Na dai thích khí hậu ấm áp, không kén đất. Đất cát sỏi, đất thịt nặng, đất vỏ sò hến, đất chua kiềm hay trung tính đều trồng được na, chịu khô hạn tốt, nhưng chịu úng kém. Cây na dai là cây có giá trị dinh dưỡng cao, cứ trong 100g phần ăn được của na thì cho 66 calo; 1,6g protein; 14,5g gluxit; 0,12 % axit; 30mg vitamin C; 0,45 % chất béo và 1,22 % xenlulô. Với giá 40.000 - 60.000 đ/kg, cây giai đoạn 4-5 năm tuổi trở đi, năng suất có thể đạt 7-12tấn/ha, lợi nhuận kinh tế đem lại từ 150 200 triệu đồng/ha/năm. Do vậy, cây na dai hiện nay đang được trồng ở nhiều nơi từ đồng bằng cho đến vùng đồi núi trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, mang lại hiệu quả khá cho người dân.
Cây na dai sinh trưởng dễ tính, tuy nhiên tỷ lệ đậu quả thấp. Thời gian thụ phấn ngắn, cây thụ phấn tốt nhất vào khoảng 9-12 giờ hoặc 14 giờ 30 - 17 giờ 30 trong ngày. Đặc điểm này, ngoài việc làm giảm năng suất còn ảnh hưởng đến chất lượng quả, hình dáng quả ít đều đặn. Nếu được chăm sóc tốt, na ra rất nhiều hoa nhưng tỷ lệ đậu quả thấp do sự thụ phấn kém. Trong điều kiện tự nhiên chỉ có 1- 8 % quả đậu. Hoa na là hoa lưỡng tính, tuy nhiên nhụy cái nở sớm hơn nhị đực khoảng 1 - 2 ngày, do đó khi nhị đực tung phấn thì khả năng tiếp nhận của đầu nhụy đã kém đi rất nhiều. Việc thụ phấn cho na chủ yếu nhờ vào côn trùng và gió, do vậy thụ phấn trong tự nhiên là rất khó khăn, hiệu quả không cao, cần thụ phấn bổ sung cho cây để đạt được chất lượng tốt nhất.
Dụng cụ thụ phấn: gồm một chiếc đũa tre và một ống hút sữa bằng nhựa. vót nhỏ một đầu đũa sao cho có thể luồn vào ống hút sữa và di chuyển dễ dàng, đầu còn lại giữ nguyên để cầm khi thao tác.
Cách thụ phấn: Chọn hái những hoa nở cánh dài, màu trắng vàng, nhị đực đã bắt đầu chuyển sang màu trắng kem, bao phấn sắp nứt. Nên thu hoa ở đầu cành để thụ cho hoa cái trong thân để quả non lấy được nhiều dinh dưỡng nhất. Cho hoa vào túi giấy đậy kín, để qua đêm. Sau đó gom hạt phấn đã chín và đi thụ cho na. Những hoa được chọn để thụ phấn là hoa vừa nở, các cánh hoa mới tách ra khỏi nhau. Dùng dụng cụ thụ phấn tích hạt phấn rồi đẩy nhẹ đầu đũa và xoay đều cho phấn dính vào bó nhụy cái giữa lòng hoa.
Lấy phấn na
Thụ phấn bổ sung cho na dai
Quả na non
Hoa được thụ phấn khoảng một tuần sau sẽ hình thành quả non, do được thụ phấn tập trung nên quả tròn to, cân đối, không méo mó, hình thức mẫu mã đẹp, thời gian thu hoạch tập trung nên rất thuận lợi cho việc chăm sóc bón phân để nuôi quả. Thời gian từ lúc hoa cây na thụ phấn đến khi quả chín hoàn toàn từ 110 120 ngày. Mùa thu hoạch chính vụ bắt đầu từ cuối tháng 6 cho đến tháng 9 hàng năm.
Việc thụ phấn bổ sung cho na dai giúp cho tỷ lệ đậu quả cao, tăng sản lượng, quả tròn đều đẹp, không bị méo vẹo. Na dai chất lượng tốt giúp bà con nâng cao được hiệu quả kinh tế và cải thiện đời sống.
Đàm Thị Huyền - CNC