BVK - Ung thư hắc tố là bệnh ung thư có nguồn gốc từ tế bào hắc tố [ melanocyte], tế bào quyết định màu sắc da. Tế bào hắc tố có chủ yếu ở da, tuy nhiên có thể tìm thấy ở ruột, mắt… vì vậy u hắc tố có thể xuất phát ở bất kỳ vùng cơ thể nào của cơ thể.
Ung thư hắc tố là bệnh lý ác tính, thường tiến triển nhanh gây di căn sớm và nguy cơ tử vong cao. Việc phát hiện bệnh sớm sẽ tăng hiệu quả điều trị và cải thiện tiên lượng bệnh, ngược lại nếu phát hiện muộn khi bệnh đã có di căn xa thì quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn tốn kém, hiệu quả không như mong đợi.
Hiện nay, tỷ lệ mắc căn bệnh này có xu hướng tăng, ung thư hắc tố là dạng ung thư da nguy hiểm nhất, năm 2016, có 76.380 ca ung thư hắc tố mới xuất hiện ở Mỹ, với 10.130 ca tử vong. Thống kê một số nước cho thấy tần số tăng gấp đôi sau 10-15 năm và tăng dần theo tuổi. Tỷ lệ mắc cao nhất được ghi nhận tại Úc 40/100.000 dân; tại Mỹ : 12/100.000 dân và ở Việt Nam: 0,4/ 100.000 dân.
Yếu tố nguy cơ làm tăng tỷ lệ mắc ung thư hắc tố
- Tuổi càng cao tỷ lệ mắc bệnh càng cao
- Người da trắng nguy cơ cao gấp hàng chục lần người da đen, người tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
- Do các yếu tố di truyền: gia đình có người bị bệnh, hội chứng nốt ruồi gia đình
- Do bệnh lý da có sẵn: da vẩy sừng hoá, tổn thương sắc tố bẩm sinh, nốt ruồi loạn sản…
- Tỷ lệ mắc bệnh theo giới nam/ nữ: 1,2/1.
Triệu chứng ung thư hắc tố
- 70% bệnh xuất hiện trên các nuốt ruồi bẩm sinh thường gặp ở các vùng da bị tỳ đè, cọ sát.
- U thường xuất hiện thành cục hoặc thành nấm, ít khi là mặt phẳng.
- Màu đen nhánh có khi đỏ.
- Hạch: K hắc tố hay di căn hạch, hạch thành chùm chèn ép gây đau.
- Phổi, gan, não là các cơ quan hay bị di căn.
Để chẩn đoán xác định ung thư hắc tố, các bác sỹ sẽ dựa trên:
- Dựa vào tiến triển và thăm khám lâm sàng tiêu chuẩn Glasgow 7
+ 3 tiêu chuẩn chính : thay đổi kích thước; thay đổi hình dạng; thay đổi màu sắc
+ 4 tiêu chuẩn phụ :
* Đường Kính lớn hơn 7mm
* Viêm
* Loét trợt hoặc chảy máu
* Ngứa hoặc thay đổi cảm giác
- Tiền sử có nốt ruồi phát triển nhanh
- Hình ảnh màu đen đặc trưng của ung thư hắc tố
- Xét nhiệm cận lâm sàng: giải phẫu bệnh, PET-CT..
Điều trị ung thư hắc tố
Cũng như các bệnh ung thư thường gặp khác, phẫu thuật đóng vai trò chủ chốt điều trị ung thư hắc tố giai đoạn sớm, ở giai đoạn muộn phẫu thuật mang tính chất điều trị triệu chứng.
Hoá chất thường áp dụng với với K hắc tố tiến triển di căn xa không thể kiểm soát được bằng phẫu thuật. Từ ngày có liệu pháp miễn dịch ra đời, hoá chất ít còn được sử dụng.
Sau điều trị, với ung thư giai đoạn tại chỗ bệnh nhân được theo dõi định kỳ mỗi năm. Với tổn thương < 1mm bề dày tái khám mỗi 6 tháng trong 2 năm đầu sau đó định kỳ mỗi năm một lần. Với tổn thương 1-4 mm bề dày tái khám 4 tháng / lần trong ba năm đầu, sau đó định kỳ 6 tháng 1 lần. Với tổn thương > 4mm bề dày tái khám 3 tháng / lần trong 3 năm đầu.
Vừa qua, Bệnh viện K có tiếp nhận điều trị một số người bệnh mắc ung thư hắc tố. Điển hình như trường hợp bệnh nhân nữ 50 tuổi, đã mổ u hắc tố gót chân phải cách đây 2 tháng tại bệnh viện tỉnh [cắt tiệm cận U]. Gần đây bệnh nhân xuất hiện nổi hạch bẹn phải nên tới Bệnh viện K khám và điều trị. Sau khi thăm khám, thực hiện các xét nghiệm, bệnh nhân được chẩn đoán ung thư hắc tố di căn hạch bẹn. Phương án điều trị được các bác sỹ Khoa Ngoại cơ xương khớp, Bệnh viện K đưa ra cho người bệnh đó là điều trị phẫu thuật vét hạch bẹn phải, cắt rộng u tạo hình vạt gan chân trong. Sau phẫu thuật 1 tuần hiện bệnh nhân ổn định. Kết quả sau mổ cho thấy tổn thương gót chân ung thư hắc tố T3N2M0 [2 hạch di căn], bệnh nhân tiếp tục được điều trị miễn dịch và theo dõi sau khi ra viện.
.jpg]
.jpg]
Lời khuyên từ các chuyên gia Bệnh viện K, để phòng ngừa ung thư hắc tố có thể áp dụng một số biện pháp:
- Hạn chế và có biện pháp tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời.
- Khám chuyên khoa với những trường hợp phát hiện tổn thương nghi ngờ hoặc có tiền sử gia đình có người mắc ung thư hắc tố.
- Thường xuyên theo dõi và tự khám da toàn thân.
Để phát hiện sớm căn bệnh này nên chú ý quan tâm tới các vùng cơ thể, đặc biệt là các vùng da hở, chú ý tới sự thay đổi kích thước màu sắc, hình dạng của nốt ruồi. Khi có triệu chứng nghi ngờ hãy lựa chọn cơ sở y tế uy tín để thăm khám, điều trị.
Ung thư hắc tố da chiếm tỷ lệ < 5% tổng số trường hợp ung thư da nhưng trong số các ca tử vong do ung thư da, ung thư hắc tố chiếm đa số. Vậy ung thư hắc tố có nguy hiểm không? Ung thư sắc tố ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe? Người bệnh cần làm gì khi phát hiện mắc ung thư hắc tố… là những điều được nhiều người quan tâm.
Ung thư hắc tố là gì?
Ung thư hắc tố da [khối u ác tính ở da, ung thư sắc tố] là một loại ung thư da bắt nguồn từ các tế bào biểu bì tạo hắc tố. Hầu hết các khối u hắc tố có hình dạng phẳng hoặc sần nhẹ, bờ không đều và bất đối xứng, có màu nâu hoặc đen, một số khối u ác tính có thể có màu hồng, ửng đỏ hoặc thậm chí là màu trắng. [1]
Ung thư hắc tố có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên da. Tuy nhiên chúng phổ biến tại các vị trí như ngực và lưng [nam giới], chân [nữ giới] mặt và cổ [bất kể giới tính].
Theo các nghiên cứu, cộng đồng dân số có làn da sẫm màu thường ít có nguy cơ mắc ung thư hắc tố hơn so với người da trắng. Tuy nhiên những khối u ác tính ở lòng bàn tay, lòng bàn chân hoặc dưới móng tay có thể xuất hiện bất kể cộng đồng nào, thậm chí có xu hướng tăng ở cộng đồng người da màu, đặc biệt là châu Phi.
Ung thư hắc tố có thể hình thành trên các bộ phận khác của cơ thể như mắt, miệng, cơ quan sinh dục và hậu môn. Tuy nhiên, trường hợp này ít xảy ra hơn so với các khối u xuất hiện trên da.
Vậy bệnh ung thư hắc tố có nguy hiểm không?
Ung thư hắc tố có nguy hiểm không? là vấn đề nhiều bệnh nhân lo lắng nếu được chẩn đoán mắc ung thư sắc tố. Ung thư hắc tố ít phổ biến hơn so với các loại ung thư da khác, tuy nhiên đây là loại ung thư da nguy hiểm nhất bởi khả năng tiến triển nhanh, dễ di căn đến các cơ quan khác. Ung thư hắc tố có tiên lượng điều trị khả quan nếu được phát hiện và can thiệp sớm, tuy nhiên tỷ lệ sống còn sau 5 năm chẩn đoán ung thư hắc tố giảm xuống dưới 30% nếu tế bào ung thư di căn đến các cơ quan xa. Đánh giá tiên lượng ung thư hắc tố phụ thuộc vào giai đoạn phát hiện bệnh và các yếu tố khác. [2]
Nguyên nhân chính xác khiến người bệnh mắc ung thư hắc tố vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, việc tiếp xúc với tia UV từ ánh sáng mặt trời hoặc các đèn, giường tắm nắng được xác định làm tăng nguy cơ mắc ung thư hắc tố da. Nguy cơ này đặc biệt gia tăng ở những người từ 40 tuổi trở lên, là nữ giới. Việc phát hiện các dấu hiệu cảnh báo ung thư hắc tố da sớm có thể ảnh hưởng lớn đến đến kết quả điều trị cuối cùng.
Ảnh hưởng của ung thư hắc tố đến sức khỏe như thế nào?
Các khối u ác tính ở giai đoạn khu trú thường không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe bệnh nhân. Tuy nhiên, với bản chất là loại ung thư da có khả năng tiến triển và di căn nhanh, ung thư sắc tố có thể xâm lấn các mô, di căn các cơ quan xa như gan, xương, phổi, não, ảnh hưởng đến các chức năng sinh tồn của cơ thể khi ung thư hắc tố chuyển sang giai đoạn IV. Phát hiện ung thư hắc tố giai đoạn IV có tiên lượng xấu, điều trị nhằm kéo dài thời gian sống, làm giảm các triệu chứng nặng của ung thư sắc tố giai đoạn tiến triển. [3]
Các tế bào ung thư hắc tố xâm lấn và di căn các cơ quan khác bằng cách di chuyển qua các mô, máu và hệ bạch huyết. Chúng có thể vượt qua sự kiểm soát của hệ thống võng nội mô, trốn tránh sự nhận diện tế bào ngoại lai của hệ miễn dịch.
Ung thư hắc tố ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe của bệnh nhân còn phụ thuộc vào các cơ quan mà tế bào ung thư xâm lấn, di căn tới. Cụ thể nếu tế bào ung thư xâm lấn hạch bạch huyết, người bệnh có thể gặp các triệu chứng sưng và đau. Nếu tế bào ung thư hắc tố di căn đến phổi, người bệnh có thể cảm thấy khó thở, xuất hiện các cơn ho dai dẳng. Trường hợp tế bào ung thư di căn đến gan, bệnh nhân có thể gặp tình trạng vàng da và mắt, khó tiêu, bụng trướng… Nhìn chung, các dấu hiệu phổ biến đối với những người mắc ung thư sắc tố là mệt mỏi, sụt cân nhanh không kiểm soát.
Dựa vào các đặc điểm, triệu chứng và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, bác sĩ có thể đề nghị một số phương pháp điều trị được đánh giá phù hợp nhất với tình trạng người bệnh. Do đó bệnh nhân cần cung cấp chi tiết các bất thường cơ thể để nhận chỉ định loại điều trị và mục tiêu chăm sóc phù hợp.
Ung thư tuyến hắc tố sống được bao lâu?
Bên cạnh thắc mắc ung thư hắc tố có nguy hiểm không, bệnh nhân còn lo lắng vấn đề ung thư hắc tố sống được bao lâu khi nhận chẩn đoán mắc khối u ác tính da.
Ung thư sắc tố có tính chất dễ lan rộng trong thời gian ngắn, thậm chí có trường hợp bệnh nhân tử vong chỉ vài tháng sau khi nhận phát hiện mắc ung thư hắc tố da. Tuy nhiên, trường hợp mắc ung thư hắc tố có tiên lượng sống thêm sau 5 năm kể từ thời điểm phát hiện bệnh là rất cao, trên 98% nếu phát hiện ung thư hắc tố giai đoạn sớm [ung thư khu trú].
Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ dựa vào thông tin từ cơ sở dữ liệu Giám sát, dịch tễ học và kết cục cuối cùng [SEER – Surveillance, Epidemiology, and End Results], do Viện Ung thư Quốc gia [NCI] duy trì, để cung cấp số liệu thống kê về tỷ lệ sống sót của các loại ung thư khác nhau. Cơ sở dữ liệu SEER cung cấp số liệu theo dõi tỷ lệ sống còn tương đối sau 5 năm đối với bệnh nhân ung thư da hắc tố tại Hoa Kỳ dựa trên mức độ xâm lấn của khối u. Thay vì phân loại ung thư theo các giai đoạn AJCC TNM, tiên lượng ung thư sắc tố được phân nhóm thành các giai đoạn khu trú, khu vực và di căn xa. Cụ thể tiên lượng sống thêm 5 năm dựa trên những người được chẩn đoán mắc bệnh từ năm 2012 đến 2018 ghi nhận:
Giai đoạn ung thư Tỷ lệ sống thêm sau 5 năm Khu trú >99% Khu vực 71% Di căn 32%
Cách phòng ngừa ung thư hắc tố
Một số cách phòng ngừa ung thư hắc tố và các loại ung thư da khác nếu bạn thực hiện những lưu ý sau:
- Tránh ánh nắng mặt trời đỉnh điểm: Nguy cơ của ung thư hắc tố là những người có làn da bị cháy nắng, rám nắng trong thời gian dài. Do đó các hoạt động làm việc, vui chơi vào ban ngày cần tránh khung giờ 10-14h bởi đây được xem là khoảng thời gian tia UV mạnh nhất, tác động xấu đến sức khỏe, đặc biệt là làn da.
- Thoa kem chống nắng: Mọi người nên sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF ít nhất 30 mỗi ngày. Sử dụng cả trong những ngày thời tiết không có nắng, nhiều mây. Nếu phải làm việc trong môi trường ngoài trời hoặc thường xuyên đổ mồ hôi, cần thoa lại kem chống nắng cách mỗi 1,5-2 giờ.
- Che chắn kỹ càng: Bạn cần che chắn cẩn thận bằng các loại quần áo tối màu, dệt kín, đội mũ và che chắn cả tay, chân để bảo vệ làn da.
- Sử dụng quần áo bảo hộ: Đối với một số đặc thù ngành nghề làm việc ngoài trời, thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trực tiếp có thể sử dụng các loại quần áo bảo hộ, kính râm có tác dụng ngăn chặn bức xạ UV.
- Tránh tắm nắng: Hạn chế tắm nắng tự nhiên và nhân tạo bởi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong thời gian dài có khả năng gây ung thư hắc tố da. Hãy lựa chọn các phương pháp nhuộm da khác để giảm thiểu nguy cơ mắc ung thư hắc tố nói riêng và các loại ung thư da nói chung.
Xây dựng thói quen thường xuyên kiểm tra làn da để phát hiện các thay đổi là cách giúp người bệnh sớm phát hiện những dấu hiệu bất thường cảnh báo bệnh lý liên quan đến da. Ung thư hắc tố da thường xuất hiện ở mặt, thân, ngực, mặt trên và mặt dưới cánh tay, lòng bàn tay, bàn chân, háng… Hãy kiểm tra những nốt ruồi, tàn nhang, các vết bớt mới xuất hiện trên da và đến bệnh viện kiểm tra ngay khi có dấu hiệu bất thường.
Để đặt lịch khám và điều trị ung thư hắc tố tại khoa Ung bướu, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ qua thông tin sau:
Tựu trung, về thắc mắc ung thư hắc tố có nguy hiểm không, các nghiên cứu cho thấy ung thư hắc tố giai đoạn tiến triển ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và khả năng điều trị thành công. Tuy nhiên nếu phát hiện sớm, các phương pháp điều trị có thể loại bỏ khối u hắc tố, đảm bảo sức khỏe cho người bệnh. Do đó, mỗi người cần thăm khám để đư tư vấn từ bác sĩ nếu phát hiện bất thường trên da.