Trong thị trường dược, có 2 kênh chính là kênh nhà thuốc và kênh bệnh viện. Nhìn chung, chúng tôi kỳ vọng kệnh bệnh viện sẽ có tăng trưởng cao hơn kênh nhà thuốc trong các năm tới, từ 2 nguyên nhân: [1] Sự phổ biến ngày càng tăng của chương trình bảo hiểm y tế toàn dân sẽ thúc đẩy kênh bệnh viện và [2] kiểm soát chặt chẽ hơn của chính phủ lên việc bán thuốc kê đơn ở kênh nhà thuốc sẽ phần nào làm hạn chế tăng trưởng tại kênh này.
Mặt khác, ngành dược Việt Nam còn phụ thuộc rất nhiều vào thuốc ngoại khi chỉ có 35% giá trị thuốc được sản xuất bởi các doanh nghiệp nội địa.
Thị phần ngành dược năm 2020
Về mặt chính sách, bức tranh chung là nhà nước đang ra những chính sách có lợi nhằm thúc đẩy thuốc nội địa có tiêu chuẩn cao để thay thế cho thuốc ngoại. Do đó, chúng tôi cho rằng các doanh nghiệp dược nội địa có các dây chuyền sản xuất tiêu chuẩn cao như EU-GMP hay Japan-GMP sẽ hưởng lợi và tăng trưởng cao hơn các đối thủ cạnh tranh.
Hiện tại, chỉ có trên dưới 10 công ty dược Việt Nam là có các dây chuyền sản xuất trên, trong đó các công ty niêm yết chỉ có Imexpharm, Pymepharco và Dược Hậu Giang.
Ngoài ra, chúng tôi có làm 1 so sánh giữa các công ty dược niêm yết. Chúng tôi chọn ra 5 công ty dược lớn nhất về quy mô doanh thu là DHG, PME, TRA, IMP và DBD.
Nhìn chung, DHG và TRA tập trung vào kênh nhà thuốc với thế mạnh của DHG là tân dược không kê đơn, trong khi TRA có thế mạnh là doanh nghiệp dẫn đầu trong mảng thuốc Đông dược. Trong khi đó, PME, IMP và DBD tập trung vào kênh bệnh viện với thế mạnh là các loại kháng sinh uống, tiêm, đặc biệt DBD là doanh nghiệp nội địa dẫn đầu về thuốc điều trị ung thư.
Doanh thu 2020 phân theo kênh bán hàng [tỷ đồng]
DHG: Công ty có thế mạnh về mạng lưới phân phối lớn nhất Việt Nam và thương hiệu mạnh về thuốc kháng sinh uống, giảm đau và hạ sốt. Tuy nhiên điểm yếu là doanh thu từ kênh bệnh viện còn thấp do công nghệ sản xuất, hiện tại phần lớn thuốc của DHG vẫn sản xuất bằng dây chuyền WHO-GMP – 1 tiêu chuẩn thông thường.
TRA: giống như DHG, công ty có hệ thống phân phối lớn thứ 2 VN và thương hiệu dẫn đầu về Đông Dược. Tuy nhiên công ty còn có vị thế chưa mạnh về thuốc Tân dược. Để khắc phục nhược điểm này, TRA bắt đầu nhận chuyển giao các loại thuốc tân dược đặc trị từ cổ đông chiến lược là Daewoong Pharma từ Hàn Quốc, cũng như tuyển dụng nhân sự cấp cao cho bộ phận chuyên trách kênh bệnh viện.
Đối với IMP và PME, 2 công ty này khá tương đồng khi là 2 trong số các doanh nghiệp có công suất EU-GMP lớn nhất Việt Nam. Lợi thế về công nghệ và chính sách có lợi giúp 2 công ty này có thị phần cao trong mảng thuốc kháng sinh, đặc biệt là ở phân khúc thuốc chất lượng cao tại kênh bệnh viện. Tuy nhiên, 2 công ty còn hạn chế về thuốc kháng sinh nhóm non-beta chất lượng cao. Do đó, cả 2 đều đã đầu tư xây dựng nhà máy EU-GMP để sản xuất loại thuốc này, mà dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong năm 2022
Triển vọng và cơ hội đầu tư vào ngành dược phẩm tại Việt Nam theo nhận định của VCSC://www.youtube.com/watch?v=MLlcml0YA-w
Về phần DBD, tuy là 1 trong những công ty top đầu về kênh bênh viện và có vị thế số 1 về thuốc điều trị ung thư, DBD vẫn chưa có các dây chuyền sản xuất tiêu chuẩn cao để có thể bán vào nhóm thuốc chất lượng cao tại kênh bệnh viện. Ngoài ra kênh nhà thuốc của công ty cũng có KQKD chưa xứng tầm với tiềm năng do chiến lược bán hàng chưa hiệu quả. Để khắc phục, DBD đã đầu tư vào 1 nhà máy thuốc điều trị ung thư và đang đợi xét duyệt EU-GMP. Đối với kênh nhà thuốc, công ty cũng đang tái cơ cấu chiến lược bán hàng thông qua tăng cường đội sales, chuẩn hoá quy trình bán hàng và đầu tư vào hệ thống quản lý để khai thác data hiệu quả.
Đối với thi trường nhà thuốc, hiện nay thị trường này còn rất phân mảnh với hơn 50,000 nhà thuốc trên toàn quốc, mà chủ yếu là các nhà thuốc tư nhân. Bên cạnh đó, các chuỗi nhà thuốc đang phát triển nhanh, như Pharmacity, Long Châu và An Khang. Hiện thị phần của các chuỗi nhà thuốc còn nhỏ [Pharmacity và Long Châu chiếm tổng thị phần hơn 7% trong năm 2020] nhưng chúng tôi kỳ vọng thị phần các chuỗi này sẽ tăng mạnh trong các năm sau khi các chuỗi lớn đều có kế hoạch mở cửa hàng rất mạnh mẽ.
Số lượng cửa hàng của các chuỗi nhà thuốc lớn
Đối với các cổ phiếu mà VCSC đang phụ trách, chúng tôi có quan điểm KHẢ QUAN cho DHG do định giá hấp dẫn và tăng trưởng ổn định trong dài hạn, cũng như IMP nhờ lợi thế về công nghệ và chính sách có lơi sẽ giúp cho lơi nhuận tăng trưởng mạnh mẽ trong các năm sau.
Ngoài ra, chuỗi nhà thuốc Long Châu của FRT cũng đang tiến triển tích cực về mặt lợi nhuận và chúng tôi kỳ vọng chuỗi này sẽ hoà vốn vào cuối năm 2022/đầu 2023. Tuy nhiên chúng tôi có quan điểm KÉM TÍCH CỰC cho FRT do lo ngại về triển vọng kém khả quan của mảng bán lẻ hàng điện tử.
Theo IQVIA, giá trị thị trường dược phẩm Việt Nam đạt 103,912 tỷ đồng [+2% YoY], đạt tốc độ tăng trưởng kép hàng năm [CAGR] 6% trong giai đoan 2018-2020.
Tốc độ tăng trưởng của ngành dược năm 2020 chậm lại so với các năm trước do việc siết chặt các biện pháp kiểm soát lây nhiễm trong các bệnh viện và thu nhập của người lao động giảm do hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp bị ảnh hưởng của đại dịch.
Hệ thống sản xuất, kinh doanh dược phẩm được mở rộng với khoảng 250 nhà máy sản xuất, 200 cơ sở xuất nhập khẩu, 4,300 đại lý bán buôn, và hơn 62,000 đại lý bán lẻ.
Kênh ETC là động lực tăng trưởng của toàn ngành
Dù kênh OTC có sự tăng trưởng bất thường trong thời điểm trước cách ly xã hội, tập trung vào các sản phẩm giảm đau, hạ sốt, thuốc sát trùng, nước rửa tay, thuốc tăng sức đề kháng. Nhưng sự sụt giảm của tổng cầu sau đó làm giá trị kênh OTC trong năm 2020 sụt giảm 9% còn 28 nghìn tỷ đồng
Thuốc ngoại chiếm ưu thế ở những phân khúc thuốc có giá trị cao
Kết thúc 4M 2021, thuốc nhóm 1 chiếm tỷ trọng lớn nhất trong cơ cấu đấu thầu thuốc kênh ETC [39%], tương đương 12.5 ngàn tỷ đồng. Trong đó, thuốc ngoại vẫn chiếm tỷ trọng chi phối thuốc nhóm 1 [98%].
Hơn nữa, thuốc ngoại cũng thống trị thuốc biệt dược gốc [99%] và chiếm tỷ trọng cao [60%] thuốc nhóm 2.
Doanh nghiệp Việt Nam tập trung đấu thầu vào thuốc nhóm 3 và thuốc 4. Thuốc nhóm 3, và nhóm 4 chiếm tỷ trọng lần lượt là 18% và 21% trong tổng giá trị trúng thầu kênh ETC trong 4M 2021. Trong đó, giá trị trúng thầu của các công ty Việt Nam tại nhóm 3 và nhóm 4 lần lượt là 82% và 99%.
Thuốc sản xuất trong nước chỉ đáp ứng được khoảng 47% nhu cầu
Thuốc sản xuất trong nước chỉ đáp ứng được khoảng 47% nhu cầu. Theo Tổng Cục Hải Quan, Việt Nam đã nhập khẩu hơn 3.3 tỷ USD dược phẩm [+7.4% YoY] trong năm 2020, với CAGR vào khoảng 9% trong giai đoạn 2018-2020.
Kháng sinh vẫn là nhóm dược phẩm dẫn đầu về kim ngạch, hiện thị phần nhập khẩu của nhóm thuốc này chiếm khoảng 48.5% trong tổng kim ngạch nhập khẩu dược phẩm.
Thị trường nhập khẩu thuốc chủ yếu từ các nước như Pháp, Đức, Ấn Độ, Hoa Kỳ, Ý, Hàn Quốc, Bỉ, v.v.
Việt Nam phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu đến từ Trung Quốc và Ấn Độ, chiếm tỷ trọng 85% tổng kim ngạch nguyên liệu nhập khẩu
Tình trạng thiếu hụt nguyên liệu làm giá nguyên liệu tăng cao
Dịch Covid-19 bùng phát gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn API nghiêm trọng do việc sản xuất API ở cả Trung Quốc và Ấn Độ đều bị gián đoạn trong thời gian phong tỏa. Tình trạng khan hiếm này khiến giá trung bình của hầu hết các loại nguyên liệu đều tăng.
Hơn nữa, tiến độ hợp tác giữa các doanh nghiệp dược phẩm Việt Nam và đối tác nước ngoài tiếp tục bị trì hoãn bởi việc hạn chế di chuyển. Điều này cản trở tiến độ đánh giá nhà máy đạt tiêu chuẩn cao và xét duyệt quá trình chuyển giao công nghệ.
Lợi nhuận phân hóa giữa các công ty trong ngành
Dù được dự đoán sẽ tăng trưởng khả quan trong năm 2021, nhưng thực tế cho thấy, có rất nhiều khó khăn đang đến với các doanh nghiệp trong ngành. Trong 6 tháng đầu năm 2021, các doanh nghiệp đầu ngành dược giữ được đà tăng trưởng lợi nhuận, nhưng nhiều doanh nghiệp khác ghi nhận lợi nhuận đi ngang, thậm chí sụt giảm.
Ở trong nước, đợt bùng phát dịch bệnh lần thứ 4 liên quan nhiều đến các bệnh viện, vì thế kênh ETC bị ảnh hưởng nghiêm trọng do người dân hạn chế đến khám chữa bệnh.
Không ít doanh nghiệp dược ghi nhận lợi nhuận giảm sút như Công ty cổ phần Dược phẩm OPC [OPC], Công ty cổ phần Dược Hà Tây [DHT], Công ty cổ phần Dược Trung ương Mediplantex [MED], Công ty cổ phần Dược phẩm Trung ương 3 [DP3]…
Trong khi đó, Công ty cổ phần Dược Hậu Giang [DHG], Công ty cổ phần Traphaco [TRA], Công ty cổ phần Pymepharco [PME] là những điểm sáng trong bức tranh kinh doanh của doanh nghiệp dược.
Quý III khó khăn
Việc phong tỏa, hạn chế đi lại ở không ít tỉnh, thành phố bắt đầu từ đầu tháng 7 có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh số của các doanh nghiệp dược trong quý III/2021.
Đợt bùng phát dịch bệnh lần thứ 4 liên quan nhiều đến các bệnh viện, vì thế kênh ETC bị ảnh hưởng nghiêm trọng do người dân hạn chế đến khám chữa bệnh. Tuy nhiên, điều này lại góp phần giúp kênh bán lẻ tại các nhà thuốc [OTC] phát triển. Giá thuốc kênh OTC không bị ràng buộc về Luật Đấu thầu nên đây sẽ là cơ hội cho các doanh nghiệp dược cạnh tranh, cải tiến R&D và đa dạng hóa chủng loại sản phẩm.
Mặc dù vậy, nguồn cung thuốc thành phẩm nhập khẩu vẫn bị hạn chế, gây áp lực đến giá thuốc trên thị trường. Việt Nam phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu đến từ Trung Quốc và Ấn Độ, chiếm tỷ trọng 85% tổng kim ngạch nguyên liệu nhập khẩu. Hơn nữa, tiến độ hợp tác giữa các doanh nghiệp dược phẩm Việt Nam và đối tác nước ngoài tiếp tục bị trì hoãn bởi các quy định hạn chế di chuyển. Điều này cản trở tiến độ đánh giá nhà máy đạt tiêu chuẩn cao và xét duyệt quá trình chuyển giao công nghệ.
Các doanh nghiệp dược đang phải đối phó với thách thức kép là vừa phải đảm bảo an toàn sản xuất – kinh doanh trong mùa dịch, vừa phải có chiến lược tồn kho hợp lý khi chuỗi cung ứng toàn cầu đang có nhiều biến động.