Chảy mũi [máu cam] là một tình trạng thường gặp ở trẻ em [30% trẻ dưới 5 tuổi và 56 % trẻ từ 6 -10 tuổi có chảy máu mũi ít nhất 1 lần/ năm]. Chảy máu mũi ở trẻ nhỏ hiếm khi nặng và rất ít trường hợp phải nhập viện điều trị.
Bệnh sẽ thường xảy ra khi thay đổi khí hậu nóng- lạnh, độ ẩm thấp, tăng lượng phấn hoa trong không khí dẫn đến kích ứng mũi theo mùa.
Giải phẫu:
Mũi là một cơ quan nhiều mạch máu, với chức năng lọc không khí, làm ẩm, làm ấm không khí và do đó nó cũng rất dễ bị chảy máu.
Sinh lý bệnh:
Niêm mạc mũi có khả năng bảo vệ mạch máu bên dưới khá kém. Bất kỳ yếu tố nào gây tắc nghẽn, làm khô, kích ứng niêm mạc mũi đều làm tăng khả năng chảy máu.
Nguyên nhân:
Đa số là nhẹ và tự lành bao gồm: khô niêm mạc, chấn thương, dị vật mũi, viêm mũi. Hiếm hơn nhưng quan trọng hơn cần chú ý đến gồm: rối loạn đông máu, khối u, giả phình mạch sau chấn thương hay rò xoang hang động mạch cảnh.
Kích ứng niêm mạc mũi do độ ẩm, dị ứng, khói thuốc, nhiễm trùng với thói quen chà mũi, hay sử dụng thuốc xịt mũi dài ngày.
Khối u hốc mũi: thường gây ra những triệu chứng một bên mũi gồm chảy máu mũi, chảy dịch mũi hôi, nghẹt mũi, thay đổi khứu giác. Trừ u mạch máu ra thì thường mức độ chảy máu không trầm trọng. U lành tính ở trẻ có thể gặp: u xơ vòm mũi họng, u mạch, u hạt, u nhú. U ác tính thì rất hiếm gặp nhưng mà quan trong nhất cần được loại trừ bao gồm: ung thư sàng hàm, ung thư vòm mũi họng và u lympho không hodgkin.
Nguyên nhân toàn thân: rối loạn đông máu cần được xem xét ở những trẻ chảy máu tự phát, thường xuyên, tái phát và có yếu tố gia đình [bao gồm rối loạn đông máu, rối loạn tiểu cầu, bất thường mạch máu].
Tại sao bị chảy máu mũi?
Chảy máu mũi có thể là một tình trạng nguy hiểm tuy nhiên đa số là không nghiêm trọng và là một triệu chứng rất phổ biến, nguyên nhân hay gặp nhất là do không khí khô và ngoáy mũi.
Nếu bạn và con bạn bị chảy máu mũi thì điều quan trọng là phải biết cách xử trí và chăm sóc đúng cách thì hầu hết chảy máu mũi sẽ tự hết.
Làm sao biết khi nào chảy máu mũi là nghiêm trọng?
Bạn nên đến khám ngay nếu con bạn có những dấu hiệu sau: - Máu trào trong mũi khiến con bạn khó thở. - Chảy máu mũi làm da tái nhợt, mệt mỏi hoặc kích động. - Không cầm máu được ngay cả khi bạn đã xử lý đúng cách. - Xảy ra sau phẫu thuật hoặc bạn biết con mình có khối u trong mũi. - Bao gồm các triệu chứng nặng hơn như: đau ngực - Sau một chấn thương nghiêm trọng vào vùng mặt
- Nếu bạn đang dùng các thuốc làm chậm hình thành cục máu đông như: warfarin hoặc aspirin.
Cách tự xử lý khi chảy máu mũi
Bước 1: Hỷ mũi nhẹ: nó có thể làm tăng chảy máu một lúc nhưng điều đó cũng không sao
Bước 2: Ngồi hay đứng với đầu cúi ra trước một ít, đừng nằm hay ngửa đầu ra sau.
Bước 3: Bóp cánh mũi 2 bên, sát ngay dưới phần xương cứng của mũi. Đừng bóp vùng mũi sát hốc mắt vì đó là vị trí xương mũi nên bóp vào đó không giúp cầm máu mũi.
Bước 4: Giữ mũi như vậy trong vòng 15 phút [trẻ em thì 5 phút]
Lặp lại các bước này nếu chảy máu mũi chưa cầm được. Đi viện ngay nếu thời gian đè mũi trên 30 phút [trên 10 phút ở trẻ em] mà vẫn chưa cầm máu.
Phải làm gì nếu chảy máu mũi tái phát?
Nguyên nhân thường gặp của chảy máu mũi tái phát thường là: - Tiếp xúc với không khí khô thường xuyên - Sử dụng nhiều thuốc xịt mũi - Tiếp xúc với lạnh thường xuyên - Sử dụng thuốc dạng hít, như cocain.
Một số trường hợp, chảy máu mũi tái phát là dấu hiệu của một rối loạn đông máu thể ẩn, bạn cần đi khám để phát hiện ra tình trạng đó.
Tôi cần làm gì để giải quyết tình trạng chảy máu mũi?
- Giữ ẩm cho mũi đặc biệt trong phòng ngủ. - Giữ ẩm trong mũi bằng nước muối dạng xịt hoặc gel.
- Hạn chế ngoáy mũi hoặc ít nhất là cắt móng tay và dùng nước làm mềm khi vệ sinh mũi.
Xem thêm: Hướng dẫn Sơ Cứu Chảy Máu Cam [máu mũi] - Bệnh viện Hoàn Mỹ Đà Nẵng
THS.BS LÊ PHAN KIM THOA
Chào bạn,
Chảy máu cam là một trong những vần đề sức khỏe thường gặp ở trẻ em. Hầu hết chảy máu cam ở trẻ em xảy ra ở phần trước của mũi gần với lổ mũi. Phần mũi này có nhiều mạch máu nhỏ li ti, nên dể bị vở gây chảy máu và thường tái phát. Một trong những nguyên nhân gây chảy máu mũi là chấn thương nhẹ do bé ngoáy mũi, dụi mũi, hắt hơi mạnh, ho mạnh. Ngoài ra khi niêm mạc mũi bị viêm, khô do tiếp xúc với môi trường nóng và khô quá lâu hay xử dụng thuốc xịt mũi dạng corticoid kéo dài cũng có thể gây chảy máu mũi. Các nguyên nhân ít gặp có thể gây chảy máu mũi bao gồm: dị vật mũi, polype mũi, dị dạng mạch máu mũi, khối u vòm họng hay bệnh lý huyết học.
Trong tình hình dịch bệnh đang diễn ra phức tạp và nếu con bạn không có những dấu hiệu nguy hiểm nào khác, bạn có thể xử trí tại nhà giúp máu ngưng chảy. Bạn cho bé ngồi dậy và hơi nghiêng người về phía trước, đùng để bé nằm để ngăn bé nuốt máu vì nuốt máu có thể làm bé bị nôn. Hướng dẫn bé thở ra bằng miệng, nhẹ nhàng đè lên nơi tiếp giáp giữa phần mềm và phần cứng của cánh mũi trong 5 đến 10 phút. Ngoài ra, bạn cũng có thể chườm lạnh lên sống mũi nhưng không nhét khăn giấy hoặc gạc vào mũi của bé. Nếu máu không ngừng chảy, có thể lặp lại các bước trên một lần nữa. Khi máu ngừng chảy, dặn bé không được xoa, ngoáy hoặc xì mũi trong vòng 2 đến 3 ngày. Về lâu dài, khi điều kiện thuận lợi, để có thể có hướng điều trị cho bé, bạn có thể đưa bé đến khám tại khoa Nhi để bác sĩ thăm khám, làm xét nghiệm nếu cần và xác định nguyên nhân gây chảy máu cam.
Nếu có thêm bất cứ thắc mắc nào, bạn có thể gửi câu hỏi về cho chương trình, hoặc liên hệ tổng đài của Hệ thống bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, tại Hà Nội: 1800 6858 và tại TP.HCM: 0287 102 6789 để được hỗ trợ đặt lịch khám, tư vấn với các chuyên gia của chúng tôi. Trân trọng!
Bác sĩ Trần Thu Thủy, Bệnh viện Nhi Trung Ương đã có những chia sẻ những kiến thức cần biết về nguyên nhân, cách sơ cứu và một số điều cần biết giúp các bậc phụ huynh bình tĩnh xử trí đúng khi trẻ nhỏ trong gia đình gặp phải hiện tượng này.
1. Nguyên nhân
Chảy máu mũi có thể xuất hiện vì nhiều lý do:
- Mạch máu quá nhạy cảm và có thể vỡ khi thời tiết hanh khô, hoặc khi sử dụng lò sưởi, máy điều hòa trong một thời gian dài.
- Dị ứng, nhiễm trùng ở mũi họng và xoang.
- Ngoáy mũi hay các loại chấn thương cục bộ khác.
- Xì mũi quá mạnh.
- Trẻ nhét dị vật vào mũi, ví dụ hạt cườm, cục pin…
- Rặn mạnh khi đi ngoài phân bị táo bón.
- Vách ngăn mũi bị vẹo.
- Thở oxy qua ống thông mũi.
- Một số loại thuốc như thuốc chống viêm, các loại thuốc xịt mũi.
- Gãy xương mũi hay vỡ nền sọ [cần đặc biệt cẩn thận nếu chảy máu mũi xuất hiện sau chấn thương đầu].
- Bệnh chảy máu hay rối loạn đông máu.
- Rất hiếm khi, các khối u [lành tính và ác tính] có thể là thủ phạm gây chảy máu mũi.
Nguyên nhân chảy máu mũi xuất hiện thường không rõ ràng và có nhiều cách nguyên nhân khác khau nhưng phần lớn là do chấn thương bởi niêm mạc mũi được bao bọc bởi các mạch máu ở ngay sát bề mặt.
2. Cách sơ cứu
Nếu chăm sóc đúng cách, phần lớn các trường hợp chảy máu mũi trước sẽ tự ngừng. Sau khi trẻ đã bình tĩnh, hãy thực hiện các bước sau:
- Yêu cầu trẻ xì mũi nhẹ nhàng để loại bỏ các cục máu đống đã hình thành bên trong mũi. Điều này có thể khiến máu chảy nhiều hơn trong chốc lát nhưng sau đó mọi việc sẽ ổn. Bỏ qua giai đoạn này nếu trẻ quá nhỏ.
- Đặt trẻ ngồi thẳng, đầu và cổ hơi ngả về trước. Tư thế này giúp máu không chảy xuống họng, tránh gây nôn và tiêu chảy. Không đặt trẻ nằm hay ngả đầu ra sau hoặc kẹp đầu giữa hai đầu gối.
- Dùng ngón trỏ và ngón cái của bạn bóp chặt hai bên cánh mũi [phần chóp mũi mềm] của trẻ. Không bóp phần xương sống mũi vì làm vậy không thể giúp cầm máu, cũng đừng ấn một bên cánh mũi, kể cả nếu chỉ chảy máu ở một phía.
- Bóp chặt cánh mũi trong 10 phút, dùng đồng hồ để xem giờ cho chính xác. Trong khi chờ đợi, cho trẻ đọc sách hay xem tivi. Đừng thả tay quá thường xuyên để kiểm tra xem máu ngừng chảy chưa. Máu cần thời gian để tạo cục máu đông. Thả tay quá sớm hoặc quá thường xuyên có thể khiến máu chảy kéo dài.
- Nếu muốn, có thể chườm lạnh hay đặt khăn mát lên vùng gốc mũi và má của trẻ hoặc cho trẻ ngậm một viên đá. Điều này giúp mạch máu ở mũi co lại, làm chậm quá trình chảy máu. Chỉ nên áp dụng biện pháp này nếu trẻ đồng ý phối hợp.
- Hướng dẫn trẻ nhổ máu tích tụ trong miệng vì nuốt máu có thể gây nôn.
- Cho trẻ uống chút nước mát để đỡ căng thẳng và tẩy bớt mùi máu trong miệng.
- Sau 10 phút, thả tay xem máu ngừng chảy chưa.
3. Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Đưa trẻ đến các cơ sở tai mũi họng để được khám và xử trí kịp thời nếu:
- Không cầm máu sau khi áp dụng các biện pháp sơ cứu trong vòng 20 phút.
- Chảy máu mũi tái đi tái lại nhiều lần.
- Máu chảy nhanh hoặc mất nhiều máu [hơn một cốc đầy].
- Chảy máu do chấn thương, ví vụ ngã hay bị đấm vào mặt.
- Cảm thấy người yếu, chóng mặt.
- Máu chảy xuống phần sau họng chứ không chảy ra phần trước mũi kể cả khi trẻ đã ngồi ngả đầu về phía trước. Trường hợp chảy máu sau này luôn cần đến sự trợ giúp của bác sĩ.
- Chảy máu mũi khi dùng một loại thuốc mới.
- Cháy máu mũi đi kèm các vết tím bầm dập trên khắp cơ thể hoặc đi kèm chảy máu ở khu vực khác như xuất hiện máu trong phân, nước tiểu.
- Đang dùng thuốc chống đông máu.
- Trẻ có bệnh toàn thân khác ảnh hưởng tới đông máu như bệnh gan, bệnh thận, bệnh hemophilia.
- Mới trải qua hóa trị liệu.
4. Các biện pháp phòng ngừa chảy máu mũi trở lại:
- Trẻ cần được nghỉ ngơi ít nhất trong vòng 2 giờ [hoạt động nhẹ nhàng như đọc sách, vẽ tranh hay xem tivi].
- Không cho trẻ uống đồ nóng, thức ăn nóng hay tắm nước nóng trong vòng ít nhất 24 giờ sau khi chảy máu cam.
- Động viên trẻ không ngoáy mũi hay xì mũi trong vòng 24 giờ [1 tuần nếu trẻ đã được ‘đốt’ điểm mạch].
- Trong vòng 1 tuần, trẻ cần tránh các hoạt động mạnh hay các môn thể dục như chạy, tránh nhấc vật nặng.
- Nếu trẻ bị táo bón thì cho uống nhiều nước và tăng lượng chất xơ trong chế độ ăn. Nếu cần thì yêu cầu bác sĩ cho thuốc làm mềm phân để trẻ không phải rặn.
- Có thể làm ẩm niêm mạc mũi bằng kem làm ẩm hoặc nước muối sinh lý.
Nếu chảy máu trở lại:
- Xì mũi để tống hết các khối máu đông ra ngoài.
- Dùng thuốc co mạch tại chỗ [Afrin hoặc Rhinex] nhỏ vào lỗ mũi bị chảy máu.
- Nhắc lại các bước sơ cứu nêu ở phần trên. Thực hiện động tác bóp hai cánh mũi trong vòng 10 phút.
5. Diễn biến
Phần lớn chảy máu mũi chỉ gây khó chịu chút ít. Trẻ có thể bị vài đợt chảy máu mũi trong vài tuần. Rất hiếm khi trẻ mất máu tới mức gây thiếu máu. Hiện tượng này có thể xảy ra nếu trẻ mất máu nặng nhiều lần trong vòng vài tuần.
6. Dự phòng
Một khi đã xuất hiện tình trạng chảy máu mũi trước, khu vực này sẽ nhạy cảm hơn nhiều và rất dễ chảy máu trở lại nếu niêm mạc mũi chưa bình phục hoàn toàn. Lúc này vòng xoắn luẩn quẩn sẽ tiếp tục. Từ chỗ vài tuần mới có một lần chảy máu cam, khi niêm mạc mũi bị tổn thương nặng dần, trẻ có thể bị 4-5 lần chảy máu liên tục. Hiện tượng chảy máu cam chỉ ngừng lại khi niêm mạc mũi bình phục. Vì vậy việc áp dụng các biện pháp ngăn ngừa chảy máu mũi trước là hết sức quan trọng.
- Giữ cho niêm mạc mũi được ẩm. Có thể bôi một chút kem vaseline vào phần trước của vách ngăn mũi. Số lần bôi tùy vào từng trẻ. Nếu bé thường xuyên chảy máu mũi thì cần bôi 2 lần mỗi ngày cho tới khi không còn chảy máu cam trong vài ngày liên tục. Các trường hợp khác có thể bôi khi thấy có nhu cầu.
- Cho trẻ uống đủ nước.
- Tránh chấn thương vùng vách ngăn mũi.
- Dùng máy phun sương làm ẩm không khí. Chú ý làm vệ sinh máy thường xuyên.
- Dùng nước muối sinh lý nhỏ hoặc xịt mũi giúp làm ẩm niêm mạc. Điều này đặc biệt quan trọng với trẻ thường xuyên bị cảm, ngạt mũi hay dị ứng mũi.
Nếu chảy máu cam dai dẳng, nên đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng.
Hồng Vân
ad syt ad