập trung cao độ

Có tần số từ 12-30Hz, Beta đại diện cho ý thức tỉnh táo bình thường của con người. Sóng này được phát ra trong khi con người tỉnh táo, đang tư duy logic hoặc đang tập trung để giải quyết một vấn đề gì đó, diễn thuyết một bài nói chuyện, đang chơi thể thao, những hành động này sẽ bắt não phải hoạt động mạnh mẽ về tinh thần và sinh ra sóng Beta.

Sóng não Beta thực sự cần thiết cho con người trong hoạt động hàng ngày, và điều tất yếu mà bạn luôn thấy, khi tập trung quá độ cho một việc gì đó, bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt, căng thẳng và bồn chồn trong người. Đối với cuộc sống ngày nay, cơm áo gạo tiền đã bắt con người phải làm việc thường xuyên với tần suất cao, chính vì vậy mà Stress là bệnh đang dần phổ biến ở Việt Nam.

Như vậy, bạn chỉ nên nghe sóng não Beta khi bạn cần tập trung làm một bài toán, tập trung vào những con số… Nếu bạn là người dễ sao lãng trong khi cần tập trung, hãy đeo tai nghe mở nhạc Beta và LÀM CHO XONG VIỆC nhé, ĐỪNG CÓ NGHE LÂU sẽ STRESS đó à nha.

3. SÓNG NÃO ALPHA – nghe lúc cần xả stress

Có tần số  8-12Hz, Alpha có bước sóng ngắn hơn Beta một tí tẹo nhưng lại có tác dụng khắc chế sóng Beta như “Thủy khắc Hỏa” vậy đó.

Khi não ở trạng thái nghỉ ngơi thư giãn, hoặc những người có lối sống thong thả nhẹ nhàng, luôn thư thái, ngoài ra nó cũng được sinh ra khi thả óc sáng tạo về một điều gì đó, chẳng hạn như ông họa sĩ, nhắm mắt để thư thái sáng tạo rồi cầm bút là cả một tuyệt tác ra đời. Những người có trí nhớ tốt là người có tần suất phát sóng Alpha nhiều nhất, sau đó là người có óc tưởng tượng cao, bạn sẽ gặp loại người này thường là đạo diễn, có cả một cuộn phim quay chậm trong đầu họ.

Ngạc nhiên nhất với loại sóng này, trẻ em lại là những tác nhân sinh ra nhiều nhất, chứng tỏ trẻ em có óc tưởng tượng phong phú và thư thái nhất. Sóng Alpha còn được dùng để chữa bệnh, những bệnh liên quan đến thần kinh đều được chữa bằng loại sóng này.

Chính vì sự phản ngược đối với Beta, sóng Alpha được khuyến cáo là “không được sử dụng cùng một lúc với sóng Beta” và lời khuyên chân thành nhất “Không được nghe nhiều loại sóng cùng một lúc”.

4. SÓNG NÃO THETA – nghe để giữ tâm trí tỉnh táo

Có tần số từ 4-7Hz, sóng Theta xuất hiện khi cơ thể đang ở trạng thái thư giãn sâu hoặc đang thiền định, ở quá trình ngủ nông hoặc mơ tỉnh, bao gồm cả trạng thái động mắt nhanh [ngủ REM]. Sóng này gắn liền với vô thức, nơi mà tâm trí có khả năng hiểu biết sâu sắc, trực giác phát triển, thể chất và tinh thần hòa làm một. Trong trạng thái này, tâm trí chúng ta có thể kết nối với vũ trụ và tạo ra những thay đổi mang tính đổi đời. Bạn cũng có thể trải nghiệm những tưởng tượng sống động, nguồn cảm hứng tuyệt vời và sáng tạo sâu sắc. Sóng não ở tần số càng thấp thì khả năng học hỏi càng nhanh.

Lý do thiền định hay Yoga có thể mang lại cảm giác thư thái là bởi vì chúng đưa não bộ tới trạng thái xuất thần, bắt đầu tạo ra sóng Theta. Khi não bộ chỉ toàn phát ra sóng Theta, người ta có xu hướng trải nghiệm những chuyện huyền bí.

Phần lớn trẻ em và trẻ vị thành niên có sóng não Theta chiếm ưu thế.

5. SÓNG NÃO DELTA – nghe để có giấc ngủ sâu

Có tần số từ 0.1 đến 4Hz, Sóng Delta tuy là loại sóng có tần số thấp nhất, nhưng lại có biên độ dao động sóng cao nhất. Sóng này xuất hiện khi con người ở trạng thái ngủ sâu, không mộng mị, là giấc ngủ êm ái hàng đêm. Sóng Delta đã từng được áp dụng để chữa trị cho những người bị mất ngủ kinh niên.

Sóng não Delta từ lâu đã được sử dụng để chữa lành, bởi lẽ những giấc ngủ sâu luôn cần thiết cho quá trình tái tạo và đưa cơ thể vào cơ chế tự phục hồi. Sóng Delta tạo ra khi thiền định được cho là giúp hành giả tiến vào trạng thái vô thức. Đây là kiểu sóng não điển hình của trẻ sơ sinh [từ 0-24 tháng tuổi]. Người lớn khi ngủ sâu cũng phát ra sóng não này.

Nghe nhạc sóng não đúng cách

Với những ưu điểm trên, nhạc sóng não được xem là cách hiệu quả để kiểm soát và điều chỉnh tâm lý của bản thân. Tuy nhiên, nếu là người mới làm quen với nhạc sóng não, bạn cần nắm rõ phương pháp nghe để đạt hiệu quả cao nhất:

• Không được nghe 2 loại sóng cùng một lúc.
• Không nghe quá lâu vì sẽ dẫn đến các tác dụng phụ. Thời gian lý tưởng cho một lần nghe là 3–5 phút để điều chỉnh lại hoạt động của não bộ. 
• Nghe bằng tai nghe để giúp nhạc sóng não tác động trực tiếp đến não bộ của bạn. Nếu nghe bằng loa, sóng nhạc sẽ bị nhiễu bởi thanh âm xung quanh và không đạt hiệu quả cao. 
• Chỉ dành cho người trên 26 tuổi vì đây là độ tuổi não đã phát triển toàn diện. Dùng nhạc sóng não sớm hơn tuổi này sẽ khiến thay đổi cấu trúc não, dẫn đến kết quả không tốt. 

Nghe nhạc sóng não để nâng cao sức khỏe và tinh thần

Trong trường hợp này, bạn cần tìm hiểu thêm liệu bạn có đang dùng đúng nhạc sóng não không hoặc xin lời khuyên từ các chuyên gia tâm lý. Chúc bạn có thêm sự lựa chọn cho cuộc sống cân bằng với nhạc sóng não!