Đọc, so sánh và rút ra kiến thức cần thiết
Khái niệm “phương pháp dạy-học ”: Phương pháp dạy học là những cách thức làm việc giữa thầy giáo và học sinh, nhờ đó mà học sinh nắm vững được kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, hình thành được thế giới quan và năng lực.
Khái niệm thủ pháp dạy học: Thủ pháp dạy học là cách thức giải quyết một vấn đề cụ thể nào đó thuộc một phương pháp nhất định hay nói khác đi, thủ pháp chính là thao tác bộ phận của một phương pháp.
Đọc khái niệm "phương pháp" và "thủ pháp" trên. Theo anh [chị], ranh giới giữa hai khái niệm này có tuyệt đối không?
Ranh giới giữa hai khái niệm "phương pháp" và "thủ pháp" chỉ mang tính tương đối. So với khái niệm "phương pháp", khái niệm "thủ pháp" hẹp hơn. Mối quan hệ giữa phương pháp và thủ pháp có thể tạm so sánh với cách hiểu về chiến lược và chiến thuật trong khoa học quân sự. Nếu phương pháp chú ý tới cả quá trình thì thủ pháp là việc chú ý chủ yếu tới một thời điểm nhất định nào đấy trong quá trình đó.
Mở rộng kiến thức về khái niệm phương pháp dạy học
Cho đến nay vẫn chưa có được một định nghĩa thống nhất. Có quan niệm cho rằng “Phương pháp dạy học là những cách thức làm việc giữa thầy giáo và học sinh, nhờ đó mà học sinh nắm vững được kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, hình thành được thế giới quan và năng lực”. Cũng có quan niệm cho rằng “ Phương pháp dạy-học là những hình thức kết hợp hoạt động của giáo viên và học sinh hướng vào việc đạt một mục đích nào đó ”. Nhìn chung, cách hiểu thứ nhất được nhiều người tán thành nhưng cách hiểu về hai chữ “cách thức” lại rất khác nhau nên kết quả cũng có nhiều hệ thống phương pháp khác nhau. Để không hiểu sai khái niệm phương pháp dạy-học cần chú ý phân biệt với các khái niệm: phương pháp luận, môn học phương pháp, thủ pháp dạy học, hình thức dạy học .
a]Khái niệm phương pháp luận được hiểu ở hai phương diện cơ bản:
· Phương diện thứ nhất, phương pháp luận được hiểu là học thuyết về phương pháp khoa học nói chung và với ý nghĩa này, phương pháp luận chính là triết học Mác-Lê nin.
· Phương diện thứ hai, phương pháp luận được hiểu là sự tổng hợp những cách thức, những phương pháp tìm tòi có ý nghĩa như những tư tưởng chỉ đạo, những tiền đề lí luận về phương pháp nghiên cứu trong một ngành khoa học nào đó.
b]Khái niệm phương pháp với tư cách là một môn học thường được hiểu là bộ môn chuyên nghiên cứu quá trình dạy – học một môn học nào đó, bao gồm việc nghiên cứu đối tượng, nhiệm vụ, mục tiêu của môn học, các cơ sở khoa học, các nguyên tắc của việc xây dựng chương trình môn học, những cách thức thiết kế và tổ chức quá trình dạy học các đơn vị kiến thức của môn học [chẳng hạn phương pháp dạy học văn học, phương pháp dạy học tiếng Việt]...
c]Khái niệm thủ pháp dạy học trên một ý nghĩa nào đó được hiểu là sự thể hiện cụ thể của phương pháp hay nói khác đi, thủ pháp chính là thao tác bộ phận của một phương pháp nhất định. Thí dụ: để vận dụng phương pháp phân tích ngôn ngữ cần tiến hành các thao tác cụ thể như phân tích, so sánh, đối chiếu, tổng hợp, khái quát hóa....
d]Khái niệm hình thức dạy - học được hiểu là những cách thức hiện thực hoá, hành động hoá các phương pháp và thủ pháp dạy-học [ Chẳng hạn hình thức diễn giảng, đàm thoại, đọc giáo khoa,....
Giáo dục học nghiên cứu hệ thống phương pháp dạy học nói chung còn mỗi môn học lại có một hệ thống phương pháp dạy học bộ môn riêng của mình được xây dựng trên cơ sở hệ thống phương pháp chung đó. Từ những phân biệt trên đây có thể đi tới một định nghĩa về “ Phương pháp dạy – học tiếng Việt ” như sau:
Phương pháp dạy – học tiếng Việt là môn học chuyên nghiên cứu quá trình dạy – học tiếng Việt bao gồm việc nghiên cứu đối tượng, nhiệm vụ, mục tiêu, các cơ sở khoa học, các nguyên tắc xây dựng của chương trình và những cách thức thiết kế, tổ chức quá trình dạy học các đơn vị kiến thức tiếng Việt của chương trình.
Phương pháp dạy học là một khái niệm được sử dụng nhiều trong hoạt động dạy và học hiện nay. Vậy phương pháp dạy học là gì? Có những phương pháp và kỹ thuật dạy học nào được đánh giá mang lại hiệu quả cao, hãy tìm câu trả lời trong bài viết sau.
Phương pháp dạy học là khái niệm được sử dụng nhiều trong hoạt động dạy và học hiện nay
1. Phương pháp dạy học là gì?
Tính đến thời điểm hiện tại, hoàn toàn chưa có một định nghĩa thống nhất về phương pháp dạy học là gì. Một số quan niệm định nghĩa rằng “Phương pháp dạy học chính là cách thức làm việc giữa người dạy và người học, thông qua đó giúp người học có thể nắm vững đầy đủ các kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo nhằm hình thành nên năng lực và thế giới quan”.
Tuy nhiên, quan niệm khác lại định nghĩa rằng “Phương pháp dạy học thực ra là các hình thức kết hợp về hoạt động của người dạy và người học với mục tiêu hướng vào một việc để cùng đạt được một mục đích nào đó”.
Phương pháp dạy học là hình thức kết hợp về hoạt động của người dạy và người học
Trong 2 quan niệm này, quan niệm thứ nhất nhận được sự đồng thuận của rất nhiều người. Tuy nhiên, vì không hiểu về hai từ “cách thức” nên dẫn đến việc có nhiều phương pháp khác nhau. Để hiểu đúng phương pháp dạy học là gì, nhất định phải phân biệt nó với khái niệm thủ pháp dạy học, phương pháp luận, môn học phương pháp và hình thức dạy học.
- Khái niệm về thủ pháp dạy học được hiểu là các thao tác bộ phận trong một phương pháp dạy học cụ thể nào đó. Ví dụ: Nếu muốn thực hiện phương pháp phân tích ngôn ngữ thì những thao tác cần thiết sẽ phải sử dụng là phân tích, so sánh hoặc là tổng hợp, đối chiếu…
- Phương pháp luận: Có thể được hiểu ở hai phương diện.
- Thứ nhất: Phương pháp luận là các học thuyết về phương pháp khoa học nói chung. Dựa theo cách hiểu này thì phương pháp luận chính là triết học của Mác và Lê Nin.
- Thứ hai: Phương pháp luận chính là việc tổng hợp lại các cách thức, phương pháp để tìm tòi ý nghĩa như là các tư tưởng về hoạt động chỉ đạo, các tiền đề lý luận về phương pháp nghiên cứu thuộc một ngành khoa học.
- Khái niệm môn học phương pháp được hiểu là bộ môn chuyên đảm nhiệm việc nghiên cứu về quá trình dạy và học của một môn học nào đó. Nó gồm các hoạt động nghiên cứu về đối tượng, mục tiêu và nhiệm vụ của môn học, nguyên tắc xây dựng chương trình học, cách thức thiết kế và tổ chức quá trình dạy học của từng đơn vị kiến thức nhỏ trong môn học,…
- Khái niệm hình thức dạy – học được định nghĩa là các cách thức để hiện thức hóa và hành động hóa phương pháp dạy học, thủ pháp dạy học.
Thủ pháp dạy học là các thao tác bộ phận trong phương pháp dạy học nào đó
2. So sánh phương pháp dạy học và thủ pháp dạy học
2.1 Thủ pháp dạy học là gì?
Phương pháp dạy học là gì? Thủ pháp dạy học là gì? Đây là 2 câu hỏi mà người ta thường đặt song song với nhau. Nếu phương pháp dạy học là cách thức làm việc giữa người dạy và người học, thì thủ pháp dạy học lại là các cách thức được sử dụng nhằm giải quyết một vấn đề nào đó trong một phương pháp cụ thể. Hay nói một cách khác, thủ pháp dạy học chỉ việc thao tác các bộ phận trong một phương pháp dạy học.
2.2 Phân biệt phương pháp dạy học và thủ pháp dạy học
Ranh giới của phương pháp dạy học và thủ pháp dạy học rất gần nhau. Tuy nhiên, có thể thấy rõ một điều là khái niệm của phương pháp dạy học rộng hơn, bao quát hơn, còn thủ pháp dạy học lại hẹp hơn. Nếu phương pháp dạy học chú ý đến cả một quá trình thì thủ pháp dạy học lại chỉ chú ý đến một thời điểm nào đó trong suốt thời gian diễn ra quá trình đấy.
3. 3 bình diện của phương pháp dạy học
3.1 Quan điểm về phương pháp dạy học
Quan điểm dạy học chính là các định hướng có tính chiến lược, cương lĩnh và nó chính là mô hình lý thuyết của phương pháp dạy học. Một số quan điểm về phương pháp dạy học phổ biến hiện nay như dạy học lấy người học làm trung tâm, dạy học nhằm phát huy tính sáng tạo, tự giác của học sinh,…
Quan điểm dạy học là các định hướng và là mô hình lý thuyết của phương pháp dạy học
3.2 Phương pháp dạy học cụ thể
Phương pháp dạy học chính là hình thức, cách thức hoạt động giữa người dạy và người học nhằm đạt được các mục tiêu dạy học xác định. Đồng thời, phải đảm bảo phù hợp với nội dung và các điều kiện dạy học cụ thể.
Phương pháp dạy học cụ thể bao gồm đóng vai, phương pháp thảo luận nhóm, trò chơi, phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình,…
3.3 Kỹ thuật dạy học
Kỹ thuật dạy học chính là các biện pháp, cách thức hoạt động của giáo viên với mục đích thực hiện và điều khiển toàn bộ quá trình dạy học hiệu quả.
Các kỹ thuật dạy học phổ biến bao gồm chia nhóm, giao nhiệm vụ, các mảnh ghép, khăn trải bàn, kỹ thuật hỏi chuyên gia,…
Có nhiều kỹ thuật dạy học mà giáo viên có thể áp dụng trong hoạt động giảng dạy
4. Một số đặc điểm của phương pháp dạy học
- Phương pháp dạy học giúp thực hiện các mục tiêu của việc dạy học.
- Là sự thống nhất của phương pháp dạy và phương pháp học.
- Bao gồm hai mặt, mặt bên trong và mặt bên ngoài.
- Có được sự thống nhất về logic trong nội dung dạy và logic về tâm lý nhận thức.
- Có tính khách quan và cả tính chủ quan.
- Chịu sự chi phối trực tiếp từ nội dung và mục đích của hoạt động dạy học.
- Có được sự thống nhất của các cách thức hành động và phương tiện dạy học.
- Hiệu quả được quyết định bởi trình độ chuyên môn và nghiệp vụ của người dạy.
- Ngày càng có sự hoàn thiện và không ngừng phát triển để có thể đáp ứng tốt hơn nhu cầu ngày càng cao của hoạt động dạy học.
Hy vọng với những thông tin mà Hachium đã chia sẻ, bạn đã có được đáp án phù hợp nhất với câu hỏi “Phương pháp dạy học là gì?”. Đồng thời, hiểu rõ hơn về thủ pháp dạy học, các phương pháp dạy học và kỹ thuật dạy học, từ đó áp dụng vào trong công tác giảng dạy giúp quá trình dạy và học trở nên hiệu quả hơn.