Tâm sinh lý tuổi dậy thì ở con trai
|
09/03/2020 Trẻ dậy thì sẽ có rất nhiều thay đổi từ hình thể đến tâm lý và sinh lý. Vì thế nếu bố mẹ không nắm bắt kịp thời để có hướng tư vấn, sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Sự thay đổi hình thể của bé gái trong độ tuổi dậy thì, cha mẹ cần lưu ý Tiến sĩ, bác sĩ Đỗ Minh Loan – Phụ trách khoa Sức khỏe Vị thành niên (Bệnh viện Nhi Trung ương) cho biết dậy thì là giai đoạn phát triển từ trẻ em sang người trưởng thành, được bắt đầu từ 10 tuổi đến 19 tuổi. Trong độ tuổi này lại chia thành 3 giai đoạn khác nhau: – Giai đoạn 1: 10-14 tuổi, – Giai đoạn 2: 14-16 tuổi, – Giai đoạn 3: 16-19 tuổi. Mỗi giai đoạn lại có một sự thay đổi về tâm sinh lý khác nhau. Theo bác sĩ Minh Loan, để nhận biết con đang bắt đầu bước vào giai đoạn dậy thì, điều đầu tiên bố mẹ cần chú ý đến là sự phát triển về thể chất. Trong giai đoạn dậy thì, dưới tác động của các hormone tăng trưởng và hormone sinh dục, cơ thể trẻ sẽ phát triển mạnh mẽ cả về chiều cao và cân nặng. Đồng thời xuất hiện các đặc tính sinh dục thứ phát tạo ra sự khác biệt về vóc dáng cơ thể giữa trẻ nam và trẻ nữ. Thông thường, các trẻ em nữ sẽ dậy thì sớm hơn trẻ em nam từ 1 đến 2 năm.  Bác sĩ Minh Loan cho rằng, phụ huynh cần phải chia sẻ với con về những thay đổi ở tuổi dậy thì để con không bị bỡ ngỡ. “Thay đổi hình thể lớn nhất khi trẻ dậy thì đó là phát triển về vóc dáng cơ thể. Đối với các bé gái, lớp mỡ dưới da phát triển mạnh, đặc biệt ở các vùng ngực, mông, đùi, cánh tay tạo nên các đường cong trên cơ thể. Từ đó cơ thể trẻ sẽ mềm mại, nữ tính hơn. Ngoài ra, các đặc tính sinh dục thứ phát trong giai đoạn này cũng có sự phát triển. Ở bé gái tuyến vú phát triển là dấu hiệu đầu tiên của dậy thì. Quá trình này xảy ra dưới tác động của estrogen do buồng trứng bài tiết ra. Ở trẻ khỏe mạnh bình thường, tuổi trung bình tuyến vú bắt đầu phát triển là 10-11 tuổi. Những thay đổi về mặt nhận thức, tâm sinh lý của con là rất quan trọng ở tuổi dậy thì. Đặc điểm thứ hai là phát triển của lông mu, sự xuất hiện này thường xuất hiện sau khi tuyến vú phát triển từ 6 đến 12 tháng và được chia ra thành nhiều giai đoạn khác nhau. Một dấu hiệu khẳng định bé gái đã dậy thì hoàn toàn đó là bắt đầu có kinh nguyệt. Tuổi trung bình có kinh lần đầu khoảng 12,5-13,5 tuổi. Kinh nguyệt xuất hiện sau khi phát triển tuyến vú là 2-2,5 năm. Tuổi có kinh lần đầu phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chủng tộc, tình trạng gia đình, dinh dưỡng… Như vậy, khi phụ huynh thấy trẻ có sự thay đổi về mặt hình thể và nội tiết như trên điều đó chứng tỏ trẻ gái đang dậy thì”, bác sĩ Minh Loan phân tích. Sự thay đổi tâm lý ở tuổi dậy thì rất quan trọng, không được bỏ qua Bác sĩ Loan cho biết rất nhiều phụ huynh đã chủ quan với sự thay đổi tâm lý của trẻ ở độ tuổi dậy thì. Điều này là vô cùng nguy hiểm, bởi không nắm bắt tâm lý trẻ khi dậy thì kịp thời sẽ để lại những hệ lụy ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Dưới đây là một số sự thay đổi tâm sinh lý của trẻ ở tuổi dậy thì mà bác sĩ Đỗ Minh Loan đưa ra: – Tính độc lập của trẻ: Từ một đứa trẻ phụ thuộc hoàn toàn vào bố mẹ, ở tuổi dậy thì trẻ thể hiện tính tự chủ trong suy nghĩ và hành động. Trẻ muốn được tham gia ý kiến và đưa ra các quyết định trong các vấn đề của mình. Tính độc lập của trẻ cũng tùy thuộc vào từng giai đoạn tuổi, ví dụ ở độ tuổi từ 10 đến 13 tuổi trẻ bắt đầu có xu hướng tách khỏi cha mẹ, ít tham gia các hoạt động cùng cha mẹ, miễn cưỡng chấp nhận lời khuyên của cha mẹ. Ở giai đoạn từ 14 đến 16 tuổi những mâu thuẫn của trẻ với cha mẹ ngày càng gay gắt và lên đến đỉnh điểm do ngày càng ít quan tâm đến gia đình và giành nhiều thời gian với bạn bè hơn. Còn từ 17 đến 19 tuổi, lúc này trẻ có ý thức trở lại những giá trị lời khuyên của cha mẹ, tôn trọng hiểu biết hơn với những kinh nghiệm của cha mẹ truyền thụ lại. – Quan tâm đến hình ảnh cơ thể: Đây là thay đổi rất căn bản, vì ở tuổi dậy thì trẻ tò mò với những thay đổi trên cơ thể mình, muốn tìm hiểu cấu tạo cơ thể, sự khác biệt giới tính và bắt đầu có nhu cầu làm đẹp theo từng giai đoạn tuổi khác nhau. Từ 10 đến 13 tuổi trẻ bắt đầu quan tâm đến bản thân và những thay đổi trong quá trình dậy thì. Dễ lo lắng, buồn rầu về những nhược điểm của cơ thể hoặc hay so sánh mình với những bạn cùng trang lứa. Từ 14 đến 16 tuổi, trẻ bắt đầu quen và chấp nhận với hình thức cơ thể, đồng thời giành nhiều thời gian để làm cho mình đẹp hơn và hấp dẫn hơn. Còn giai đoạn từ 17 đến 19 tuổi, trẻ không còn quá để ý đến hình thức trừ khi có những bất thường xảy ra. – Quan hệ với bạn bè: Mở rộng quan hệ xã hội, chơi theo nhóm bạn và chịu ảnh hưởng của nhóm bạn cùng chơi. Thay đổi cần chú ý nhất trong quan hệ bạn bè đó là giai đoạn từ 14 đến 16 tuổi trẻ bắt đầu chơi với những nhóm bạn khác giới, bắt đầu có quan hệ lãng mạn, hẹn hò và thử nghiệm tình dục. – Thay đổi về nhận thức: Đây là giai đoạn tích lũy nhanh và mạnh các kinh nghiệm, kỹ năng sống và khả năng tư duy, phân tích những tình huống ngày một phát triển. Ví dụ như khả năng nhận thức được cảm xúc của bản thân với những người khác, chỉ số thông minh và sáng tạo tăng nhanh trong giai đoạn từ 14 đến 16 tuổi. Đặc biệt đề cao giá trị bản thân nên dễ dẫn đến hành vi, nguy cơ tự tử, trầm cảm, nghiện thuốc… Với tất cả những thay đổi về mặt tâm lý trên, bác sĩ Minh Loan cho rằng ở giai đoạn này mỗi người mẹ ngoài trách nhiệm chăm sóc, bảo ban…thì cần là một người bạn của con, nắm bắt thay đổi về tâm lý của con từ đó để chia sẻ, đồng cảm và hướng những suy nghĩ của con sao cho tích cực nhất. Theo Đình Phương (báo Eva) Những thay đổi tâm lý của con trai ở tuổi dậy thì có thể dẫn đến sự khác biệt trong hành vi, lời nói, suy nghĩ và tính cách. Bố mẹ cần hiểu rõ tâm lý để có thể điều chỉnh được phương pháp giáo dục và chăm sóc, quan tâm con đúng mực hơn. Tương tự như bé gái, bé trai cũng có sự thay đổi đáng kể cả về thể chất và tâm lý trong giai đoạn dậy thì. Nếu như con gái trở nên nhẹ nhàng, nữ tính và mơ mộng thì đa phần con trai sẽ dần hình thành sự độc lập và luôn muốn khẳng định cái “tôi”. Về cơ bản, sự thay đổi tâm lý ở con trai trong độ tuổi dậy thì khó nhận biết và dễ nảy sinh các hành vi nổi loạn, chống đối hơn so với con gái. Việc nắm bắt sự thay đổi tâm lý của con trai sẽ giúp bố mẹ hiểu rõ hơn đời sống tinh thần của con, từ đó điều chỉnh cách giáo dục và quan tâm phù hợp. Bởi ở giai đoạn này, trẻ sẽ cảm thấy khó chịu và ngột ngạt nếu bố mẹ vẫn giữ cách giáo dục như khi trẻ còn nhỏ. Những thay đổi tâm lý của con trai ở tuổi dậy thì bố mẹ cần biết: Ngoài việc thay đổi về hình thể và sự biệt hóa rõ rệt của cơ quan sinh dục, con trai ở tuổi dậy thì cũng bắt đầu có những suy nghĩ riêng. Nếu như trước đây, trẻ tiếp nhận hoàn toàn ý kiến từ bố mẹ, thầy cô thì giờ đây, trẻ bắt đầu có những suy nghĩ riêng và khác biệt. Ở giai đoạn này, tư duy của trẻ phát triển nhanh và tích lũy được một lượng lớn kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm sống,… nên việc có những suy nghĩ và quan niệm riêng là hoàn toàn dễ hiểu. Những suy nghĩ này có thể không đúng và lệch chuẩn với xã hội. Tuy nhiên, bố mẹ vẫn nên tôn trọng suy nghĩ của trẻ và đưa ra những lời khuyên nhẹ nhàng để trẻ tự điều chỉnh suy nghĩ thay vì áp đặt. Về cơ bản, đây mới chỉ là giai đoạn đầu trong quá trình hình thành quan điểm sống và suy nghĩ riêng. Do đó, hãy chấp nhận việc trẻ có những quan niệm không phù hợp với xã hội. Vai trò của gia đình là giúp trẻ hiểu đúng hơn, khách quan hơn về những khía cạnh của cuộc sống. Việc để trẻ tự điều chỉnh sẽ giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng và thoải mái trong tư duy. Ngược lại, áp đặt suy nghĩ có thể khiến trẻ trở nên chống đối và dần tách biệt, sống xa cách với gia đình. So với con gái, con trai thường có cái tôi lớn hơn. Ở giai đoạn tuổi dậy thì, trẻ bắt đầu ý thức được cái tôi và luôn muốn khẳng định bản thân. Trẻ có thể khẳng định mình thông qua nhiều hình thức khác nhau như muốn tự đến trường, khẳng định qua thành tích học tập xuất sắc, sự hiểu biết sâu rộng,… Tuy nhiên, cũng có một số trẻ khẳng định mình qua các hành vi tiêu cực như đánh nhau hoặc cá cược. Nếu nhận thấy trẻ có những hành vi này, bố mẹ nên đưa ra lời khuyên để trẻ hiểu rằng đâu là hành vi nên làm và không nên làm. Nên giúp trẻ hiểu được những hậu quả có thể phải đối mặt, từ đó tự điều chỉnh thay vì đánh đập và mắng nhiếc nặng nề. Bố mẹ cũng có thể hướng con cái đến một số cách khẳng định bản thân lành mạnh như chơi thể thao giỏi, tự học một số tài lẻ (vẽ tranh, đàn, hát,…), tự tìm tòi, mở rộng kiến thức thực tế, tham gia các khóa học phát triển năng khiếu,… Đây đều là những cách giúp trẻ năng cao kỹ năng, năng lực và khẳng định được bản thân theo chiều hướng tích cực. Tương tự như con gái, con trai ở tuổi dậy thì cũng trở nên nhạy cảm hơn với những lời phê bình cả trong môi trường học tập và gia đình. Nếu như trước đây, trẻ chấp nhận lời phê bình và cố gắng để thay đổi thì giờ đây, trẻ có thể trở nên cố chấp và cho rằng bản thân mình không hề sai. Để tránh tâm lý này, gia đình, thầy cô nên tránh phê bình trẻ trước tập thể. Thay vào đó, nên nói chuyện riêng và nghiêm khắc chỉ ra những lỗi sai mà trẻ cần phải cải thiện. Tuy nhiên, cần tránh những lời trách móc nặng nề. Gia đình có thể phạt trẻ bằng cách cắt giảm tiền chi tiêu, làm việc nhà, giảm thời gian sử dụng máy tính, máy trò chơi,… Thầy cô có thể phạt trẻ bằng cách chép phạt và vệ sinh phòng học, sân trường. Những hình thức trách phạt này vừa có ý nghĩa vừa giúp trẻ rèn tính trách nhiệm và có ý thức hơn. Trước đây, trẻ phụ thuộc nhiều vào bố mẹ và luôn làm theo những gì người lớn dạy bảo. Tuy nhiên khi bước vào giai đoạn tuổi dậy thì, trẻ sẽ hình thành cái tôi và luôn muốn độc lập. Trẻ muốn tự đi đến trường, tự đưa ra quyết định liên quan đến bản thân và muốn được bố mẹ đối xử như người lớn. Lúc này, trẻ dễ bực bội, tức giận và khó chịu nếu bố mẹ liên tục nhắc nhở đến giờ học, giờ ngủ,… Để phù hợp hơn với tâm lý của con trai ở tuổi dậy thì, bố mẹ nên yêu cầu trẻ lập thời gian biểu và tuân thủ tuyệt đối. Điều này sẽ giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn vì có thể chủ động sắp xếp việc học, thời gian vui chơi, ăn uống,… Nếu trẻ không thực hiện đúng theo quy định, gia đình cần trách phạt trẻ bằng các hình thức như giảm tiền tiêu vặt, không được chơi trò chơi điện tử, phải phụ giúp mẹ việc nhà hoặc ghi bản kiểm điểm. Khi đưa ra các hình phạt, nên nhấn mạnh việc người lớn luôn phải chịu trách nhiệm với lời hứa và hành vi của mình. Từ đó khơi gợi trong trẻ tính trách nhiệm và ý thức hơn về lời nói của mình. Sự gia tăng của các hormone khiến con trai ở tuổi dậy thì có sự thay đổi đáng kể về hình thể. Trẻ sẽ phát triển chiều cao nhanh chóng, thân hình săn chắc và mạnh mẽ hơn. Tương tự như con gái, con trai cũng sẽ quan tâm hơn đến ngoại hình trong giai đoạn này. Trẻ có thể tự ti khi nhận thấy bản thân có nhiều khuyết điểm hoặc vô tình nghe thấy những lời chê bai, so sánh mình với người khác. Việc quan tâm đến ngoại hình ở giai đoạn này là vô cùng bình thường. Đây hoàn toàn không phải là biểu hiện của trẻ đua đòi và hư hỏng. Đối với con trai, gia đình nên có chế độ ăn phù hợp và bổ sung thêm thực phẩm giàu kẽm để ngăn ngừa mụn trứng cá. Khuyến khích trẻ chơi thể thao để phát triển chiều cao và tăng cơ bắp. Ngoại hình ưa nhìn sẽ giúp trẻ tự tin và thoải mái hơn khi đến trường. Ngoài ra khi bước vào tuổi dậy thì, tuyến mồ hôi hoạt động mạnh và dẫn đến mùi cơ thể. Do đó, bố mẹ nên hướng dẫn trẻ cách chăm sóc cơ thể và chủ động chuẩn bị cho trẻ những vật dụng cần thiết như sản phẩm khử mùi, dao cạo râu,… Bên cạnh đó, nên dặn dò trẻ ăn mặc tươm tất và luôn giữ tác phong gọn gàng. Khoảng từ 14 – 15 tuổi trở lên, con trai sẽ bắt đầu có tình cảm yêu đương. Tình cảm là một phần tự nhiên trong quá trình phát triển , do đó bố mẹ không nên cấm đoán. Thay vào đó, nên khuyên trẻ biết chừng mực và giữ được sự trong sáng của tình cảm học trò. Nếu cần thiết, có thể liên hệ với thầy cô giáo để nắm bắt được tâm lý và tiến triển tình cảm của các con. Thực tế, rất nhiều trẻ trở nên lơ đễnh khi học tập do yêu đương. Tuy nhiên, việc cấm đoán có thể khiến trẻ nảy sinh các hành vi chống đối. Vì vậy, hãy khuyên trẻ giữ mối quan hệ này trên mức tình bạn nhưng phải có chừng mực và giáo dục trẻ những hậu quả có thể gặp phải nếu yêu đương quá sớm. Khuyến khích trẻ duy trì mối quan hệ tình cảm để cùng nhau học tập, giúp đỡ nhau vượt qua khó khăn trong cuộc sống. Đề cao sự riêng tư là một trong những thay đổi tâm lý ở tuổi dậy thì của con trai. Thông thường, con gái dễ thân thiết và chia sẻ với mẹ. Trong khi đó, con trai thường độc lập và đề cao sự riêng tư. Trẻ có thể yêu cầu bố mẹ tôn trọng mình và không xâm phạm đến những vấn đề riêng tư như sổ nhật ký, máy tính, điện thoại,… Bố mẹ cũng nên chấp nhận yêu cầu này của con trẻ và đối xử với con như một người trưởng thành. Tuy nhiên, nên cho trẻ biết rằng để có được sự riêng tư, trẻ cần tạo sự tin tưởng để bố mẹ thấy được trẻ đã trưởng thành và có thể quản lý được cuộc sống của chính mình. Vì vậy, nên hướng dẫn trẻ bắt đầu học tập, làm việc có kế hoạch, chủ động dọn dẹp phòng ốc và quan trọng nhất là đảm bảo được việc học. Khi trẻ tuân thủ tốt, bố mẹ cần tôn trọng sự riêng tư để trẻ cảm thấy bản thân được công nhận. Thay vì xâm phạm vào đời tư, gia đình nên thường xuyên trò chuyện và chia sẻ cùng con những vấn đề trong cuộc sống. Từ đó trẻ sẽ chủ động chia sẻ cho bố mẹ những băn khoăn, vấn đề gặp phải. Ngược lại, thái độ quá nghiêm khắc và áp đặt khiến trẻ không dám chia sẻ vì sợ bị la mắng và trách phạt. Giai đoạn dậy thì là khoảng thời gian con trai có nhiều thay đổi về tâm sinh lý. Lúc này, trẻ hình thành những đặc điểm tính cách rõ ràng hơn. Quá trình hình thành tính cách phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhưng không thể phủ nhận được vai trò của gia đình. Do đó, bố mẹ và người lớn cần có cách hành xử thấu đáo để trẻ học hỏi. Nếu nhận thấy trẻ có xu hướng hình thành những đặc điểm tính cách cực đoan, nên trò chuyện để tìm hiểu nguồn gốc (qua bạn bè, những sự kiện trẻ chứng kiến trong cuộc sống, phim ảnh, sách báo,…). Sau đó, giải thích cho trẻ hiểu tính chất của vấn đề và biết được rằng những tính cách này có thể khiến trẻ gặp rắc rối trong tương lai. Để trẻ phát triển tính cách một cách lành mạnh nhất, gia đình cần đảm bảo trẻ kết bạn với những người có tính cách tốt, ham học hỏi. Nếu cần thiết, có thể khéo léo cho trẻ chuyển trường để tránh xa bạn bè xấu. Ngoài ra, có thể hướng trẻ đến những điều tích cực bằng cách thường xuyên tham gia các hoạt động tiện nguyện, giúp ích cho cộng đồng,… Các hoạt động này giúp trẻ ý thức được sự may mắn của bản thân và hình thành lòng nhân ái, sự bao dung. So với con gái, con trai có cảm xúc ổn định hơn. Tuy nhiên dưới tác động mạnh mẽ của hormone, con trai trong độ tuổi dậy thì cũng gặp phải những bất ổn về cảm xúc và khó lòng kiểm soát được tâm trạng. Do đó, trẻ có thể nổi nóng, cáu kỉnh chỉ vì một số vấn đề rất nhỏ. Lúc này, gia đình không nên trách phạt mà để cho trẻ có thời gian suy ngẫm. Khi trẻ lấy lại bình tĩnh, nên đưa ra lời khuyên để trẻ hiểu được bản thân sai ở đâu và cần phải nỗ lực để cải thiện. Ngoài ra, có thể cho trẻ học các kỹ năng mềm để biết tiết chế bản thân và kiềm chế cảm xúc nóng nảy. Có thể nói, con trai ở độ tuổi dậy thì có những thay đổi đáng kể về mặt tâm lý và sinh lý. Do đó, bố mẹ cần hiểu rõ để có thể trang bị cho con những kiến thức và kỹ năng cần thiết. Nếu nhận thấy trẻ khó kiểm soát cảm xúc và giữ những cảm xúc tiêu cực trong thời gian dài, nên xem xét việc tư vấn tâm lý.
|
