Viêm phế quản ở trẻ em là bệnh lý đường hô hấp khá phổ biến ở lứa tuổi từ 6 tháng đến 3 tuổi. Bệnh nếu không được chữa trị kịp thời có thể dẫn đến viêm tai giữa và viêm phổi, làm suy giảm chất lượng cuộc sống của trẻ.
Theo Benjamin T. Kopp, MD, MPH [giảng viên khoa y tại Bệnh viện Quốc gia trẻ em ở Columbus, Ohio] cho biết, viêm phế quản tiếng anh gọi là bronchitis. Là tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng các đường dẫn khí lớn đến phổi. Viêm phế quản thường kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn và được gây ra bởi một loại vi rút.
Viêm phế quản ở trẻ em có thể là cấp tính hoặc mãn tính. Các triệu chứng cấp tính thường xuất hiện nhanh chóng và có thể nghiêm trọng nhưng nó chỉ kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn, thường không quá vài tuần. Nguyên nhân gây viêm phế quản cấp tính ở trẻ em có thể là do vi rút tấn công trực tiếp qua ống phế quản hoặc do lây nhiễm qua đường hô hấp. Ngoài ra, viêm phế quản cấp ở trẻ em cũng có thể là do nhiễm trùng một loại vi khuẩn. Đối với viêm phế quản mãn tính ở trẻ em, triệu chứng bệnh thường gặp từ nhẹ đến nặng nhưng chúng kéo dài từ vài tháng đến nhiều năm.
Sau khi tiếp xúc với vi rút gây bệnh, khoảng sau 24 – 72 giờ trẻ mới bắt đầu xuất hiện các triệu chứng bệnh đầu tiên. Và một trong những dấu hiệu dễ dàng nhận biết viêm phế quản ở trẻ em đó là tình trạng trẻ ho khan và chảy nước mũi.
Ngoài ra còn có các triệu chứng khác như:
- Sốt nhẹ.
- Đau đầu.
- Viêm họng.
- Cơ thể mệt mỏi.
- Thở khò khè, đôi khi cảm thấy khó thở.
- Đau và cảm thấy căng tức ở ngực.
Khi trẻ bị cảm lạnh và bắt đầu ho, sổ mũi, cha mẹ nên điều trị dứt điểm triệu chứng này sớm nhất có thể, tránh biến chứng không mong muốn về sau. Bên cạnh đó, trong trường hợp trẻ có biểu hiện khó thở hay thở nhanh, không ăn uống, da tái, nôn,… mẹ nên đưa con đến ngay bệnh viện.
Ngoài ra, trong một số trường hợp ở trẻ sơ sinh, nhất là trẻ đẻ non hoặc dưới 2 tháng tuổi, bệnh thường rất nặng nhưng các biểu hiện viêm phế quản ở trẻ em thường rất sơ sài, không rõ ràng. Do đó, khi thấy con bị sụt cân, bú kém hoặc nôn trớ hay tiêu chảy, khó thở,… cha mẹ cần đưa con đến gặp bác sĩ chuyên khoa ngay.
Ở trẻ em, viêm phế quản thường do vi rút gây ra. Điển hình là vi rút influenza, virus hợp bào hô hấp [Respiratory syncytial – RSV], virus adeno [gây co thắt phế quản và phổi dẫn đến hoại tử phổi] và vi rút gây cúm, virus parainfluenza [gây viêm đường hô hấp dưới và trên], vi rút sởi.
Bên cạnh đó, viêm phế quản ở trẻ em cũng có thể là do nhiễm trùng khuẩn hoặc do dị ứng với dị nguyên bên ngoài. Mặt khác, khói bụi, khói thuốc lá cũng là tác nhân khiến trẻ bị viêm phế quản.
Nguy cơ mắc bệnh ở trẻ có thể tăng cao bởi các yếu tố sau:
- Tuổi tác: Đối tượng dễ mắc bệnh viêm phế quản thường nằm trong nhóm tuổi từ 18 – 24 tháng.
- Hệ miễn dịch bị suy giảm, đồng thời trẻ có cha hoặc mẹ bị bệnh hen suyễn.
Một trong những nguyên tắc quan trọng trong việc điều trị viêm phế quản ở trẻ em là giữ ấm cho trẻ. Đồng thời, cha mẹ nên làm sạch đường phế quản cho trẻ để loại bỏ đờm ra khỏi cuống phổi, giúp trẻ dễ thở hơn. Cha mẹ có thể cho con đi tập vật lý trị liệu hô hấp hay đi hút đờm nếu bé bị nghẹt đờm.
Tuyệt đối, không cho trẻ uống thuốc chống ho hay bất kỳ loại kháng sinh nào khi không có sự chỉ định của chuyên viên y tế. Bên cạnh đó, viêm phế quản do vi rút gây nên, kháng sinh thường không mang lại lợi ích điều trị. Thuốc kháng sinh chỉ thực sự được khuyến cáo dùng khi bệnh của con trẻ là do vi khuẩn gây ra.
Cha mẹ có thể cân nhắc sử dụng một số biện pháp khắc phục tại nhà để giảm bớt các triệu chứng bệnh ở con như:
- Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều. Khi con ngủ, phụ huynh nên dùng một chiếc gối kê cao đầu để trẻ dễ thở hơn.
- Cho bé uống nhiều nước. Việc uống đủ nước sẽ giúp làm giảm tình trạng đường hô hấp bị tắc nghẽn, giúp dịch đờm loãng ra và dễ dàng bị tống ra ngoài. Đồng thời, nước giúp ngăn ngừa tình trạng mất nước, giúp niêm mạc họng và mũi ẩm, giảm ngứa ngáy.
- Nếu không khí trong nhà quá khô, cha mẹ nên sử dụng máy tạo ẩm để làm ẩm và ấm không khí, giúp trẻ thở dễ dàng hơn. Tuy nhiên, phụ huynh nên vệ sinh máy hàng ngày, tránh tình trạng vi rút tích tụ và lây bệnh qua đường không khí.
- Ngoài ra, cha mẹ nên dùng nước muối sinh lý để vệ sinh mũi và họng cho trẻ hàng ngày.
- Để giảm sốt cho con, mẹ có thể dùng một vài loại thuốc giảm đau, hạ sốt không theo toa ibuprofen và acetaminophen. Tuy nhiên, nên dùng với liều lượng thích hợp, đặc biệt không dùng aspirin cho con trẻ.
- Có thể dùng mật ong pha với nước ấm hoặc cho con uống trực tiếp để làm giảm triệu chứng ho. Bên cạnh đó, nguyên liệu tự nhiên này còn giúp tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể, chống lại tác nhân gây bệnh. Nhưng mẹ không nên cho trẻ dưới 1 tuổi uống mật ong, bởi chúng có thể gây ngộ độc thực phẩm.
Ngoài ra, để phòng ngừa bệnh, cha mẹ nên rửa tay thường xuyên cho trẻ bằng xà phòng khử khuẩn. Đồng thời, đảm bảo chế độ ăn đầu đủ dưỡng chất cho trẻ. Thường xuyên tiêm phòng vắc xin cảm cúm cho trẻ để chống lại tác nhân gây viêm phế quản.
Thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, ThuocDanToc.vn không đưa ra lời khuyên, chẩn đoán hay điều trị y khoa từ chuyên viên y tế. Vì vậy, nếu có bất cứ câu hỏi thắc mắc về bệnh, hãy liên hệ bác sĩ để được tư vấn cụ thể hơn.
Truyền dịch khi cần thiết
Điều trị viêm tiểu phế quản là điều trị hỗ trợ, và hầu hết trẻ có thể được điều trị tại nhà bằng cách bổ sung dịch và các biện pháp nghỉ ngơi.
Ở trẻ nhập viện, cung cấp ôxy nồng độ 30 - 40% qua cannula mũi, lều, hoặc mặt nạ thường đủ để duy trì độ bão hòa oxy > 90%. Đặt nội khí quản Bệnh nhân thông khí nhân tạo Các nghiệm pháp ổn định ban đầu bao gồm kích thích nhẹ xúc giác, vị trí đầu, và hút miệng và mũi theo sau khi cần thiết Thở oxy hỗ trợ Áp lực đường thở dương liên tục [CPAP] Thông khí áp lực... đọc thêm được chỉ định khi ngừng thở tái diễn nặng, thiếu oxy máu không đáp ứng với liệu pháp oxy, hoặc tăng CO2 hoặc nếu không thể làm sạch dịch tiết phế quản. Trị liệu cannula mũi lưu lượng cao, thở áp lực dương liên tục Áp lực Đường thở Dương Liên tục [CPAP] Các nghiệm pháp ổn định ban đầu bao gồm kích thích nhẹ xúc giác, vị trí đầu, và hút miệng và mũi theo sau khi cần thiết Thở oxy hỗ trợ Áp lực đường thở dương liên tục [CPAP] Thông khí áp lực... đọc thêm [CPAP] hoặc cả hai đều được sử dụng để tránh đặt nội khí quản ở những bệnh nhân có nguy cơ suy hô hấp.
Bổ sung dịch cần được duy trì bằng cách cho ăn lượng nhỏ thường xuyên. Đối với trẻ nặng hơn, nên truyền dịch đường tĩnh mạch ngay, giám sát mức độ mất nước qua theo dõi số lượng và tỉ trọng nước tiểu và điện giải trong máu.
Có một số bằng chứng cho thấy corticosteroid toàn thân có lợi khi điều trị sớm cho những trẻ có bệnh nền đáp ứng corticosteroid [ví dụ, loạn sản phế quản phổi, hen], nhưng không thấy có lợi ích ở trẻ trước đó khỏe mạnh.
Không chỉ định kháng sinh trừ khi nhiễm khuẩn thứ phát [hiếm gặp] xảy ra.
Thuốc giãn phế quản không có hiệu quả đồng nhất, nhưng một số trường hợp trẻ có thể đáp ứng với sự cải thiện trong thời gian ngắn. Điều này đặc biệt đúng với trẻ đã khò khè trước đây. Thời gian nằm viện vẫn có thể không được rút ngắn.
Ribavirin, thuốc kháng virut hoạt động trong ống nghiệm chống lại RSV, cúm và sởi, có lẽ không có hiệu quả về mặt lâm sàng và không còn được khuyến cáo ngoại trừ trẻ em bị suy giảm miễn dịch vì nhiễm RSV nặng; nó cũng có khả năng gây độc đối với nhân viên y tế. Globulin miễn dịch với RSV đã được thử nghiệm nhưng không hiệu quả.
Phòng ngừa nhiễm RSV bằng phương pháp điều trị dự phòng miễn dịch thụ động với kháng thể đơn dòng kháng RSV [palivizumab] làm giảm tần suất nhập viện nhưng tốn kém và được chỉ định chủ yếu ở trẻ có nguy cơ cao xem Phòng ngừa Phòng ngừa cho chỉ định và liều lượng].