VNHNVNHN - Trong số các chức năng chính của quản lý hoạch định, điều hành và kiểm tra, không một chức năng nào quan trọng hơn đối với sự thành công của tổ chức như là chức năng điều hành và lãnh đạo con người. Một nhà quản lý là người lãnh đạo đồng thời là một người điều hành tổ chức, biết dự kiến, lập kế hoạch, tổ chức, điều động và kiểm tra kết quả, nhằm mục đích làm cho tổ chức thực hiện tốt nhất những nhiệm vụ và chức năng của mình.
VNHN - Trong số các chức năng chính của quản lý hoạch định, điều hành và kiểm tra, không một chức năng nào quan trọng hơn đối với sự thành công của tổ chức như là chức năng điều hành và lãnh đạo con người. Một nhà quản lý là người lãnh đạo đồng thời là một người điều hành tổ chức, biết dự kiến, lập kế hoạch, tổ chức, điều động và kiểm tra kết quả, nhằm mục đích làm cho tổ chức thực hiện tốt nhất những nhiệm vụ và chức năng của mình.
Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII đánh giá: Chúng ta đang thiếu cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, cán bộ đầu ngành, cán bộ có trình độ cao, có khả năng dự báo, xử lý tốt những vấn đề phức tạp nảy sinh… Vì vậy, việc xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ mới là mục tiêu có tính then chốt. Người cán bộ lãnh đạo phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất và năng lực tốt, có cơ cấu phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc.
Nhân cách người lãnh đạo hiện nay đòi hỏi hội đủ ba phẩm chất quan trọng: có khả năng vượt khó [chỉ số AQ], có trí tuệ [chỉ số IQ] và đặc biệt là cảm xúc [chỉ số EQ]. EQ được coi là chỉ số thể hiện năng lực quản lý tốt bản thân và các mối quan hệ, bao gồm khả năng tự biết mình, tự quản mình, biết xã hội và kỹ năng xã hội. Trong đó, những yếu tố như sự tự tin, tự nhận biết và điều tiết cảm xúc của mình, tự đánh giá được điểm mạnh và điểm yếu của bản thân và tổ chức, có ý thức trách nhiệm và khả năng thích nghi cao, thấu hiểu tổ chức, biết rõ sự vận hành của tổ chức; biết liên kết và chèo lái trong mọi hoàn cảnh khác nhau… là những yếu tố cần thiết cho mọi cương vị lãnh đạo, quản lý.
Theo quan niệm truyền thống phương Đông, một nhà lãnh đạo phải có những phẩm chất cơ bản như: sự khiêm cung [đúng mực], có khả năng nhẫn nhịn, biết chấp nhận sự khác biệt, có niềm tin; nỗ lực, chịu khó, hào hiệp.
Quan niệm của phương Tây thì cho rằng, nhà lãnh đạo phải biết đánh giá cao người khác, biết chấp nhận sự khác biệt, có khả năng sáng tạo [dựa vào nền móng vững chắc], có tư duy tổng hợp [bao gồm cả khả năng xử lý thông tin], có chuyên môn sâu của một ngành, có đạo đức xã hội [biết đặt lợi ích chung lên trên lợi ích riêng].
Sự khác biệt văn hóa đã hình thành những tiêu chí đánh giá về người lãnh đạo rất khác nhau. Theo đó, văn hóa phương Đông thiên về việc coi trọng những phẩm chất, giá trị tinh thần. Sự lựa chọn người lãnh đạo cốt ở phẩm chất đạo đức, thiên về định tính. Còn văn hóa phương Tây đề cao những kỹ năng chuyên môn với biểu hiện hướng ngoại, mang tính định lượng, giá trị đạo đức được xác định nằm ngay trong khả năng chuyên môn và sự cống hiến cho tổ chức, cộng đồng.
Thực tế công tác cán bộ, đặc biệt là việc bổ nhiệm vào các cương vị lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam có xu hướng nghiêng về xem xét, đánh giá những tiêu chí hình thành phẩm chất người lãnh đạo, nghĩa là có khuynh hướng định tính hơn là kỹ năng. Do đó, tính chuyên nghiệp trong quản lý điều hành ở những người được bổ nhiệm chưa cao; vẫn còn tình trạng bổ nhiệm những người không có chuyên môn sâu, chỉ mạnh về khả năng hoạt động phong trào. Điều đó thường dẫn tới lối tư duy và hoạt động quản lý nặng về thể hiện hình thức, thiếu nền tảng.
Cùng với quá trình hội nhập, khuynh hướng đánh giá những người lãnh đạo ở Việt Nam đang được bổ sung những tố chất như tiêu chí về người lãnh đạo của phương Tây. Trước hết, người lãnh đạo phải có kỹ năng, bởi lẽ trong bối cảnh hội nhập, năng lực cạnh tranh đòi hỏi phải có trình độ chuyên môn cao, sự thông hiểu trên nhiều phương diện, khả năng nắm bắt xu thế và định hướng được sự phát triển hợp lý cho tổ chức, cho xã hội. Thiếu kỹ năng trong lãnh đạo sẽ có nguy cơ mắc phải ba hiểm họa: không có tầm nhìn nên không tiên liệu được tương lai; không thích ứng mau lẹ, hiệu quả với hiện tại do thiếu óc thực tế và khả năng sáng tạo; không chịu rút ra bài học kinh nghiệm từ quá khứ và thất bại do thiếu khả năng suy ngẫm, học hỏi. Một người lãnh đạo như vậy chắc chắn sẽ đối mặt với tụt hậu và kéo theo sự đi xuống của cả tổ chức.
Nhưng chỉ có tài mà không có đức cũng rất nguy hiểm. Chủ tịch Hồ Chí Minh coi đức là gốc rễ. Sự vô cảm của người lãnh đạo là mối hiểm họa với tổ chức, với người dân. Có đức sẽ khiến người lãnh đạo biết hy sinh, có trách nhiệm xã hội, biết hướng tới lợi ích cộng đồng, biết sẻ chia, cảm thông, biết khích lệ, động viên… Khi người lãnh đạo vì lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm mà bất chấp cả sự an toàn, ổn định, phát triển của tổ chức, của cộng đồng thì đó thực sự là mối họa cho dân, cho nước.
Trong nghề nghiệp, nhà lãnh đạo thường phải đối mặt với nhiều hoạt động, giống như trên sân khấu biểu diễn, nghĩa là phải tham gia "đóng" nhiều vai trò khác nhau. Về phương diện chuyên môn, người lãnh đạo phải tỏ ra am hiểu lĩnh vực mình lãnh đạo, quản lý, làm việc cũng đạt hiệu quả như là một thành viên khác trong tập thể của mình. Với tư cách là người điều hành, nhà lãnh đạo có khuynh hướng sắp xếp tổ chức và điều phối, là "nhạc trưởng" cho các công việc trong tập thể và kết nối các thành viên với nhau. Người lãnh đạo còn phải đóng vai trò của nhà chiến lược, tức là làm việc hiệu quả nhờ khả năng dự đoán tương lai, làm chủ các tình huống dựa trên nhận thức rõ các cơ hội và rủi ro. Người lãnh đạo thực sự có tầm chiến lược là người quan tâm trước hết đến sự phát triển của toàn bộ hệ thống.
Bên cạnh đó, bản lĩnh chính trị cũng là một tiêu chí quan trọng của người lãnh đạo. Khi những cám dỗ vật chất có nguy cơ lung lạc, làm xói mòn đạo đức của nhiều tầng lớp xã hội, người lãnh đạo phải có khả năng vượt qua thách thức, luôn thể hiện sự kiên định của mình trong mọi tình huống. Hiện nay có hai mô hình lãnh đạo là lãnh đạo cải biến và lãnh đạo tác vụ với những biểu hiện và tác động sau:
Có một thực trạng là đang tồn tại nhiều nhà lãnh đạo tác vụ thuần túy, khiến cho bộ máy quản lý nhà nước trì trệ. Còn không ít những sự né tránh trước thử thách, ngại thay đổi, không chịu được áp lực ở một bộ phận không nhỏ những người giữ cương vị quản lý, điều hành trong các cơ quan, tổ chức nhà nước.
Trong các tổ chức, các cấp, các ngành hiện nay cần có nhiều hơn kiểu người lãnh đạo cải biến với sự chủ động, có hoài bão, có tầm nhìn, biết trân trọng các cá nhân, biết làm phấn khích tinh thần của nhân viên, những "tuýp" người dám đột phá, dám tự chịu trách nhiệm, dám đối mặt với thách thức. Đồng thời, cần loại trừ kiểu lãnh đạo tác vụ thụ động, đối phó, chỉ biết quan tâm đến lợi ích trước mắt, không có khả năng phát hiện, sử dụng nhân tài.
Thay đổi tiêu chí trong đánh giá, bổ nhiệm cán bộ không phải là việc ngay lập tức thực hiện được; đòi hỏi phải có sự thay đổi tư duy và sự đồng bộ trong chỉ đạo, thực thi. Mặt khác, khi đã tuyển chọn được những người thực sự có đủ trình độ, năng lực và phẩm chất lãnh đạo theo tiêu chí đã nêu trên, cũng rất cần có những ghi nhận thỏa đáng để tạo sự khích lệ, nhiệt tâm giúp cho mỗi người lãnh đạo có cơ hội cống hiến hết khả năng cho tổ chức.
------------------------------
Tài liệu tham khảo: 1. Avinash K.Dixit, Bary J. Nalebuff, Tư duy chiến lược, Nxb Tri thức, H.2007; 2. HaroKoontz, Cyril Odonnell, Heinz Weihrich, Những vấn đề cốt yếu của quản lý, Nxb KH&KT, H.2004; 3. John P. Kotter, Dẫn dắt sự thay đổi, Nxb Lao động - Xã hội, H.2009; 4. First News & Harvard Business School, Các kỹ năng quản lý hiệu quả, Nxb Tổng hợp TP.Hồ Chí Minh, 2007.
Nhân cách người lãnh đạo hiện nay đòi hỏi hội đủ ba phẩm chất quan trọng: có khả năng vượt khó [chỉ số AQ], có trí tuệ [chỉ số IQ] và đặc biệt là cảm xúc [chỉ số EQ]. EQ được coi là chỉ số thể hiện năng lực quản lý tốt bản thân và các mối quan hệ, bao gồm khả năng tự biết mình, tự quản mình, biết xã hội và kỹ năng xã hội.
Theo Tổng cục Thống kê, năm 2016 cả nước đã có hơn 110.100 doanh nghiệp được thành lập mới, tăng hơn 16% so với năm 2015. Số doanh nghiệp quay trở lại hoạt động xấp xỉ 26.700 doanh nghiệp, tăng hơn 24% so với năm trước.
Ông Đặng Huy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận định, đây là những minh chứng sống động và ấn tượng về sự tăng trưởng của khu vực doanh nghiệp tư nhân trong những năm gần đây.
Mặc dù, kết quả khả quan là vậy, song nhiều chuyên gia kinh tế còn lo ngại về thực trạng sức khỏe của số đông doanh nghiệp.
Từng là chuyên gia tư vấn cho lãnh đạo cao cấp [CEO] của nhiều tập đoàn, doanh nghiệp lớn trong nước, ông Phạm Bình Minh, Tổng Giám đốc, Công ty cổ phần BMSGROUP Global đã chỉ rõ 10 điểm yếu về năng lực quản trị của các doanh nghiệp hiện nay. Theo đó, mấu chốt nhất là vấn đề thiếu ý tưởng, thiếu sáng kiến.
Lý giải điều này, ông Minh nhìn nhận, nhiều doanh nghiệp “copy” các mô hình, hay dịch vụ ở nước ngoài, ở các doanh nghiệp khác đang hoạt động hiệu quả và sinh lời, để xây dựng thành của mình. Điều đó đã tạo nên không ít trào lưu kinh doanh hay những cơn sốt các sản phẩm, nhãn hàng và loại hình dịch vụ ăn khách nhưng chỉ mang tính thời vụ và thường không tồn tại lâu bền.
Không ít doanh nghiệp tỏ ra thiếu kiến thức về sản phẩm. CEO của họ chỉ nhắc tới việc bán sản phẩm đó ra thị trường và được đón nhận ra sao. Chứ không nêu bật được lợi thế, điểm mạnh của sản phẩm, dịch vụ do mình cung cấp, thậm chí, không nắm được những kỹ thuật cơ bản, cần có thể thuyết phục khách hàng.
Một trong những yếu điểm nữa mà doanh nghiệp Việt thường mắc phải đó là sự thiếu nhiệt tình, thiếu chăm sóc khách hàng.
“Tới khi nào, doanh nghiệp mới nhận thức được tầm quan trọng và tính thực chất của câu “khách hàng là thượng đế. Doanh nghiệp thường không chuẩn bị kế hoạch chăm sóc khách hàng thân thiết, cũng như tính toán và không sẵn sàng đầu tư tìm kiếm khách hàng tiềm năng”.
Điều này lý giải vì sao không chỉ kỹ năng mà kể cả năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt luôn thua kém so với các đối thủ có tầm nhìn chiến lược, ông Minh phân tích.
Xét ở góc độ các lãnh đạo quản trị cấp cao doanh nghiệp thì là vậy, còn đội ngũ quản lý cấp trung, các nhân viên thuộc doanh nghiệp cũng vướng phải không ít khó khăn.
Do lực lượng này có tinh thần làm việc gắn với lợi ích, các quyền lợi được hưởng và chế độ đãi ngộ của công ty, nên khi doanh nghiệp thua sút, thường phải đối mặt với khó khăn lớn về nhân sự.
Đây là vấn đề cần những giải pháp ôn hòa, hướng tới xây dựng sự gắn kết bền vững giữa doanh nghiệp và người lao động. Đó cũng chính là văn hóa doanh nghiệp mà bất kỳ ở quy mô nào cũng cần có nhận thức đúng và hành động đúng.
Tuy nhiên, thực tế, phần đông người lao động thuộc các doanh nghiệp lại ít được huấn luyện vào đào tạo lại nên thiếu kiến thức thị trường, thiếu những hiểu biết về công ty, vì thế dễ hiểu họ không có nhiều mục tiêu cá nhân. Khi không xây dựng được liên kết giữa mục tiêu cá nhân của người lao động với định hướng phát triển của doanh nghiệp, thì đó chính là sự thất bại.
Ông Minh cũng nhấn mạnh, vấn đề lớn cuối cùng, chính là lỗ hổng về giám sát tài chính. Khả năng giám sát của doanh nghiệp Việt Nam thường là không chặt chẽ. Tài chính kế toán dường như là “thế giới bất khả xâm phạm” trong mỗi doanh nghiệp.
Nơi quản lý thu chi, lưu giữ số liệu về sức khỏe doanh nghiệp, nơi công chính thực hiện nghĩa vụ của doanh nghiệp với Nhà nước và người lao động… thì lại là nơi khó quản trị và giám sát nhất trong công ty.
Ông Tăng Ngọc Ánh, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Công ty cổ phần Đầu tư Công nghệ Bách Khoa chia sẻ, đã từng phải trả giá bằng việc 2 công ty phá sản do không sâu sát với vấn đề tài chính kế toán và do tin tưởng bạn bè.
Khi vấn đề phát sinh xảy ra, vướng mắc nhiều khó khăn khiến doanh nghiệp vừa tổn thất mà bản thân ông cũng mất đi một người bạn. Đó chính là lý do vì sao, doanh nghiệp cần nâng cao khả năng quản trị bằng cách sử dụng dịch vụ kế toán qua một công ty trung gian có uy tín và được cam kết trước pháp luật.
Bàn tới giải pháp tăng năng lực quản trị doanh nghiệp theo bà Lê Kim Cương, Giám đốc, Công ty cổ phần xây dựng XDB, muốn phát triển ổn định và lâu dài, doanh nghiệp cần chú trọng tới một số vấn đề về pháp lý.
Bản thân lãnh đạo điều hành doanh nghiệp cần có kiến thức và hiểu biết pháp luật để mọi quyết định kinh doanh tránh được những rủi ro không đáng có. Hơn thế nữa, nắm bắt và cập nhật thông tin thị trường luôn là giải pháp giúp doanh nghiệp tìm được hướng đi đúng, phù hợp trong mọi hoàn cảnh.
Cùng chung quan điểm, ông Phạm Bình Minh cho rằng, doanh nghiệp dù ở bất kỳ quy mô nào cũng cần xây dựng cho được bản chiến lược và định hướng phát triển; trong đó, tập trung vào các quy trình nội bộ và mở rộng khả năng tiếp cận đối với nhân viên quản lý từ cấp trung trở lên.
Bên cạnh đó, tăng cường mối giao kết giữa lãnh đạo cấp cao vào người lao động vì mục tiêu phát triển chung của doanh nghiệp gắn với quyền lợi người lao động và trên hết là trách nhiệm.
Quan trọng hơn là thay đổi tư duy quản trị, đưa ứng dụng khoa học kỹ thuật và các thiết bị công nghệ tiên tiến vào quản lý năng suất lao động, cũng như quản trị hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Trên hết là cần những giải pháp để sát sao với “túi tiền” của doanh nghiệp; không chỉ là quản trị dòng tiền được an toàn, mà còn biết cách tăng sinh và giúp doanh nghiệp đạt tốc độ tăng trưởng như mong muốn, ông Minh nhấn mạnh./.
>>> Tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp titan