Vai trò của văn học, nghệ thuật thời cận đại

Câu hỏi mới nhất

• Dựa vào các thông tin được cung cấp dưới đây để trả lời các câu hỏi sau: Cuối thế kỉ XIX, ngọn cờ phong kiến đã tỏ ra lỗi thời. Giữa lúc đó, trào lưu tư tưởng dân chủ tư sản bắt đầu dội vào Việt Nam qua Nhật Bản, Trung Quốc và Pháp. Đang trong lúc bế tắc về tư tưởng, các sĩ phu yêu nước Việt Nam thời đó đã hồ hởi đón nhận những ảnh hưởng của trào lưu tư tưởng mới. Họ cổ súy cho “văn minh tân học” và mở cuộc vận động đổi mới trên nhiều lĩnh vực: kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa. Tuy nhiên, do tầm nhìn hạn chế và có những trở lực không thể vượt qua, cuối cùng cuộc vận động yêu nước của các sĩ phu đầu thế kỉ XX đã thất bại. Bên cạnh cuộc vận động yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản, trong hơn 10 năm đầu thế kỉ XX vẫn tiếp tục bùng nổ phong trào đấu tranh của nông dân, điển hình là khởi nghĩa Yên Thế và các cuộc nổi dậy của đồng bào các dân tộc thiểu số. Trong những năm Chiến tranh thế giới thứ nhất, phong trào cách mạng Việt Nam rơi vào tình trạng khủng hoảng sâu sắc về đường lối và giai cấp lãnh đạo. Nhiều cuộc đấu tranh, nhất là các cuộc đấu tranh của nông dân và binh lính, bị mất phương hướng, bị đàn áp đẫm máu và thất bại nhanh chóng. Chính trong bối cảnh lịch sử đó, Nguyễn Tất Thành đã ra đi tìm con đường cứu nước mới. Những hoạt động của Người trong thời kì này là cơ sở quan trọng để Người xác định con đường cứu nước đúng đắn cho cách mạng Việt Nam.  [Nguồn Lịch sử 11, trang 156]

  Những năm cuối thế kỉ XIX- đầu thế kỉ XX, tư tưởng tiến bộ từ những nước nào đã ảnh hưởng đến Việt Nam?

• Dựa vào các thông tin được cung cấp dưới đây để trả lời các câu hỏi sau: Năm 1897, chính phủ Pháp cử Pôn Đu-me sang làm Toàn quyền Đông Dương để hoàn thiện bộ máy thống trị và tiến hành cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất. Nổi bật là chính sách cướp đoạt ruộng đất. Năm 1897, thực dân Pháp ép triều đình nhà Nguyễn “nhượng” quyền “khai khẩn đất hoang” cho chúng. Ban đầu, tư bản Pháp tập trung vào việc khai thác mỏ [than đá, thiếc, kẽm,…] ở Hòn Gai, Thái Nguyên, Tuyên Quang,… Bên cạnh đó, những cơ sở nông nghiệp, phục vụ đời sống như điện, nước, bưu điện,… cũng lần lượt ra đời. Chính quyền thuộc địa chú ý đến việc xây dựng hệ thống giao thông, vừa phục vụ công cuộc khai thác lâu dài, vừa phục vụ mục đích quân sự. Với cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất, phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa từng bước du nhập vào Việt Nma. Tuy vậy, khi tiến hành khai thác, thực dân Pháp vẫn duy trì phương thức bóc lột phong kiến trong mọi lĩnh vực kinh tế và đời sống xã hội. Những biến đổi trong cơ cấu kinh tế Việt Nam dưới tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của Pháp đã kéo theo sự biến đổi về mặt xã hội. Các giai cấp cũ biến đổi, một số tầng lớp mới xuất hiện. Giai cấp công nhân Việt Nam thời kì này vẫn đang trong giai đoạn tự phát. Tư sản và tiểu tư sản thành thị lớn lên cùng với sự nảy sinh các nhân tố mới, song vẫn chưa trở thành giai cấp thực thụ. Mặc dù vậy, các tầng lớp xã hội này, đặc biệt là bộ phận sĩ phu đang trên con đường tư sản hóa, đã đóng một vai trò khá quan trọng trong việc tiếp thu những luồng tư tưởng mới để dấy lên một cuộc vận động yêu nước tiến bộ, mang màu dân chủ tư sản ở nước ta hồi đầu thế kỉ XX. [Nguồn Lịch sử 11, trang 137, 155]

  Vì sao thực dân Pháp chú trọng xây dựng hệ thống giao thông trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất?

• Dựa vào các thông tin được cung cấp dưới đây để trả lời các câu hỏi sau: Từ năm 1897, sau khi đàn áp cuộc khởi nghĩa cuối cùng trong phong trào Cần Vương là khởi nghĩa Hương Khê và tiến hành giảng hòa với Hoàng Hoa Thám ở Yên Thế, thực dân Pháp bắt tay vào công cuộc khai thác thuộc địa quy mô, có hệ thống trên toàn cõi Đông Dương. Việt Nam dần dần trở thành một nước nửa thuộc địa nửa phong kiến và biến thành nơi cung cấp sức người, sức của rẻ mạt cho Pháp. Để đảm bảo lợi nhuận tối đa, thực dân Pháp đặt thêm nhiều thứ thuế mới, nặng hơn các thứ thuế của triều đình Huế trước kia. Chúng ra sức kìm hãm sự phát triển của Việt Nam, cột chặt nền kinh tế Việt Nam vào kinh tế chính quốc. Tuy nhiên, công cuộc khai thác thuộc địa của Pháp cũng làm nảy sinh những nhân tố mới, ngoài ý muốn của chúng. Vào đầu thế kỉ XX, ở Việt Nam đã xuất hiện những thành phần kinh tế tư bản chủ nghĩa, dù còn non yếu. Thành thị mọc lên. Một số cơ sở công nghiệp ra đời. Cơ cấu kinh tế biến động, một số tầng lớp mới xuất hiện. Giai cấp công nhân Việt Nam thời kì này vẫn đang trong giai đoạn tự phát. Tư sản và tiểu tư sản thành thị lớn lên cùng với sự nảy sinh các nhân tố mới, song vẫn chưa trở thành giai cấp thực thụ. Mặc dù vậy, các tầng lớp xã hội này, đặc biệt là bộ phận sĩ phu đang trên con đường tư sản hóa, đã đóng một vai trò khá quan trọng trong việc tiếp thu những luồng tư tưởng mới để dấy lên một cuộc vận động yêu nước tiến bộ, mang màu dân chủ tư sản ở nước ta hồi đầu thế kỉ XX. [Nguồn Lịch sử 11, trang 155]

  Lực lượng xã hội nào đã có đóng góp quan trọng đối với phong trào yêu nước ở Việt Nam trong thập niên đầu thế kỉ XX?

• 
  

1. Sự phát triển của văn hóa trong buổi đầu thời cận đại.

- Vào buổi đầu của thời cận đại, văn học, nghệ thuật, tư tưởng có vai trò quan trọng trong việc tấn công vào thành trì của chế độ phong kiến và hình thành quan điểm, tư tưởng của con người tư sản.

- Về văn học, là thời kì xuất hiện nhiều nhà văn, nhà thơ lớn.

+ Ở Phương Tây xuất hiện những nhà tư tưởng tiến bộ, những nhà văn, thơ, nhà viết kịch nổi tiếng.

+ Cooc-nây [1606 - 1684], đại biểu cho bi kịch cổ điển Pháp; La Phông-ten [1621 - 1695] là nhà thơ ngụ ngôn Pháp; Mô-li-e [1622 - 1673] là người mở đầu cho nền hài kịch cổ điển Pháp...

- Về âm nhạc có Bét-tô-ven, nhà soạn nhạc thiên tài người Đức, những sáng tác của ông thấm đượm tinh thần dân chủ cách mạng. Mô-da [1756 - 1791] nhà soạn nhạc vĩ đại người Áo, người có cống hiến to lớn cho nghệ thuật hợp xướng.

- Về hội họa có Rem-bran [1606 - 1669] là hoạ sĩ, nhà đồ hoạ Hà Lan nổi tiếng về chân dung, phong cảnh.

- Những thành tựu về mặt tư tưởng, văn hóa.

+ Trào lưu Triết học Ánh sáng thế kỉ XVII - XVIII ở Pháp, tiêu biểu như Mông-te-xki-ơ [1689 - 1755]; Vôn-te [1694 - 1778];  Rút-xô [1712 - 1778].

+ Nhóm Bách khoa toàn thư do Đi-đơ-rô [1713 - 1784] đứng đầu.

2. Thành tựu của văn học, nghệ thuật từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX.

a]. Về văn học:

- Chủ nghĩa tư bản được xác lập trên phạm vi toàn thế giới và bước sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.

- Giai cấp tư sản nắm quyền thống trị, mở rộng và xâm lược thuộc địa thì đời sống nhân dân lao động bị áp bức ngày càng khốn khổ.

- Ở phương Tây có Vích-to Huy-gô [1802 - 1885] với Những người khốn khổ, thể hiện lòng yêu thương vô hạn đối với những người đau khổ, mong tìm hạnh phúc cho họ.

+ Lép Tôn-xtôi [1828 - 1910] với Chiến tranh và hòa bình, An-na Ka-rê-ni-na, Phục sinh… chống lại phong kiến Nga Hoàng, ca ngợi phẩm chất người dân dân Nga trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.

+ Mác Tuên [1935 - 1910] với Những cuộc phiêu lưu của Tôm Xoay-ơ, trào phúng, hài hước, mang tinh thần phê phán sâu sắc...

+ Ngoài ra còn có Pu-skin [1799 - 1837]; Ban-dắc [1799 - 1850]…

- Văn học ở phương Đông phản ánh cuộc sống của nhân dân dưới ách thực dân phong kiến, lòng khát khao và ý chí anh hùng quật khởi  trong đấu tranh cho độc lập tự do.

+ Ra-bin-đra-nát Ta-go [nhà văn hóa lớn của Ấn Độ] với những tác phẩm thơ, kịch, tiểu thuyết, truyện ngắn... tập Thơ Dâng thể hiện lòng yêu nước, yêu hoà bình và tình nhân đạo...

+ Lỗ Tấn [1881 - 1936] với những tác phẩm AQ Chính chuyện; Nhật kí người điên, Thuốc...

+ Hô-xê Mác-ti [1823 - 1893] nhà thơ nổi tiếng của Cu-ba tiêu biểu cho tinh thần đấu tranh, niềm tin vào thắng lợi cuộc đấu tranh dân tộc khu vực Mĩ Latinh.

b]. Về nghệ thuật:

- Kiến trúc: Cung điện Vécxai được hoàn thành vào năm 1708; Bảo tàng Anh; Bảo tàng Lu-vrơ [Pa-ri, Pháp]...

- Hội hoạ: Họa sĩ Van Gốc [Hà Lan], Phu-gi-ta [Nhật Bản], Pi-cát-xô [Tây Ban Nha], Lê-vi-tan [Nga]…

- Âm nhạc: Nổi bật là Trai-cốp-xki [1840 - 1893] với Hồ thiên nga, Người đẹp ngủ trong rừng…

3. Trào lưu tư tưởng tiến bộ và sự ra đời của  chủ  nghĩa xã hội khoa học từ giữa thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX.

- Chủ nghĩa xã hội không tưởng:

Những nhà tư tưởng tiến bộ Xanh Xi-mông, Phu-ri-ê, Ô-oen mong muốn xây dựng một xã hội không có chế độ tư hữu, không có áp bức bóc lột... nhưng tư tưởng của họ không thực hiện được trong điều kiện chủ nghĩa tư bản vẫn được duy trì và phát triển.

- Triết học Đức và kinh tế chính trị học Anh:

+ Hê-ghen [1770 - 1831] và Phoi-ơ-bách [1804 - 1872] nhà triết học nổi tiếng người Đức. Hê-ghen là nhà duy tâm khách quan còn Phoi-ơ-bách là nhà duy vật siêu hình...

+ Khoa Kinh tế - chính trị cổ điển phát sinh ở Anh với các đại biểu là Xmít [1723 - 1790] và Ri-các-đô [1772 - 1823], “lí luận về  giá trị lao động” của hai ông chỉ mới nhìn thấy mối quan hệ giữa vật và vật chứ chưa thấy mối quan hệ giữa người với người.

- Chủ nghĩa xã hội khoa học:

+ Sự áp bức bóc lột của giai cấp tư sản giai đoạn chủ nghĩa đế quốc; phong trào công nhân phát triển, cùng với học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời do C.Mác và Ph. Ăng-ghen thành lập, được Lê-nin phát triển.

+ Nội dung: Kế thừa, phát triển có chọn lọc những thành tựu của khoa học xã hội và tự nhiên mà loài người đã đạt được, chủ yếu từ thế kỉ XIX [định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng, học thuyết tế bào,  thuyết tiến hóa của các giống loài, các trào lưu triết học cổ điển Đức, học thuyết kinh tế Anh và lý luận về chủ nghĩa xã hội không tưởng ở Pháp].

+ Học thuyết gồm ba bộ phận chính: Triết học, kinh tế - chính trị học và chủ nghĩa xã hội khoa học [chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử kết hợp chặt chẽ với nhau].

+ Học thuyết được xây dựng trên quan điểm, lập trường giai cấp công nhân, thực tiễn đấu tranh của phong trào cách mạng vô sản thế giới, hình thành hệ thống lý luận vừa khoa học vừa cách mạng.

+ Chủ nghĩa Mác - Lê-nin là cương lĩnh cách mạng cho cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản, xây dựng xã hội cộng sản. Mở ra kỷ nguyên mới cho sự phát triển của khoa học [tự nhiên và xã hội, nhân văn].

Page 2

SureLRN