20/07/2021 Hỏi Đáp 0 Comments
Bạn đang xem: Nghèo rớt mồng tơi là gì
Ví dụ :Chị Dậu lễ phép :-Thưa ông, thật văn tự đấy ạ ! Lúc nãy, ở bên cụ Nghị, ông giáo viết xong, đọc cho em nghe, em cũng ngạc nhiên và đã nói như ông vừa nói. Cụ Nghị bảo rằng : Luật mới không cho cha mẹ được phép bán con, nên phải viết thế, chứ có hoa tai hoa tung gì đâu ? Nhà em kiết “xác mồng tơi ”, ai còn dám rời hoa tai cho mượn ?[Tắt Đèn – Ngô Tất Tố, nxb Văn Học, tr.45]Một thí dụ khác :Ông Hương Cả cằn nhằn vợ :- Hồi năm ngoái nếu mình cưới con Láng con của thằng Tư Bền cho nó thì êm quá rồi, bà lại chê nghèo chê giàu. Thằng nhỏ thất chí đâm ra đổi tánh như khật khùng. Tại bà mà hàng xóm kêu nó là thằng khùng đó, bà thấy không ? Chuyện gì không có tui, để cho bà thì hư hại vậy đó.- Chỗ nào chớ chỗ đó nghèo rớt mùng tơi, cưới về để nó ăn hết của à ?[Buồng Cau Trổ Ngược – Xuân Vũ]Có thể nói là đại đa số người ta đều hiểu từ kép mồng tơi hay mùng tơi trong thành ngữ này là rau mồng tơi, lá mồng tơi. Tức là một thứ rau thuộc loại dây leo [bây giờ đã có loại cây mồng tơi không leo, cao chừng 20 tới 40 cm], lá dày, màu xanh, có tính nhớt, thường dùng nấu canh, ăn mát. Và người ta đã hiểu là : những người phải ăn thứ rau mồng tơi này, là hạng người nghèo mạt. Đó là vì họ cho rằng mồng tơi [hay cũng gọi là mùng tơi] là loại rau tầm thường, rẻ tiền, chỉ những hạng cùng đinh mới phải ăn nó. Nếu hiểu như vậy thì thật quả là vội vàng và sai lầm. Bởi vì đối với người dân quê Việt Nam, mồng tơi không phải là thứ rau hạng bét, thứ bỏ đi chỉ dành cho hạng nghèo mạt ăn. Nếu muốn thấy một cảnh nghèo mạt rệp thì cần phải nhìn vào bữa cơm của một cặp vợ chồng như nhà này:Râu tôm nấu với ruột bầuChồng chan vợ húp, gật đầu khen ngon! [Ca dao]Đó ! Cảnh nghèo mạt đến nỗi phải đi nhặt râu tôm và ruột bầu là thứ người ta vứt đi, đến chó cũng không thèm ăn, đem về nấu bát canh. Như thế mà hai vợ chồng chia nhau chan, húp một cách ngon lành, rồi còn khen ngon ! Đó mới là mức tận cùng của sự nghèo túng.Trái lại, mồng tơi là loại rau rất phổ thông ở miền quê. Chẳng cần phải mua. Nhà nào cũng có sẵn một vài dây mồng tơi leo ở hàng rào hay trên mấy cái cọc tre cắm chéo nhau ở sau vườn. Đến bữa, hễ muốn một nồi canh rau vừa mát ruột vừa không tốn tiền là có ngay. Mồng tơi không chỉ dùng làm rau thông dụng, mà còn làm thuốc nữa. Đây là tài liệu của Việt Nam Tự Điển [Lê Ngọc Trụ / Lê Văn Đức]:Mồng tơi dt. [thực] Còn gọi mùng-tơi, tầm tơi hay lạc quỳ, loại dây quấn, lá dày hình tim mọc xen, trong có nhiều mủ nhớt, gié hoa không cọng màu đỏ, trái chín màu đỏ sậm thuộc loại phì quả; lá dùng nấu canh ăn nhuận trường, trái trị đau mắt; lá đâm nát để chút muối trị được chứng sưng ngón tay.Đó là khía cạnh thực dụng của một giàn mồng tơi. Ngoài ra, một giàn mồng tơi còn đem lại tính chất lãng mạn cho đôi trai gái đến tuổi mơ mộng ở miền quê :Nhà nàng ở cạnh nhà tôiCách nhau cái giậu mồng tơi xanh rờn [Người Hàng Xóm -- Nguyễn Bính]Nhưng tại sao người ta lại gắn liền rau mồng tơi với tình trạng nghèo mạt rệp ? Đó là vì từ rớt trong thành ngữ nghèo rớt mồng tơi.Xem thêm: Nghĩa Của Từ Thickener Là Gì ? Nghĩa Của Từ Thickener Trong Tiếng Việt
Ý nghĩa của thành ngữ này rất đơn giản: "Nghèo rớt mồng tơi: Rất nghèo" [Từ điển Thành ngữ và Tục ngữ Việt Nam - NXB Văn hoá], "Nghèo rớt mồng tơi: Nghèo đến cùng cực" [Từ điển Tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ].
-----------*--------*----------*---------
Nhưng giải thích cụ thể của từng yếu tố thì lại không đơn giản chút nào. Trong chương trình Văn nghệ thiếu nhi chiều ngày 21.11.2006, Đài Tiếng nói Việt Nam có giải thích theo hướng [đại ý]: Đó là hình ảnh chiếc áo tơi, là đồ dùng che mưa, che nắng của bà con nông dân từ Thanh Hoá đến Nghệ Tĩnh. Khi áo hỏng, rách nát, lá rớt xuống thì phần trên của áo là "mùng tơi" vẫn còn. Nhà nghèo thì cứ khoác mãi cái "mùng tơi" mà đi làm đồng che mưa, che nắng.
Thực ra, không chỉ nông dân vùng Thanh Nghệ mới dùng áo tơi, mà nông dân đồng bằng Bắc Bộ cũng dùng áo tơi. Khi ra đồng, áo tơi che mưa nắng và chắn cả rét. Áo khoác có thể xoay che xung quanh thân người "Gió chiều nào, che chiều ấy". Ở Hà Tây, làng Chuông thuộc huyện Thanh Oai làm nón và có làm cả áo tơi. Người ta vẫn gọi là cổ áo, thân áo. Thân áo có phần làm bằng mo nang. Ở ngoài và phần dưới là các lớp lá được khâu bện rất bền, rất chặt. Áo tơi mặc lâu chỉ có mòn dần, cùn đi chứ khó mà rơi, mà rớt xuống được. Áo tơi cũ mòn, ngắn lại thì để cho trẻ con đi chăn trâu hoặc bắt tôm cá mặc che mưa rét nhất là trong những ngày đông lạnh.
Câu thành ngữ này được sử dụng rất nhiều ở người dân Bắc Bộ. Nông thôn ngày xưa ở các đường ngõ, hàng rào có rất nhiều dây mùng tơi. Đó là thứ rau dùng cho con nhà nghèo. Đi làm đồng về, bắt được ít cua bò có thể vừa làm cua vừa ra ngõ vơ vội cũng được vài mắm mùng tơi nấu cua được nồi canh ăn với cà muối xổi là có bữa cơm thường nhật của nhà nông. Rau mùng tơi có nhiều nhớt nên thường hái thêm một số loại rau là khác cho đỡ nhớt. Nhớt [hay rớt] đúng là nhớt rau mùng tơi.
Rau mùng tơi càng "xanh rờn" càng nhiều "nhớt". Trong thơ Nguyễn Bính thì thơ mộng thế nhưng nhớt của nó nhạt và không có mùi vị gì cả. Có lẽ vì thế mà "Từ điển Tiếng Việt" giải nghĩa: "Nghèo rớt mồng tơi là nghèo đến cùng kiệt" chăng?
Thảo luận 1
Có hai cách giải thích thành ngữ này: Theo phương ngữ địa phương vùng Thanh - Nghệ - Tĩnh: Thời trước, người dân không có các loại áo mưa như thời nay, giới nhà có của thì sắm ô, dù, còn dân thường thì dùng những chiếc lá có khi là rơm rạ để kết lại thành một chiếc áo dạng khoác lên người và gọi là áo tơi, và những dải nẹp, dải dây sợi dùng để kết lá gọi là "mùng" theo phương ngữ vùng. Khi những dải nẹp, dải dây này hư hay sờn rách thì sẽ làm những chiếc lá rơi ra không còn công dụng che mưa gọi ấm nữa. Do đó khi nói đến "nghèo rớt mùng tơi" cũng có nghĩa là than vãn cho cái nghèo, nghèo đến độ ngay cả cái áo tơi cũng không còn dùng được. Theo kiểu Nam Bộ: Mồng tơi là loại rau dây mồng tơi, mọc hoặc trồng trên phiên dậu thường cho những trái mồng tơi tím, khi trái chín nghĩa là trái đã t́m thẫm, mà trái chỉ cần qua một đêm đã chín thẫm rồi, thì chỉ cần một cơn gió nhẹ thổi qua, thậm chí một lay động nhẹ chúng cũng rơi khỏi dây. Và người dân Nam bộ dùng "hình ảnh" rớt trái này để ám chỉ những mảnh đời cơ cực, mảnh đời nghèo đến độ không còn gì để có thể gọi là khả năng tự giữ mình, họ sống mà không biết lúc nào sẽ rơi vào thảm cảnh.
Thảo luận 2
nguồn gốc của câu này chắc là do:] mấy ông bà địa chủ ngày xưa sáng tác ra đó. có lẽ là trong lúc đi đâu đó lúc trời mưa gặp một người dân nghèo thấy họ không có áo mưa [áo Tơi] họ mỉa mai nghèo rớt mùng tơi .. hiihiiiiiiiiii...........! có lẽ là vậy đó ...?
Thảo luận 3
Thế còn"Trần Minh Khố Chuối"..Tại sao người ta không gọi là:"Trần Minh Khố Dừa"--- cây dừa có lá dài,đủ che,và thể hiện sự nghèo khổ Tại sao người ta lại dùng lá chuối! Thấy cái gì đủ nghèo,thì người ta chụp lấy và làm câu tục ngữ thôi bạn à!
Thảo luận 4
Thú thật , hôm nay mình mới hiểu được hai chữ " mồng tơi " . Giải thích theo như bạn Song ngư và bạn Kitt là quá rõ nghĩa , chứ với dân miền Nam thì cây mồng tơi chưa hẳn là loại rau nghèo nhất vì còn rất nhiều loại rau mọc hoang tha hồ mà hái như rau dền , bông lục bình , bông điên điển ..v.v...Mồng tơi thì phải trồng chứ không mọc hoang mặc dù khá dễ trồng .
Thảo luận 5
Thì rau mồng tơi ngày xưa rẻ hều àh! Dân gian ví von thì toàn những cái bình dân mà tiêu biểu có đặc trưng thôi! Túng bấn quá đến ko có cọng mồng tơi thì thua luôn.
Thảo luận 6
um..."Nghèo rớt mồng tơi" chỉ cái nghèo đến cùng cực. Thành ngữ này xuất phát từ từ "mồng tơi" là phần trên của cái áo mưa bằng lá mà người miền Trung hay mặc là "áo tơi". Áo tơi có hai phần, phần trên là "mồng tơi" làm bằng là, rất cứng và dày. Thường thì phần dưới có thể bị rách, bị hư, nhưng phần trên thì rất khó hư. "Rớt" có nghĩa là "rơi", như trong "rơi rớt", "thi rớt đại học", vì vậy, "nghèo rớt mồng tơi" có nghĩa là nghèo đến mực độ cả cái mồng tơi cũng cũ, cũng sờn đến nỗi rớt ra. Lưu ý là "mồng tơi" không hề liên quan đến khái niệm "cây mồng tơi" gì cả.