Nôn là triệu chứng thường gặp ở trẻ em. Nôn là hiện tượng cơ bụng và cơ hoành co bóp mạnh tống thức ăn trong dạ dày lên thực quản và trào ra miệng. Nôn xảy ra khi dây thần kinh trong não nhạy cảm với một số kích thích như: do ngộ độc thức ăn, thuốc, hóa chất, nhiễm trùng dạ dày, ruột.
Nguyên nhân
Nôn có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Các nguyên nhân gây nôn ói thay đổi tùy thuộc theo tuổi của trẻ.
Trẻ sơ sinh và nhũ nhi
Nôn vọt ở trẻ sơ sinh có thể là biểu hiện bệnh lý nặng và cần được đánh giá kỹ. Các nguyên nhân nôn ói ở trẻ sơ sinh và nhũ nhi bao gồm tắc dạ dày [hẹp môn vị] hoặc tắc ruột.
Trẻ cũng có thể nôn ói do nhiễm trùng đường ruột hoặc nhiễm trùng toàn thân. Bất cứ trẻ nhỏ nào sốt 38 độ hoặc sốt cao hơn, kèm nôn ói, nên được khám tại cơ sở y tế.
Trẻ em
Nguyên nhân thường gặp nhất gây nôn ở trẻ em là viêm dạ dày - ruột, thường do siêu vi trùng. Viêm dạ dày ruột có thể xảy ra khi trẻ ăn thức ăn bị nhiễm khuẩn hoặc trẻ ngậm tay bị nhiễm bẩn. Siêu vi trùng gây viêm dạ dày ruột rất dễ lây lan và có số lượng nhiều trong phân trẻ bệnh.
Nôn ói do viêm dạ dày - ruột thường bắt đầu đột ngột và hồi phục nhanh, thường trong vòng 24 giờ. Những dấu hiệu khác của viêm dạ dày - ruột bao gồm: tiêu chảy, sốt hoặc đau bụng.
Một số trường hợp ít gặp hơn là nôn ói do ăn thức ăn được chế biến, hoặc bảo quản không đúng cách gọi là ngộ độc thức ăn.
Những bệnh khác cũng có thể gây nôn ói ở trẻ em bao gồm trào ngược dạ dày - thực quản, viêm loét dạ dày, tắc ruột.
Xử trí nôn trớ
Khi bé nôn trớ, cơ thể bé sẽ mất một số lượng chất lỏng nhất định. Vì thế, điều quan trọng là phải bổ sung lại lượng chất lỏng đã mất này để cơ thể bé không bị mất nước. Cách đơn giản nhất là uống nước oresol, nước lọc, nước quả.
Oresol không điều trị nôn ói, nhưng giúp điều trị mất nước kèm nôn ói.
Một số khuyến nghị khi trẻ nôn ói
- Khi bé ngừng nôn trớ, hãy cho uống một lượng nhỏ nước lọc hoặc nước điện giải sau mỗi 30 phút đến 1 tiếng.
- Nếu bé tiếp tục trớ thì cần cho uống luân phiên 50ml nước oresol/50ml nước lọc sau mỗi nửa giờ.
- Sau khi cho bé uống loại nước này mà bé không nôn trớ nữa thì cho bé bú mẹ hoặc uống sữa bằng ly, tăng dần số lượng từ 80-100ml sau mỗi 3-4 giờ.
- Nếu bé không nôn trớ từ 12-24 giờ thì có thể cho bé ăn uống lại bình thường nhưng vẫn cho bé uống nhiều nước. Bắt đầu với những thực phẩm dễ tiêu hóa như ngũ cốc hay sữa chua. Bạn cũng có thể cho trẻ uống nước lạnh nếu bé trên 12 tháng tuổi.
- Đi ngủ cũng giúp bé nhanh hồi phục do dạ dày trống rỗng trong suốt thời gian này sẽ giúp bé dễ chịu hơn. Đừng cho trẻ dùng bất kỳ loại thuốc chống nôn trớ nào trừ khi được bác sĩ cho phép.
- Phòng ngừa lây lan: cha mẹ trẻ bị nôn ói nên chú ý phòng ngừa lây nhiễm trong gia đình và người xung quanh. Rửa tay là yếu tố quan trọng giúp phòng lây lan. Rửa tay với nước và xà phòng sau khi thay tã cho trẻ, trước và sau khi chuẩn bị thức ăn, cho trẻ bệnh nghỉ học giúp hạn chế lây lan
ThS.BS. Bùi Quốc Đạt
Khoa Nhi - Bệnh viện Hoàn Mỹ Đà Nẵng
Nôn trớ là triệu chứng hay gặp ở trẻ nhỏ. Nôn trớ là hiện tượng thức ăn trong dạ dày bị đẩy lên thực quản rồi trào ra miệng. Nôn trớ có thể lành tính, tự khỏi khi trẻ lớn hơn. Có khi nôn trớ là biểu hiện của những bệnh lý tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản, có thể là triêu chứng của bệnh lý đường hô hấp hay là bệnh lý toàn thân,v.v…
Khi trẻ nôn trớ, cha mẹ nên xem trẻ có những biểu hiện nào kèm theo không, ví dụ như sốt hay tiêu lỏng, ho, hay sổ mũi, phát ban v.v…
Nôn trớ đơn thuần thường liên quan đến ăn uống. Hay gặp ở trẻ nhỏ do ép trẻ ăn quá nhiều, bú quá no, nằm liền sau khi bú, hoặc không dung nạp thức ăn hoặc bắt đầu ăn bổ sung với thức ăn mới lạ, hoặc ăn nhiều quá 1 loại thức ăn nào đó. Nôn thường xuất hiện sớm, số lượng chất nôn ít, chủ yếu là thức ăn. Trẻ vẫn chơi bình thường, không ảnh hưởng đến tình trạng cơ thể. Do vậy, chỉ cần điều chỉnh cách cho ăn.
- Không ép trẻ ăn nhiều làm cho trẻ ngại khi nhìn thấy thức ăn.
- Khi cho 1 loại thức ăn mới nên cho từ ít đến nhiều, từ lỏng đến đặc, chia làm nhiều bữa nhỏ trong ngày .
- Ở những trẻ bú mẹ thì sau khi bú xong nên bế trẻ 10-15 phút rồi mới đặt trẻ nằm.
- Khi cho trẻ bú bình lưu ý sao cho sữa ngập núm vú bình để tránh nuốt không khí vào dạ dày.
- Ngoài ra có thể sử dụng thuốc chống nôn theo chỉ định của bác sĩ.
Nôn do bệnh tật: Hay gặp trong các bệnh nhiễm khuẩn tiêu chảy, viêm mũi họng, viêm phổi, viêm màng não... một số bệnh ngoại khoa như lồng ruột, tắc ruột, viêm ruột non hoại tử...
Trẻ nôn đột ngột và kèm theo các triệu chứng đặc hiệu của từng bệnh. Cần đưa trẻ đến khám ở cơ sở y tế để xử trí kịp thời.
Khi bé nôn nhiều cũng giống như đi tiêu lỏng , bé sẽ mất một lượng nước khá lớn. Do đó quan trọng là phải bổ sung lượng nước đã mất để cơ thể bé không mất chất điện giải. Tại nhà ta có thể dùng dung dịch Oresol, nước chín hay nước trái cây loãng.
Khi bé nôn nhiều, đừng cố gắng cho bé tiếp tục uống mà cần thực hiện các biện pháp sau:
Lưu ý : tư thế khi bé nôn nên để bé nằm nghiêng hoặc đỡ bé ngồi dậy , đề phòng khi bé nôn, chất nôn sẽ tràn vào khí quản , gây sặc rất nguy hiểm. Đã từng có trường hợp bé nôn trớ khi nằm ngữa , chất nôn tràn vào phổi gây ngừng thở, đến khi người nhà phát hiện đưa bé vào viện thì bé đã tím tái , không còn cứu chữa được.
Khi đã lưu ý tư thế, thì nên chờ cho bé bớt nôn trớ, hãy cho uống một lượng nhỏ nước chín hoặc dung dịch Oresol, bé bị mất nước nhiều nên sẽ khát, khi đưa nước bé sẽ có khuynh hướng uống nhiều, sau đó sẽ nôn thốc tháo, do đó nên cho uống bằng muỗng nhỏ hoặc từng ngụm một .
Nếu bé tiếp tục nôn nhiều, nên đưa bé đi khám. Nếu bé bớt nôn trớ thì cần cho uống luân phiên 50ml dung dịch Oresol và 50ml nước chín sau mỗi nửa giờ. Sau khi cho bé uống loại nước này mà bé không nôn trớ nữa thì cho bé bú sữa mẹ hoặc bú bình, tăng dần số lượng từ 80 - 100ml sau mỗi 3 - 4 giờ. Nếu bé không nôn trớ từ 12 - 24 giờ thì có thể cho bé ăn uống bình thường, nhưng vẫn cho bé uống nhiều nước. Bắt đầu với những thực phẩm dễ tiêu hoá như ngũ cốc hay sữa chua.
Nên nhớ khi bé nôn nhiều tức là bộ phận tiêu hóa đang có vấn đề cần nên nghỉ ngơi cho nên phụ huynh chỉ nên cho bé uống nước để không bị mất nước, đừng nên cố gắng ép ăn, không giúp được bé mà còn làm tăng triệu chứng và bé càng quấy khóc nhiều hơn.
Giúp trẻ ngủ sẽ làm cho bé nhanh hồi phục hơn, vì dạ dày trống trong suốt thời gian này sẽ giúp bé dễ chịu hơn. Không cho bé dùng bất kỳ loại thuốc chống nôn nào khi chưa được sự cho phép của bác sĩ.
Trường hợp trẻ nôn trớ kéo dài hoặc nôn do bệnh lý mà trẻ có biểu hiện các triệu chứng như: sốt, đau bụng, lơ mơ, co giật, hay nôn ói liên tục, có dấu hiệu mất nước như: miệng khô, ít nước mắt, tiểu ít,... thì cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để được chữa trị kịp thời.
Trường hợp trẻ bị sặc , đừng cố lấy tay móc thức ăn hay chất nôn ra, nên làm nghiệm pháp Heimlich ở trẻ lớn, đứng sau lưng trẻ, quàng 2 tay ra ôm lấy bụng trẻ và ấn mạnh vào, áp lực mạnh sẽ làm trẻ nôn ói ra dị vật đường thở. Ở trẻ nhỏ hơn thì nên để nằm sấp trên đùi chúng ta và vỗ mạnh vào lưng trẻ như hình vẽ. Dị vật , chất nôn sẽ được tống ra.
Sau khi tống chất nôn ói ra được nếu bé còn mệt thì nên đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất.
Trẻ ăn hay bị nôn là tình trạng rất phổ biến. Mặc dù hầu hết trường hợp trẻ nhỏ bị nôn thường không nghiêm trọng nhưng nhiều mẹ vẫn cảm thấy xót con và không biết nên làm thế nào để cải thiện tình trạng này.
Vì vậy, bài viết sau của Hello Bacsi sẽ tổng hợp những nguyên nhân chính khiến bé hay nôn ói sau khi ăn, qua đó chia sẻ những lời khuyên hữu ích giúp bạn chăm sóc trẻ bị nôn tại nhà đúng cách. Tuy nhiên, dù nôn trớ ở trẻ nhỏ là điều bình thường nhưng ba mẹ không nên chủ quan nếu tình trạng này xảy ra liên tục và ảnh hưởng đến sức khỏe của bé. Cách tốt nhất là bạn nên sớm đưa bé đi khám để được chẩn đoán và điều trị đúng bệnh.
Nguyên nhân nào khiến trẻ ăn hay bị nôn?
Trẻ ăn hay bị nôn có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc trẻ bị nôn sau khi ăn có thể là bình thường nhưng vẫn có trường hợp nghiêm trọng. Sau đây là những nguyên nhân chính khiến trẻ ăn hay nôn.
Bạn chăm sóc trẻ sai cách
Trên thực tế, trẻ ăn hay bị nôn là do ba mẹ chăm sóc con sai cách, chẳng hạn như cho con ăn hoặc bú quá nhiều, trẻ vừa được ăn no lại cho nằm hoặc đi ngủ liền… Trong khi dạ dày của trẻ thường nhỏ và chưa có khả năng tiêu hóa như người lớn, việc ép trẻ ăn vượt quá khả năng tiêu hóa sẽ dẫn đến tình trạng nôn sau khi ăn.
Trong trường hợp này, trẻ nôn thức ăn ra ngoài là chủ yếu nên thường không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Lời khuyên là ba mẹ nên điều chỉnh lại chế độ ăn của con hợp lý hơn, chẳng hạn như chia nhiều bữa nhỏ để hệ tiêu hóa của trẻ không bị “quá tải” sau khi ăn. Đồng thời, bạn cần tránh để trẻ nằm nghỉ liền sau bữa ăn, thay vào đó là khuyến khích con vận động nhẹ nhàng một chút để tránh khó chịu nhé!
Trẻ ăn hay bị nôn do liệt dạ dày
Liệt dạ dày là tình trạng các cơ dạ dày hoạt động không bình thường khiến cho việc tiêu hóa gặp khó khăn. Triệu chứng phổ biến của bệnh lý này là trẻ ăn hay bị nôn và thường nôn sau bữa ăn khoảng vài giờ. Các triệu chứng khác bao gồm:
- Khó chịu hoặc đau bụng trên
- Cảm thấy no dù chỉ ăn một lượng thức ăn nhỏ
- Buồn nôn, đầy hơi.
Nguyên nhân gây liệt dạ dày vẫn chưa được xác định rõ và hiện nay vẫn chưa có cách chữa trị dứt điểm căn bệnh này. Trong một số trường hợp, liệt dạ dày sẽ đỡ dần khi trẻ lớn lên nhưng đôi khi tình trạng này sẽ kéo dài suốt đời. Tuy nhiên, đừng quá lo lắng vì bác sĩ vẫn có thể giúp bạn kiểm soát các triệu chứng của trẻ thông qua việc điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống hợp lý.
Phần dưới của dạ dày kết nối với ruột non được gọi là môn vị. Đối với trẻ bị hẹp môn vị [thường dưới 6 tháng], các cơ ở phần này của dạ dày to ra dẫn đến thu hẹp lỗ mở môn vị, từ đó ngăn cản thức ăn di chuyển từ dạ dày xuống ruột.
Triệu chứng phổ biến nhất của hẹp môn vị ở trẻ đó là nôn nhiều, một lượng lớn sữa mẹ hoặc sữa công thức có thể được bé ọc ra ngoài rất mạnh. Sau đó trẻ thường nhanh chóng đói trở lại và muốn bú sữa hoặc ăn dặm. Rủi ro của chứng hẹp môn vị đó là trẻ rất dễ mất nước và sụt cân. Ba mẹ nên đưa con đến bệnh viện để được điều trị kịp thời.
Một số nguyên nhân khác khiến trẻ bị nôn sau khi ăn
Bên cạnh những nguyên nhân chính khiến trẻ ăn hay bị nôn kể trên. Đôi khi trẻ bị nôn có thể kèm theo những triệu chứng như tiêu chảy, đau bụng, sốt, ho, phát ban… Tình trạng này có thể do một trong những nguyên nhân sau:
- Ngộ độc thực phẩm
- Dị ứng thực phẩm
- Đau nửa đầu ở trẻ em có thể gây buồn nôn
- Trẻ ho khan trong lúc ăn cũng có thể gây nôn trớ, đặc biệt là với trẻ bị trào ngược dạ dày
- Một số trường hợp ít gặp hơn là trẻ bị viêm dạ dày, lồng ruột, tắc ruột, viêm ruột thừa, chấn thương đầu…
Chăm sóc trẻ bị nôn tại nhà như thế nào?
Khi trẻ ăn hay bị nôn, vấn đề đáng lo ngại là trẻ dễ mất nước, chán ăn và sụt cân. Tuy nhiên, đối với trường hợp trẻ bị nôn sau bữa ăn hoặc sau khi bú không nghiêm trọng, bạn có thể chăm sóc trẻ bị nôn tại nhà để giúp con sớm khỏe lại, bằng cách:
- Không cho trẻ ăn uống trong vòng 30 đến 60 phút sau khi nôn để dạ dày của trẻ có thời gian nghỉ ngơi.
- Bạn nên chờ đến khi bé cảm thấy đủ khỏe mới cho uống nước. Không nên ép trẻ ăn uống khi con vẫn cảm thấy không khỏe.
- Khi trẻ cảm thấy khá hơn, bạn hãy bắt đầu cho trẻ uống một lượng nước nhỏ, chia ra nhiều lần uống cách nhau 5 đến 10 phút. Bạn nên dùng muỗng cà phê đút cho con thay vì cho bé uống nước bằng ly.
- Đối với trẻ còn bú mẹ thì nên tiếp tục cho trẻ bú để cung cấp đủ chất lỏng.
- Bạn có thể cấp nước cho trẻ bằng dung dịch bù nước và chất điện giải có bán sẵn ở ngoài tiệm thuốc.
- Tránh cho trẻ uống nước ngọt có ga và đồ uống thể thao sau khi nôn.
- Nếu trẻ đói và muốn ăn, bạn nên cho con ăn thức ăn có vị nhạt, tránh các món nhiều dầu mỡ và gia vị.
- Nếu trẻ bị nôn kèm theo các triệu chứng khác như sốt, tiêu chảy… thì bạn nên hỏi ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ về việc cho bé dùng loại thuốc thích hợp.
Trẻ ăn hay bị nôn là tình trạng phổ biến và thường tự khỏi. Nếu không liên quan đến bệnh lý hoặc không nghiêm trọng, bạn có thể chăm sóc trẻ tại nhà để giúp con khỏe lại. Tuy nhiên, nếu trẻ nôn nghiêm trọng, sốt cao, đau bụng… hoặc tình trạng nôn sau khi ăn diễn ra thường xuyên khiến trẻ sụt cân, ốm yếu và có dấu hiệu mất nước thì bạn nên đưa trẻ đi khám càng sớm càng tốt để bác sĩ chẩn đoán nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.