SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LONG ANTRUNG TÂM GDTX TỈNHBÀI 4: PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION TRONG DUNG DỊCHCHẤT ĐIỆN LIGV: NGUYỄN HOÀNG HẢILỚP: 11A1NĂM HỌC: 2010 - 2011I. ĐIỀU KIỆN XẢY RA PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION TRONG DUNG DỊCH CÁC CHẤT ĐIỆN LI1. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT KẾT TỦAPthh dưới dạng phân tử:. Thí nghiệm:Na2SO4 + BaCl2Ba2++ SO42-BaSO4 + 2NaCl [1]BaSO4[2] Phương trình [2] gọi là phương trình ion rút gọn của pứ [1]Dd Na2SO4. Cách chuyển pt dưới dạng phân tử thành pt ion thu gọn:- Chuyển các chất vừa dễ tan vừa phân li mạnh thành ion, các chất kết tủa, để nguyên dưới dạng phân tử.+–BaSO4 + 2Na + 2Cl+22+2Na + SO4 + Ba + 2Cl- Loại bỏ các ion giống ở hai vế, ta được pt ion rút gọnBaDd BaCl22++ SO42-BaSO4 Phương trình ion rút gọn cho biết bản chất của phản ứng trong dd chất điện li Để tạo kết tủa BaSO4 chỉ cần có dd chứa Ba2+ và dd chứa SO42- -1. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT KẾT TỦAVD: Viết pt phân tử, ion đầy đủ và ion thu gọn của phản ứng sau:ddAgNO3 + dd NaCl?- Pt phân tử:AgNO3 + NaCl- Pt ion đầy đủ:Ag- Pt ion thu gọn:Ag• Thực chất đó là pư giữa ion Ag Các ion: Ag++++AgCl++ NO3 + Na + Cl+ Cl-và Cl tạo kết tủa AgCl không tan, Cl không cùng tồn tại trong 1 dung dịch+ NaNO3AgClAgCl+ Na++-NO32. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT KHÍ• Thí nghiệm:Dd HCl + dd Na2CO32NaCl +2HCl + Na2CO3- Pt phân tử:- Pt ion đầy đủ:- Pt ion thu gọn:Dd HCl?+2Na + 2Cl + CO2 + H2O++22H + 2Cl +2Na + CO3+22H + CO3HCO2CO2 +3 H2OCO2 + H2O Phản ứng giữa muối cacbonat và axit dễ xảy ra do vừa tạo khí CO2 vừa tạo chất điện li yếu là H2OVD: Viết pt phân tử, ion đầy đủ và ion thu gọn của phản ứng sau:dd HCl + CaCO3Na2CO3?- Pt phân tử:2HCl + CaCO3- Pt ion đầy đủ:+2H +2Cl + CaCO3- Pt ion thu gọn:+2H + CaCO3CaCl2 +CO2 + H2OCaCa2+2++2Cl + CO2 + H2O+ CO2 + H2O3. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT ĐIỆN LI YẾUa. Phản ứng tạo thành nướcThí nghiệm:- Pt phân tử:NaOH + HCl- Pt ion đầy đủ:Dd phenolphtalein?[Dd NaOH + phenolphtalein] + Dd HCl- Pt ion thu gọn:NaCl + H2O++Na + OH + H + ClOH-+ H++Na + Cl +H2OH2OVD: Viết pt phân tử, ion đầy đủ và ion thu gọn của phản ứng sau:Dd HClDd HCl + Mg[OH]2- Pt phân tử:Dd NaOH- Pt ion đầy đủ:- Pt ion thu gọn:2HCl + Mg[OH]2+2H +2Cl + Mg[OH]2+2H + Mg[OH]2MgCl2 + 2H2OMg2++ 2Cl +2H2O2+Mg + 2H2O Các phản ứng của dd axit và bazơ dễ xảy ra phản ứng do tạo chất điện li yếu là H2O2. PHẢN ỨNG TẠO THÀNH CHẤT ĐIỆN LI YẾUb. Phản ứng tạo thành axit yếuThí nghiệm:Dd HCl + dd CH3COONa- Pt phân tử:- Pt ion đầy đủ:?HCl + CH3COONa++H +Cl +CH3COO +NaDd HCl- Pt ion thu gọn:CH3COO-++ HCH3COOH + NaCl+CH3COOH +Na + ClCH3COOH [mùi giấm] Trong dd, các ion H+ và CH3COO - đã kết hợp với nhau tạo thành chất điện li yếu là CH3COOHdd CH3COONaIII. KẾT LUẬN1. Phản ứng xảy ra trong dd các chất điện li là phản ứng giữa các ion2. Phản ứng trao đổi ion trong dd các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ítnhất một trong các chất sau: Chất kết tủa Chất điện li yếu Chất khíBÀI TẬP CỦNG CỐCâu 1: Phản ứng giữa các cặp dd nào sau đây không xảy raADd Na2SO4 và dd BaCl2BCDd HCl và dd Ba[OH]2DDd MgCl2 và dd K2SO4Dd KOH và dd MgSO4ĐÁP ÁNCâu 2: Có phản ứng sauK2CO3 + ACaCl2 + BĐể phản ứng xảy ra thí A và B lần lượt làANaCl và Na2CO3BMgCl2 và MgCO3CHCl và CO2 + H2ODAgCl và Ag2CO3ĐÁP ÁNCâu 3:Các ion nào sau đây không tồn tại trong cùng 1 dung dịch2+ACuCFe+2, K , Cl , SO42+, Ba2+, OH , NO32+, Al3+, NO3 , BrBMgD2+2+Zn , Ca , Cl , NO3ĐÁP ÁNCâu 4: Viết phương trình phân tử và ion rút gọn của các phản ứng trao đổi ion trong dung dịch tạo tạo thành từng kết tủa sau:Cr[OH]3, Al[OH]3, Cu[OH]2 CrCl3 + 3NaOH đủ3+Cr+ 3 OH AlCl3 + 3KOH đủ3+Al+ 3OH Cu[NO3]2 + Ba[OH]2Cu2++ 2OH-Bài tập về nhà: 5, 6,7 [trang 20], 4 [trang 22]Cr[OH]3 + 3NaClCr[OH]3Al[OH]3 + 3KClAl[OH]3Cu[OH]2 + Ba[NO3]2Cu[OH]2CHÚC CÁC EM HỌC TỐT
Lý thuyết Hóa 11 Bài 4. Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li
I. ĐIỀU KIỆN XẢY RA PHẢN ỨNG TRAOĐỔIION TRONG DUNG DỊCH CÁC CHẤT ĐIỆN LI
1.Phản ứng tạo thành chất kết tủa
-Thí nghiệm:
-Giải thích:Na2SO4 vàBaCl2đều dễ tan và phân li mạnh trong nước:
Trong số bốn ion được phân li ra chỉ có các ion
Phương trình [2] được gọi làphương trình ion rút gọncủa phản ứng [1].
Phương trình ion rút gọn cho biết bản chất của phản ứng trong dung dịch các chất điện li.
2.Phản ứng tạo thành chất điện li yếu
a] Phản ứng tạo thành nước
-Thí nghiệm:
Phản ứng như sau:
HCl + NaOH → NaCl + H2O
-Giải thích:NaOH và HCl đều dễ tan và phân li mạnh trong nước:
Các ionOH−trong dung dịch làm cho phenolphtalein chuyển sang màu hồng. Khi cho dung dịch HCl vào, các ionH+của HCl sẽ phản ứng với các ionOH−của NaOH tạo thành chất điện li rất yếu làH2O. Phương trình ion rút gọn:
Khi màu của dung dịch trong cốc mất, đó là lúc các ionH+của HCl đã phản ứng hết với các ionOH−của NaOH.
Phản ứng giữa dung dịch axit và hiđroxit có tính bazơ rất dễ xảy ra vì tạo thành chất điện li rất yếu làH2O. Mg[OH]2ít tan trong nước, nhưng dễ dàng tan trong dung dịch axit mạnh:
b]Phản ứng tạo thành axit yếu
-Thí nghiệm:Nhỏ dung dịch HCl vào ống nghiệm đựng dung dịchCH3COONa , axit yếuCH3COOHsẽ tạo thành:
-Giải thích:HCl vàCH3COONalà các chất dễ tan và phân li mạnh:
Trong dung dịch, các ionH+sẽ kết hợp với các ion CH3COO- tạo thành chất điện li yếu làCH3COOH[mùi giấm]. Phương trình ion rút gọn:
3. Phản ứng tạo thành chất khí
Thí nghiệm:
Phương trình ion rút gọn:
Phản ứng giữa muối cacbonat và dung dịch axit rất dễ xảy ra vì vừa tạo thành chất điện li rất yếu làH2O, vừa tạo ra chất khíCO2tách khỏi môi trường phản ứng. Chẳng hạn, các muối cacbonat ít tan trong nước nhưng tan dễ dàng trong các dung dịch axit. Đá vôi [CaCO3] tan rất dễ trong dung dịch HCl:
II. KẾT LUẬN
1.Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion.
2.Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít nhất một trong các chất sau:
_ chất kết tủa.
_ chất điện li yếu.
_ chất khí.
Xem thêm Giải Hóa 11: Bài 4. Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li