Vì sao củng cố chính quyền là nhiệm vụ Trung tâm

Nói về ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới cũng có thể tự hào rằng: lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, thành lập nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa có ý nghĩa lịch sử to lớn đối với dân tộc ta và quốc tế. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 để lại những bài học vô giá, có giá trị lịch sử trường tồn và nguồn động lực tinh thần lớn lao trong việc giành và giữ chính quyền cách mạng, xây dựng chính quyền dân chủ thực sự của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

Mặc dù ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, chính quyền đã về tay nhân dân lao động, nhưng bên trong các thế lực phản động vẫn còn đang cấu kết với nhau chống lại chính quyển cách mạng. Bên ngoài, các thế lực đế quốc [Anh, Mỹ, Pháp...] vẫn chưa từ bỏ âm mưu can thiệp và xâm lược đất nước ta. Nếu không chăm lo xây dựng chính quyền gắn với bảo vệ chính quyền thì khó giữ được thành quả cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Dù nhân dân ta đã nắm chính quyền, nhưng giai cấp đấu tranh trong nước và mưu mô đế quốc xâm lược vẫn còn”[1]. Do đó, xây dựng chính quyền phải đi đôi với bảo vệ chính quyền, hai nhiệm vụ quan trọng này không được tách rời nhau. Đồng thời, phải luôn gắn nhiệm vụ bảo vệ chính quyền non trẻ với nhiệm vụ xây dựng chế độ xã hội mới. Muốn bảo vệ được chính quyền cách mạng, thì phải xây dựng chính quyền dân chủ, thực sự vững mạnh về mọi mặt, đủ sức tự bảo vệ; lấy xây để chống, lấy xây dựng để tự bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ.

Xây dựng chính quyền đi đôi với bảo vệ chính quyền là một trong những tư tưởng quan trọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về quy luật dựng nước đi đôi với giữ nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội đi đôi với bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong điều kiện cách mạng Việt Nam đã giành được chính quyền. Người khẳng định: “Trong cuộc đấu tranh gian khổ chống kẻ thù của giai cấp và của dân tộc, cần dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực phản cách mạng, giành lấy chính quyền và bảo vệ chính quyền”[2].

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thắng lợi, chính quyền nhân dân non trẻ đã cùng một lúc phải đương đầu với rất nhiều khó khăn. Tình thế cách mạng lúc này như “ngàn cân treo sợi tóc”. Chính quyền dân chủ nhân dân - thành quả của cuộc đấu tranh đầy khó khăn, gian khổ, hy sinh đang đứng trước nhiều thử thách, có nguy cơ bị lật đổ, nền độc lập dân tộc vừa mới giành được có nguy cơ bị mất. Thấm nhuần tư tưởng của chủ nghĩa Mác- Lênin, nhận thức sâu sắc rằng giành được chính quyền dã khó, nhưng bảo vệ chính quyền còn khó hơn, Đảng ta đã nêu lên tư tưởng quan trọng về xây dựng chính quyền phải đi đôi với bảo vệ chính quyền để lãnh đạo cách mạng Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách; giữ vững thành quả cách mạng, xây dựng và bảo vệ thành công chế độ xã hội mới. Theo quan điểm của Đảng, xây dựng chính quyền đi đôi với bảo vệ chính quyền là vấn đề có tính quy luật của cách mạng vô sản nói chung, của cách mạng Việt Nam nói riêng. Bởi vì, mặc dù cách mạng dã thành công, chính quyền đã về tay nhân dân, nhưng nếu không chăm lo xây dựng chính quyền vững mạnh thì không thể quản lý, điều hành được đất nước. Điều đó càng có ý nghĩa hơn trong bối cảnh các thế lực thù địch, phản động cả bên trong và bên ngoài vẫn còn cấu kết với nhau để chống phá cách mạng.

Quan điểm xây dựng chính quyền đi đôi với bảo vệ chính quyền được thể hiện ở tư tưởng xây dựng nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân thực sự vững mạnh để không chỉ điều hành, quản lý, xây dựng đất nước mà còn đủ sức để lãnh đạo nhân dân bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ chính quyền cách mạng còn non trẻ. Đảng ta chỉ rõ, sau khi giành được chính quyền thì cách mạng phải biết tự bảo vệ trước những đòn tấn công, phản kích của kẻ thù. Tuy nhiên, trong điều kiện chính quyền vừa mới xây dựng, còn non trẻ, muốn bảo vệ được chính quyền thì trước hết phải chăm lo xây dựng chính quyền vững mạnh về mọi mặt để đủ sức tự bảo vệ.

Cách mạng Tháng Tám thành công, Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm giải quyết vấn đề gốc rễ của bảo vệ là phải đi từ xây dựng thực lực mạnh, trước hết là xây dựng chính quyền vững mạnh. Trong nhiều nhiệm vụ cần kíp đặt ra ngay sau Cách mạng Tháng Tám thành công, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt lên hàng đầu nhiệm vụ củng cốchính quyền cách mạng, tạo cho chính quyền có đầy đủ các điều kiện về mặt pháp lý, tổ chức, lực lượng cán bộ có đủ phẩm chất và năng lực, phương pháp, tác phong công tác để đảm nhiệm tốt việc điều hành đất nước.

Trong xây dựng Nhà nước, Đảng ta chỉ rõ tính chất dân chủ của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Nước ta là một nước dân chủ; Nhà nước ta là Nhà nước dân chủ nhân dân; chính quyền của ta là chính quyền nhân dân. Đã là chính quyền nhân dân thì phải do nhân dân bầu ra, do nhân dân lựa chọn người có tài, có đức để gánh vác việc nước nhà. Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu phải xây dựng cho nhân dân và chính quyền mới một cơ sở pháp lý vững chắc với chủ trương tổng tuyển cử phổ thông đầu phiếu trong cả nước và sớm ban hành Hiến pháp. Theo đó, đã là một nước dân chủ thì chính quyền phải do nhân dân lập ra, do dân lựa chọn và nhân dân sẽ đem hết sức mình để góp phần xây dựng và bảo vệ chính quyền. Ngay trong phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ lâm thời ngày 03/9/1945, Chủ tịch Chính phủ lâm thời Hồ Chí Minh đã đề ra 6 nhiệm vụ cấp bách, trong đó có nhiệm vụ: “Tổ chức càng sớm càng hay cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu”[3] và “phải có một hiến pháp dân chủ”[4].

Đặc điểm nổi bật của nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân mà chúng ta xây dựng ngay sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là ở chỗ Chính phủ, các cơ quan công quyền là công bộc của dân, cán bộ, công chức vừa là người lãnh đạo, vừa là người đày tớ trung thành của nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Dân làm chủ thì Chủ tịch, bộ trưởng, thứ trưởng, ủy viên này khác là làm gì? Làm đày tớ. Làm đày tớ cho nhân dân, chứ không phải là làm quan cách mạng”[5]. Đã là một nước dân chủ, thì mọi lợi ích đều là của dân, mọi phấn đấu của Chính phủ, của cán bộ đều vì dân, chính quyền từ xã đến Trung ương do dân cử ra. Do đó, mọi “quyền hành và lực lượng” của Chính phủ đều ở nơi dân. Trong thư gửi Ủy ban hành chính các bộ, huyện, làng xã ngày 17/10/1954, Người viết: “Cơ quan Chính phủ từ toàn quốc đến các làng, xã là đày tớ của dân, nghĩa là để gánh vác việc chung chứ không phải đè đầu dân như trong thời kỳ dưới quyền thống trị của thực dân Pháp và phát xít Nhật” [6], “Dân là chủ thì Chính phủ là đày tớ...”[7]. Mối quan hệ giữa Nhà nước với công dân được thể hiện cụ thể qua mối quan hệ giữa quyền và nghĩa vụ của công dân với Nhà nước. Nhà nước có nghĩa vụ với công dân, đồng thời có những quyền theo quy định của Hiến pháp, pháp luật để thực thi công quyền mà nhân dân giao phó, ngược lại công dân vừa có quyền, đồng thời có nghĩa vụ đối với Nhà nước. Người viết: “Những khi dân dùng đày tớ để bảo vệ cho mình thì phải giúp đỡ, nếu Chính phủ sai thì phải phê bình, phê bình chứ không phải là chửi”[8]. Đối với cán bộ, đảng viên, nhân viên nhà nước, Người gọi đó là “công bộc”[9] của dân, cách gọi ấy tuy dân dã nhưng cũng rất sâu sắc. Người còn cho rằng, Chính phủ do dân bầu ra, dân có quyền bãi miễn Chính phủ, nếu Chính phủ không làm tròn phận sự, không xứng đáng với niềm tin của nhân dân.

Xây dựng chính quyền đi đôi với bảo vệ chính quyền thì vấn đề xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh có vai trò hết sức quan trọng. Bởi vậy, việc hướng dẫn cách tổ chức làm việc của các ủy ban nhân dân, các cơ quan công quyền, đặt cơ sở cho việc xây dựng tác phong làm việc của đội ngũ công chức mới, giáo dục phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống cho cán bộ nhà nước, lấy các phẩm chất “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư” làm chuẩn mực trong rèn luyện cán bộ, công chức, viên chức luôn được Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và Nhà nước ta quan tâm.

Trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời ngày 03/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã “đề nghị mở một chiến dịch giáo dục lại tinh thần nhân dân bằng cách thực hiện: Cần, kiệm, liêm, chính”[10]. Người xác định đây là một trong sáu vấn đề khẩn cấp mà Chính phủ lâm thời phải giải quyết sau khi giành được độc lập. Trong “Lời tuyên bố trước Quốc hội” ngày 31/10/1946 tại kỳ họp thứ hai, Quốc hội khóa I, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Tuy trong nghị quyết không nói đến, không nêu lên hai chữ liêm khiết, tôi cũng xin tuyên bố trước Quốc hội, trước quốc dân và trước thế giới: Chính phủ sau đây phải là một Chính phủ liêm khiết”[11].

Trong khi đặt lên hàng đầu tư tưởng về việc xây dựng một nhà nước là công bộc của dân, về xây dựng Chính phủ liêm khiết, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng rất quan tâm đến việc xây dựng Chính phủ có năng lực quản lý, điều hành đất nước. Người nhấn mạnh tư tưởng về “một Chính phủ biết làm việc, có gan góc, quyết tâm đi vào mục đích trong thì kiến thiết, ngoài thì tranh thủ được độc lập và thống nhất của nước nhà”[12], “một Chính phủ chú trọng thực tế và sẽ nỗ lực làm việc”[13]. Khi Chính phủ có năng lực làm việc thì sẽ giải quyết được nhiều nhiệm vụ của nước nhà, đem lại lợi ích cho quốc gia - dân tộc, cho nhân dân, làm tăng thêm sức mạnh của đất nước, để đủ sức bảo vệ được chính quyền cách mạng. Ngược lại, nếu Chính phủ yếu kém về năng lực thì sẽ không làm được gì cho dân, thậm chí còn làm tổn hại đến lợi ích của nhân dân, của quốc gia - dân tộc, khó có thể đứng vững trước khó khăn, thử thách. Mặt khác, một chính quyền yếu kém năng lực, lại không liêm khiết thì tất yếu sẽ bị nhân dân bãi miễn trước khi bị kẻ thù phá hoại. Cho nên, muốn bảo vệ được chính quyền thì trước hết phải chăm lo xây dựng chính quyền đó vững mạnh, một chính quyền hợp pháp, do nhân dân cử ra, thực sự vì dân, trong sạch, liêm khiết và có năng lực thực thi công việc.

Muốn có một chính quyền như vậy, thì phải xây dựng được một đội ngũ cán bộ, công chức có đủ đức và tài; phải có chính sách để thu hút nhân tài tham gia vào bộ máy nhà nước. Ngay sau khi thành lập Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi hiền tài tham gia Chính phủ, giúp nước, giúp dân. Ngày 14/11/1945, trên báo Cứu quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Kiến thiết cần có nhân tài. Nhân tài nước ta dù chưa có nhiều lắm nhưng nếu chúng ta khéo lựa chọn, khéo phân phối, khéo dùng thì nhân tài càng ngày càng phát triển càng thêm nhiều”[14]. Người khẳng định: “Trong số 20 triệu đồng bào chắc không thiếu người có tài có đức. E vì Chính phủ nghe không đến, thấy không khắp, đến nỗi những bực tài đức không thể xuất thân. Khuyết điểm đó tôi xin thừa nhận”[15].

Ngày nay, để xây dựng được một chính quyền mạnh, có đủ năng lực quản lý, điều hành đất nước và đủ sức mạnh để tự bảo vệ cần phải huy động được sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Ngay sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhìn thấy sức mạnh của chính quyền không những ở tổ chức, bộ máy luôn được kiện toàn, mà còn được huy động từ khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Một chính quyền biết quy tụ được sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc sẽ bảo đảm cho chính quyền đó luôn được xây dựng vững mạnh và bảo vệ vững chắc, không có thế lực nào có thể đánh đổ được.
Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ chính quyền, sức mạnh của khối đoàn kết toàn dân tộc sẽ tạo ra điều kiện thuận lợi để bên trong hết lòng, hết sức ủng hộ Chính phủ, ủng hộ chính quyền, bên ngoài thì quốc tế tôn trọng và giúp đỡ, bảo đảm cho chính quyền luôn được xây dựng vững mạnh và bảo vệ vững chắc. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết trong “Lời tuyên bố với Quốc hội về việc thành lập Chính phủ mới”, rằng: “Chính phủ mới phải tỏ rõ cái tinh thần đại đoàn kết, không phân đảng phái”,... “Chính phủ này tỏ rõ tinh thần quốc dân liên hiệp”,... “Chính phủ này là Chính phủ toàn quốc, có đủ nhân tài Trung, Nam, Bắc tham gia”[16]. Đặc biệt, để chăm lo xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong xây dựng và bảo vệ chính quyền, Người luôn chăm lo tổ chức xây dựng Hội liên hiệp quốc dân Việt Nam [ngày 29/5/1946] tiền thân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hiện nay với tôn chỉ, mục đích đoàn kết rộng rãi mọi giai cấp, mọi dân tộc, mọi tầng lớp nhân dân cả trong và ngoài nước để cùng nhau góp sức xây dựng và bảo vệ chính quyền cách mạng.

Nêu cao tinh thần Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên, mỗi tổ chức trong hệ thống chính trị phải quán triệt sâu sắc và thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương khoá XII, nhất là Nghị quyết số 18/NQ-TVV ngày 25/10/2017 của Ban'Chấp hành Trung ương về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đồng thời xây dựng chính quyền cơ sở xã, phường, đô thị trong sạch, vững mạnh; đẩy mạnh phân cấp giữa Trung ương với địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương; thay dổi phương thức giao kinh phí dựa trên tổ chức và biên chế hiện nay; tăng quyền chủ động cho các địa phương trong sắp xếp tổ chức bộ máy các cơ quan chuyên môn. Đây là một chủ trương đúng đắn và cần thiết phải được tiếp tục nghiên cứu, triển khai một cách khoa học, đồng bộ trong thực tiễn với sự lãnh đạo, chỉ đạo nhất quán, thường xuyên của Đảng. Phải đấu tranh khắc phục các nguyên nhân gây ra các tệ nạn tiêu cực và các nguyên nhân phát sinh các tệ nạn tiêu cực. Trong cuộc đấu tranh này, phải lấy việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng đội ngũ cán bộ làm nhiệm vụ then chốt như đã nêu trong nhiều nghị quyết của Đảng.

Vận dụng những bài học kinh nghiệm quý báu của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, chúng ta cần tranh thủ những điều kiện, thời cơ thuận lợi trong nước và quốc tế, phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, ý chí tự lực, tự cường, đẩy mạnh cải cách nền hành chính..., hướng đến xây dựng một Chính phủ liêm chính, hành động, kiến tạo phát triển, hoạt động hiệu lực, hiệu quả phục vụ nhân dân trong giai đoạn hội nhập và phát triển./.

Ghi chú:
[1] Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 7, Nxb CTQG, H.2000, tr.229.
[2] Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 12, Nxb CTQG, H.2000, tr.304.
[3],[4],[10],[11],[12],[13],[14],[15],[16] Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 4, Nxb CTQG, H.2000, tr.8, tr.8, tr.9, tr.427, tr.427, tr.430, tr.99, tr.451, tr.430.
[5] Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 8, Nxb CTQG, H.2000, tr.375.
[6],[7],[8],[9] Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, H.1995, tr.201-410, tr.201-410, tr.201-410, tr.201-410.

PGS.TS Trần Nam Chuân - nguyên cán bộ Viện Chiến lược quốc phòng, Bộ Quốc phòng

tcnn.vn

Thực dân Pháp âm mưu trở lại xâm lược nước ta một lần nữa. Trước tình hình đó, Trung ương Đảng đã chủ trương phát động cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược trong cả nước. Ngày 19/12/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi “Toàn quốc kháng chiến”. Người nói “Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”.

Ngày 12/12/1946, Trung ương Đảng ra Chỉ thị “Toàn dân kháng chiến” với phương châm kháng chiến toàn dân, tòa diện, trường kỳ, tự lực cánh sinh.

Thực hiện chỉ thị của Trung ương Đảng và hưởng ứng lời kêu gọi cứu nước thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Vĩnh Phúc cùng nhân dân cả nước đã nhất tề đứng lên cầm vũ khí đánh giặc Pháp. Đại hội Đảng bộ tỉnh Vĩnh Yên thứ I, ngày 6/1/1947 đã đề ra phương hướng, nhiệm vụ chuẩn bị cho kháng chiến là tập trung vào tiêu thổ kháng chiến, xây dựng lực lượng mọi mặt như: Củng cố giữ vững chính quyền, xây dựng Đảng và Mặt trận Việt Minh, xây dựng lực lượng vũ trang, tích cực tăng gia sản xuất tiết kiện đảm bảo đáp ứng yêu cầu cho cuộc kháng chiến lâu dài.

Thị xã Vĩnh Yên, từ tháng 9/1946 đến trước ngày 18/8/1949 thực dân Pháp chưa đánh chiếm, do đó vẫn thuộc vùng tự do. Nhưng riêng ở xã Hợp Thịnh, bọn Quốc dân đảng còn mạnh, chúng đã thành lập 1 chi bộ ở xóm Hốp Lẻ, gây khó khăn lớn cho ta ở vùng này. Tháng 8/1946 theo chủ trương của Tỉnh ủy, thành phố thành lập Thành ủy do đồng chí Nguyễn Kim Bảng làm Bí thư. Vĩnh Yên lúc này gồm 5 khu phố và 5 xã. 5 khu phố đó là: Đống Đa [khu vực Ga, Gẩu, Sậu], khu Hoa Lư [xóm Khâu, Tiếc], khu Lam Sơn [xóm Hạ, Gạch], khu Vĩnh Thành [phường Ngô Quyền ngày nay], khu Vĩnh Thịnh [từ cống tỉnh đến giếng Hạ]. 5 xã gồm Hạnh Phúc, Định Trung, Đồng Tâm, Hợp Thịnh, Tam Dân [xã Tam Đảo lúc đó thuộc huyện Tam Dương][[1]].

Đến cuối tháng 8/1947, do yêu cầu tiêu thổ và để phù hợp với tình hình kháng chiến, Tỉnh ủy quyết định giải thể Thị ủy Vĩnh Yên, thành lập xã Vĩnh Yên và chi bộ xã Vĩnh Yên trực thuộc huyện Tam Dương.

Là tổ chức Đảng cơ sở nhưng chi bộ xã Vĩnh Yên lại có vị trí rất quan trọng trong việc lãnh đạo cuộc kháng chiến, vì đây là địa bàn tỉnh lỵ, có đường sắt và quốc lộ 2 đi qua. Do đó nhiệm vụ của chi bộ rất nặng nề, khó khăn. Một chi bộ cấp xã lại đảm đương nhiệm vụ lãnh đạo cuộc kháng chiến ở trung tâm tỉnh lỵ, có vị trí rất quan trọng đối với cả tỉnh và khu vực. Trong khi đó lực lượng của ta trong thành phố còn rất mỏng, tính chất của cuộc chiến sẽ gay go, phức tạp với những hoạt động, hy sinh thầm lặng.

Nhưng với tinh thần “Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”, cán bộ đảng viên và nhân dân thị xã ngay từ đầu đã quyết tâm hăng hái vượt qua mọi khó khăn tích cực chuẩn bị cho cuộc kháng chiến.

Về xây dựng Đảng: Cho đến năm 1946, ở thị xã có 1 chi bộ gồm 15 đảng viên và 2 chi bộ ghép là chi bộ của xã Đồng Tâm, Hợp Thịnh và chi bộ của các xã Định Trung, Hạnh Phúc, Tam Dân. Để khắc phục tình trạng đảng viên còn ít, do các cấp chưa quan tâm phát triển, vì còn nặng tư tưởng cục bộ…. và thực hiện mục tiêu của Tỉnh ủy đề ra “Mỗi xã 1 chi bộ, mỗi thôn 1 tiểu tổ”. Từ đầu năm 1947, công tác Đảng ở các xã được chi bộ rất chú trọng. Đối tượng phát triển đảng là những quần chúng hăng hái tham gia các hoạt động kháng chiến thuộc các thành phần tá điền, thanh niên trí thức, công nhân, phụ nữ, du kích. Nhiều quần chúng trung kiên đã được các chi bộ lựa chọn cho đi học các lớp tìm hiểu về Đảng do Thành ủy tổ chức với các nội dung:

- Lịch sử tiến hóa nhân loại.

- Cộng sản sơ giản.

- Ba giai đoạn của cuộc kháng chiến trường kỳ.

Vì vậy, các chi bộ đã kết nạp thêm được nhiều đảng viên mới ở các xã. Căn cứ vào tình hình đó, Thị ủy đã quyết định thành lập các chi bộ độc lập. Như vậy, từ đầu năm 1947 Thị ủy Vĩnh Yên có 7 chi bộ: Chi bộ Tích Sơn [khu vực nội thành], chi bộ Định Trung do đồng chí Đỗ Văn Phấn làm Bí thư, chi bộ xã Hạnh Phúc do đồng chí Minh Mộc làm Bí thư, chi bộ xã Đồng Tâm do đồng chí Nguyễn Văn Uẩn làm Bí thư có 3 đảng viên, chi bộ xã Hợp Thịnh có hơn 10 đảng viên do đồng chí Phùng Gia Quế làm Bí thư, chi bộ Tam Dân và tháng 10/1947 chi bộ xã Tam Đảo được thành lập có 3 đảng viên do đồng chí Phan Văn Loa làm Bí thư.

Trong dịp kỷ niệm 2 năm ngày Cách mạng tháng Tám thành công, ngày 23/7/1947 Thường vụ Trung ương Đảng ra chỉ thị tổ chức phát triển đảng viên mới lấy tên là “Lớp tháng 8”. Chấp hành chỉ thị của Trung ương, Tỉnh ủy Vĩnh Yên đã nhanh chóng triển khai đợt tuyên truyền giáo dục từ ngày 19/8 đến ngày 2/9/1947 đẩy mạnh công tác phát triển Đảng trong toàn tỉnh. Thị ủy Vĩnh Yên đã tập trung chỉ đạo phát triển đảng ở các xã. Đến cuối năm 1947, chi bộ xã Hạnh Phúc phát triển được 33 đảng viên, nâng số đảng viên của chi bộ lên 43 đồng chí. Chi bộ xã Định Trung phát triển khá mạnh, kết nạp được 80 đảng viên, đưa số đảng viên của chi bộ lên 100 đồng chí. Chi bộ Tích Sơn kết nạp được 10 đảng viên, đưa số đảng viên lên 25 đồng chí.

Năm 1948, chi bộ xã Định Trung có nghị quyết riêng về công tác phát triển Đảng, tập trung tuyên truyền giác ngộ trong các đối tượng du kích, nông dân, phụ nữ. Đến tháng 6/1948, chi bộ kết nạp thêm 28 đảng viên. Cuối năm 1949, chi bộ xã Hạnh Phúc có tổng số 200 đảng viên, chi bộ Đồng Tâm 124 đảng viên và chi bộ Hợp Thịnh là 114 đảng viên.

Cùng với công tác phát triển đảng viên, Thị ủy đã chú trọng đến giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng cao nhận thức và giác ngộ chính trị cho đảng viên với nhiều hình thức như tuyên truyền miệng, thông qua sinh hoạt Đảng, thành lập hội nghiên cứu chủ nghĩa Mác, tổ chức tốt các đợt vận động chỉnh huấn trong Đảng như “kiểm điểm theo thư của Hồ Chủ Tịch gửi các đồng chí Bắc Bộ 1/3/1947”. Qua học tập, chỉnh huấn, các chi bộ đều gắn với liên hệ, kiểm điểm từng đảng viên để khắc phục những khuyết điểm là: Chấp hành chỉ thị của cấp trên có việc, có lúc chưa kịp thời, chưa triệt để; phân công, quản lý đảng viên chưa hợp lý, cụ thể, chặt chẽ; việc kết nạp đảng viên còn chạy theo số lượng, chưa thận trọng do đó chất lượng đảng viên thấp; còn biểu hiện tư tưởng hẹp hòi, cục bộ… Các cơ sở Đảng đã đề ra được phương hướng củng cố, tập trung vào xây dựng các chi bộ tự động công tác có số và chất lượng tốt, đảm bảo có thể độc lập chủ động lãnh đạo tại địa phương đáp ứng tình hình, yêu cầu nhiệm vụ của kháng chiến.

Do làm tốt công tác xây dựng Đảng, trong báo cáo của Hội bộ Vĩnh Yên [tức Đảng bộ Vĩnh Yên] ngày 30/8/1948 đã đánh giá chi bộ xã Định Trung, Hạnh Phúc đạt khá. Đại hội Đảng bộ Vĩnh Yên lần thứ III [tháng 1/1948] đã biểu dương và trao cờ danh dự cho chi bộ xã Định Trung.

Sau hơn 3 năm đẩy mạnh củng cố và xây dựng Đảng, thị xã đã có 7 chi bộ với gần 800 đảng viên, gồm các thành phần là công nhân, bần, cố, trung nông, phụ nữ cũng chiếm một tỷ lệ đáng kể. Phần đông đảng viên đều được giáo dục những vấn đề cơ bản về chủ nghĩa Mác-Lênin, đường lối cách mạng, đường lối kháng chiến của Đảng, phấn khởi hăng hái công tác. Về tổ chức, sau khi Thị ủy giải thể [cuối tháng 8/1947] mọi hoạt động ở thị xã do Huyện ủy Tam Dương trực tiếp chỉ đạo. Cho đến khi Vĩnh Yên chính thức bước vào cuộc kháng chiến, ở tất cả các xã đều đã có chi bộ Đảng và các tiểu tổ phụ trách ở các thôn xóm, ngõ phố, sinh hoạt Đảng được duy trì, nhiều đảng viên xông xáo gắn bó với nhân dân, đã tổ chức vận động được quần chúng tích cực tham gia chuẩn bị cho kháng chiến, xây dựng được niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Chính phủ và Bác Hồ.

Những khuyết điểm, hạn chế của công tác Đảng là: Phát triển đảng viên còn chạy theo số lượng, thiếu thận trọng, không đảm bảo chất lượng, nhiều nơi đã tự ý hạ thấp tiêu chuẩn kết nạp Đảng, dẫn đến không ít đảng viên phẩm chất đạo đức kém, lập trường tư tưởng không vững vàng và còn có đảng viên chưa biết chữ mà không tổ chức cho học tập. Việc tổ chức lãnh đạo quần chúng còn nhiều lúng túng, nặng về mệnh lệnh, ít giáo dục thuyết phục.

Cùng với công tác xây dựng Đảng, công tác xây dựng và củng cố chính quyền dân chủ nhân dân đã được Thị ủy, các chi bộ đặt ở vị trí quan trọng nhất. Vì lúc này, chính quyền phải gánh trọng trách tổ chức toàn dân kháng chiến chống thực dân Pháp, giữ vững thành quả của cách mạng.

Thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, đầu năm 1947 Thị ủy Vĩnh Yên đã tập trung lãnh đạo thống nhất Ủy ban kháng chiến và UBHC thành UBKCHC. Các Ủy ban kháng chiến hành chính đều thành lập các ban kinh tế, quân sự, tín dụng… Để nâng cao hiệu lực của chính quyền dân chủ nhân dân, Thị ủy đã chủ trương lựa chọn những cán bộ có năng lực trung kiên, hăng hái cách mạng để thay thế những cán bộ kém năng lực, tư tưởng nửa vời, thiếu hăng hái trong các xã, khu phố. Tổ chức mở nhiều đợt học tập về các sắc lệnh, thông tri, chỉ thị của Chính phủ, ý thức chấp hành mệnh lệnh, tác phong công tác, quan điểm thái độ của cán bộ ủy ban đối với dân, trao đổi kinh nghiệm quản lý điều hành xã hội cho các ủy viên ủy ban và đại biểu HĐND. Thị ủy tăng cường cán bộ kiểm tra đến cơ sở giúp giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện các chủ trương, chính sách, sắc lệnh của Đảng và Chính phủ.

Tháng 4/1949, cử tri Vĩnh Yên đã hăng hái đi bầu cử HĐND cấp xã khóa II, nhằm nâng cao một bước hiệu lực của chính quyền dân chủ nhân dân thông qua bầu cử đã thực hiện quyền dân chủ về chính trị của nhân dân, tạo nên sức mạnh của toàn dân làm chủ chính quyền, làm chủ đất nước, quê hương. Đây là động lực mạnh mẽ phát huy tinh thần yêu nước của nhân dân giữ vững chính quyền, ra sức sản xuất, chuẩn bị lực lượng kháng chiến.

Đi đôi với xây dựng Đảng, củng cố giữ vững chính quyền, Thị ủy và các chi bộ đã đặc biệt quan tâm đến công tác mặt trận và xây dựng các đoàn thể nhân dân. Ngay từ những năm đầu giành độc lập, Mặt trận Việt Minh ở các xã đã được củng cố, sau đó đã xây dựng được các Hội cứu quốc trong nông dân, phụ nữ, thanh niên, phụ lão. Mặt trận Việt Minh đã tập trung công tác vào tổ chức tập hợp quần chúng, phổ biến đường lối kháng chiến của Đảng, các chính sách về kinh tế, các sắc lệnh của Chính phủ xây dựng lực lượng kháng chiến. Vận động nhân dân tham gia tích cực vào phong trào “Hội mẹ chiến sỹ”, “Hũ gạo kháng chiến”, “Mùa đông binh sỹ”; tham gia đi bầu cử xây dựng chính quyền; thi đua tăng gia sản xuất thực hiện tiết kiệm, động viên mọi người đặc biệt là thanh niên tham gia du kích, tòng quân giết giặc; đi sâu nắm tình hình đồng bào thiên chúa giáo, tuyên truyền giải thích rõ về âm mưu thủ đoạn của địch, chủ trương chính sách đúng đắn của Đảng và Chính phủ ta. Những hoạt động của Mặt trận Việt Minh và các hội cứu quốc đã tập hợp được đông đảo quần chúng nhân dân tham gia các hoạt động kháng chiến. Đại đa số các gia đình đều có ít nhất 1 người tham gia các tổ chức cứu quốc. Nhiều thanh niên ở Hạnh Phúc, Tích Sơn, Định Trung, Tam Dân, Đồng Tâm, Hợp Thịnh, Tam Đảo đã tham gia tòng quân hoặc xung phong vào du kích xã. Đồng bào công giáo cũng có nhiều gia đình làm cơ sở cho kháng chiến, ghi tên vào các tổ chức cứu quốc, có hũ gạo kháng chiến. Điển hình là gia đình cụ Nguyễn Thị Vĩnh ở Tam Đảo là cơ sở của cách mạng đã động viên cả 5 con trai tham gia bộ đội.

Để bồi dưỡng sức dân, kháng chiến lâu dài, Thị ủy và các chi bộ tổ chức thực hiện chủ trương của Chính phủ phát triển nền kinh tế kháng chiến với phương châm tự túc, tự cấp lương thực thực phẩm. Ủy ban đã thành lập Ban vận động tự túc và Ban đã cử cán bộ về các xã cùng chi bộ Đảng, chính quyền, mặt trận và các đoàn thể tổ chức vận động nhân dân tích cực tăng gia sản xuất, kinh doanh phát triển ngành nghề. Trong nông nghiệp thực hiện khẩu hiệu “Tấc đất, tấc vàng”, nhân dân đã khai phá hàng trăm mẫu đất hoang trồng ngô, khoai, sắn. Các xã chia ruộng của các đồn điền của địa chủ vắng mặt cho nhân dân cày cấy. Du kích, bộ đội cùng tham gia sản xuất. Ở Định Trung du kích có trại nông quân; các xã đã chú trọng đến làm mới và sửa chữa kênh mương, vận động nông dân giúp đỡ hỗ trợ nhau về giống, ngày công, trâu bò kéo và dụng cụ sản xuất. Tỉnh đã lập trại thí nghiệm giống lúa mới ở Tích Sơn, diện tích 5.800 mẫu ruộng với hai giống lúa sớm cho những chân ruộng cao và giống lúa cho cùng chiêm trũng để cung cấp giống cho các nơi trong tỉnh. Đi đôi với trồng trọt, nông dân đã tích cực chăn nuôi gia súc gia cầm. Năm 1948, ở xã Hạnh Phúc có gia đình ông Nguyễn Văn Công nuôi 10 bò sữa, gia đình ông Nguyễn Văn Đồn nuôi 7 bò sữa, mỗi ngày đã cho 20-40 lít sữa. Với truyền thống cần cù sáng tạo, nhân dân Vĩnh Yên đã phát triển nhiều ngành nghề như làm hàng xáo, buôn bán gạo, chế biến thực phẩm như làm nem chua, giò chả, bánh trái. Xã Hạnh Phúc, Định Trung đã phát huy mạnh mẽ truyền thống nghề thủ công nghiệp truốt nồi đất cung cấp cho nhân dân thành phố và các vùng lân cận. Đây là dụng cụ sinh hoạt chủ yếu và phù hợp cho đại đa số nông dân và dân nghèo thành thị thời đó.

Thực hiện sắc lệnh giảm tô của Chính phủ, ngày 14/7/1947 các xã đã tuyên truyền phổ biến và tổ chức cho nông dân đấu tranh đòi địa chủ thực hiện giảm tô 25%. Mặt khác, cũng tổ chức thuyết phục các địa chủ nghiêm chỉnh thực hiện sắc lệnh. Với hình thức này, việc thực hiện giảm tô dần dần đạt kết quả khá, nông dân rất phấn khởi tham gia tích cực vào các mặt hoạt động chuẩn bị cho kháng chiến.

Cùng với việc đẩy mạnh phát triển kinh tế, Thị ủy chỉ đạo các chi bộ tổ chức cho nhân dân biết cách bảo vệ kinh tế như đào hầm dấu tài sản, lương thực; du kích canh gác cho nhân dân sản xuất và tổ chức bảo vệ mùa màng, sơ tán chợ về vùng nông thôn.

Dưới sự lãnh đạo của Thị ủy và các chi bộ, với những biện pháp tích cực, nhân dân đoàn kết, quyết tâm do đó về kinh tế ở Vĩnh Yên đã nhanh chóng được khôi phục phát triển, làm tăng sức dân và đóng góp cho kháng chiến.

Tiêu thổ kháng chiến là nhiệm vụ rất quan trọng của cuộc kháng chiến lâu dài chống thực dân Pháp. Ngày 6/2/1947, Hồ Chủ tịch ra lời kêu gọi “Phá hoại để kháng chiến”. Tuy vậy, từ trước khi thực dân Pháp đổ bộ đường không xuống Việt Trì, Phú Thọ [5/1947], Vĩnh Yên vẫn chưa tiêu thổ kháng chiến vì các cơ quan của tỉnh chưa chuyển về vùng căn cứ. Từ sau tháng 5/1947, thực hiện lời hiệu triệu của ủy ban kháng chiến hành chính tỉnh Vĩnh Yên về thực hành phá hoại nhà cửa, đường xá, làm vườn không nhà chống, xây dựng các đội quân cảm tử diệt xe tăng, đánh địa lôi… Để ngăn chặn bước tiến của quân địch, các cơ quan của tỉnh đóng trong nội thành lần lượt rút ra khu căn cứ kháng chiến. Ban tản cư của thị xã tổ chức cho nhân dân đi tản cư về khu vực xã Kim Long, Tam Quan ngày nay. Do yêu cầu tiêu thổ kháng chiến, cuối tháng 8/1947 Tỉnh ủy quyết định giải thể Thị ủy Vĩnh Yên. Như vậy, các xã Hợp Thịnh, Hạnh Phúc, Định Trung, Đồng Tâm trở lại thuộc huyện Tam Dương; xã Tam Dân thuộc huyện Bình Xuyên; khu vực nội thành lập thêm một xã lấy tên là Vĩnh Yên trực thuộc huyện Tam Dương. Xã có 1 chi bộ, Bí thư là đồng chí Nguyễn Quốc Bảo, Chủ tịch là đồng chí Nguyễn Văn Hộ. Với nhiệm vụ lãnh đạo nhân dân cùng với các lực lượng của các huyện tiêu thổ nội thành và tổ chức những hoạt động bí mật, xây dựng cơ sở kháng chiến ở nội thành, nắm bắt tình hình hoạt động của địch, phối hợp với bộ đội chủ lực đánh địch.

Như vậy, từ cuối tháng 8/1947 về hành chính thị xã chỉ là một xã thuộc huyện Tam Dương. Nhưng, với vị trí chiến lược rất quan trọng là nơi tập trung sự chỉ huy của bộ máy chiến tranh của địch trên địa bàn, lại có đường bộ, đường sắt đi qua, nơi tiếp giáp giữa đồng bằng, trung du, miền núi, là một vị trí trọng yếu trong hệ thống các căn cứ hành lang Đông Tây của thực dân Pháp, nhằm ngăn chặn quân ta tiến từ trung du, miền núi về đồng bằng thành phố. Vì thế, nhiệm vụ của chi bộ xã Vĩnh Yên có tầm quan trọng, đặc biệt là trong việc lãnh đạo nhân dân bám trụ đi sâu vào lòng địch kháng chiến và có ảnh hưởng rất lớn đến tình hình chung trong toàn tỉnh. Được tỉnh và huyện chỉ đạo chặt chẽ, chi bộ đã lãnh đạo nhân dân nội thành phối hợp với lực lượng của các huyện lân cận triệt để chấp hành mệnh lệnh tiêu thổ kháng chiến. Hàng ngày, có tới trên 300 người ở nội thành và các huyện do tỉnh huy động về, tập trung phá dỡ nhà cửa, đường bộ, đường sắt, cầu cống, nhà ga xe lửa. Trong thị xã tất cả những nhà cao tầng, nhà kiên cố đều bị phá sập. Bức tường của các nhà đều được đục thông nhau, 25 hầm và 11 nhà xưởng ở xưởng vũ khí Đình Ấm đều bị lấp và phá sập. Xã Hạnh Phúc phá dỡ 2 km đường xe lửa từ Quất Lưu lên thị xã. Toàn bộ đoạn đường sắt đi qua Hợp Thịnh bị bóc ray. Các xã dọc quốc lộ đã đào 2000 hố răng bừa, hố nanh sâu, đắp 147 vụ đất ở đoạn đường dài 17 km để ngăn xe của địch. Cắt đứt 4 km đường dây điện thoại. Đường từ Vĩnh Yên đi xã Tam Đảo đã bị phá 1080 m và đào đắp ụ, chặt cây đổ trên nhiều đoạn. Tại xã Tam Đảo từ giữa năm 1947 đến cuối năm 1948, nhân dân trong các xã Tam Quan, Hồ Sơn, Hợp Châu và nhiều nơi khác đã được các chi bộ chỉ đạo đóng góp trên 1 vạn ngày công để phá sập hoàn toàn 145 biệt thự từ 1-5 tầng là những nhà nghỉ của bọn quan lại thực dân Pháp trên khu nghỉ mát Tam Đảo.

Công việc tiêu thổ kháng chiến của thị xã Vĩnh Yên đến cuối năm 1948 căn bản hoàn thành, đã góp phần rất quan trọng cùng với cả tỉnh làm chậm bước tiến của quân địch, tạo thời gian cho mặt trận chính chuẩn bị mọi lực lượng đánh bại cuộc tiến công của địch lên Việt Bắc.

Song song với việc tăng cường công tác xây dựng Đảng, củng cố chính quyền, xây dựng phát triển kinh tế tiêu thổ kháng chiến thì công tác xây dựng lực lượng vũ trang làng kháng chiến được Thị ủy và các chi bộ xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm.

Ngay từ cuối năm 1946, Thị ủy đã chỉ đạo các xã xây dựng tiểu đội du kích. Đến đầu năm 1947, xã Hạnh Phúc, Định Trung, khu nội thành, Tam Đảo, Đồng Tâm đã có 1 tiểu đội du kích, xã Hợp Thịnh có 1 trung đội, trang bị của du kích có một số lựu đạn, súng tự tạo và giáo mác.

Năm 1948, hầu hết các xã đều thành lập được trung đội tự vệ có từ 15-22 đội viên. Riêng xã Hạnh Phúc đã có 1 đại đội, trong đó có 28 nam, 1 trung đội nữ, 1 phân đội quân báo. Xã Định Trung 1 trung đội có trên 30 người vừa sản xuất tự túc một phần lương thực thực phẩm, vừa luyện tập, canh gác bảo vệ dân, sẵn sàng chiến đấu. Giữa năm 1948, các xã đều mở lớp tập huấn quân sự cho du kích. Cuối năm, huyện đội tiến hành kiểm tra. Vĩnh Yên có 5 trong 8 đơn vị được huyện Tam Dương đánh giá là có “Tinh thần kỷ luật cao và sẵn sàng chiến đấu tốt” trong toàn huyện. Đó là Hạnh Phúc, Định Trung, Hợp Thịnh, Đồng Tâm và nội thành [xã Vĩnh Yên]. Lực lượng du kích của Vĩnh Yên lúc cao nhất có trên 127 người, trang bị vũ khí gồm: 6 súng tiểu liên, 27 súng trường, một số súng tự tạo, lựu đạn…

Cùng với xây dựng lực lượng du kích, các xã đều chỉ đạo thành lập các làng kháng chiến. Làng kháng chiến bên ngoài được các lũy tre bao bọc hoặc rào dậu kín đáo. Trong làng nhân dân đào nhiều hầm tránh máy bay, hầm bí mật, giao thông hào, hố chiến đấu… Tiêu biểu là các làng kháng chiến Khai Quang, xã Hạnh Phúc; làng Gẩy, xã Định Trung; xóm Mới, xã Hợp Thịnh và các tổ chức canh phòng sẵn sàng đánh địch ở xã Tam Đảo.

Khi thực dân Pháp mở cuộc tấn công lên Việt Bắc thu đông năm 1947, ngày 25/11/1947 quân Pháp mở cuộc càn quét vào làng Xuân Trường, Vĩnh Linh xã Thanh Vân, trung đội cảm tử quân do Thị ủy Vĩnh Yên thành lập, lúc này thuộc lực lượng du kích tập trung của huyện Tam Dương đã phối hợp với đơn vị cảnh vệ của tỉnh tổ chức đánh địch tại địa điểm trên và tiêu diệt 7 lính Pháp, thu một số súng. Trong trận chiến đấu này, chiến sỹ Phạm Như Lâm, đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam ở thị xã đã anh dũng hy sinh và là liệt sỹ đầu tiên của thị xã. Cùng thời gian này, một đơn vị khoảng 1 trung đội địch đã lên xã Tam Đảo càn quét. Do cảnh giác chiến đấu, du kích đã phát hiện địch từ rất sớm và chi bộ nhanh chóng chỉ đạo bố trí lực lượng phục kích đánh quân Pháp tại gốc Sến [cách km 22 đường 2B khoảng 300m]. Nơi đây có địa hình hiểm trở, một bên là vách đá cao, một bên là vực sâu. Khi địch lọt vào trận địa, du kích từ trên cao ném những loạt lựu đạn vào đội hình của chúng. Trận phục kích thật táo bạo, bất ngờ làm cho địch hoảng loạn và một số tên bị thương. Nhưng do vũ khí thô sơ, kinh nghiệm chiến đấu chưa có, lại chủ quan dựa vào thế hiểm yếu nên bị địch phản kích tập hậu. Trận phục kích tuy không thành nhưng đã làm cho quân Pháp hoảng sợ phải rút lui. Trận đánh có ý nghĩa rất lớn, đã cổ vũ tinh thần đánh quân Pháp trong nhân dân, được UBKCHC tỉnh khen ngợi du kích và nhân dân Tam Đảo có tinh thần dũng cảm chiến đấu cao. Cũng từ sau trận đánh này, nhân dân vùng xuôi không còn sự nghi kỵ về “dân Tam Đảo thân Pháp” để tiếp tục giao lưu, trao đổi.

Sau gần 3 năm thực hiện nhiệm vụ chuẩn bị lực lượng, mặc dù còn gặp nhiều khó khăn trở ngại, nhưng Vĩnh Yên đã thu nhiều kết quả đáng kể, đưa toàn thị xã vào thế sẵn sàng chiến đấu lâu dài chống thực dân Pháp xâm lược.

Video liên quan