Phương pháp cấy ghép tế bào gốc

Có rất nhiều người nghĩ rằng ghép tế bào gốc tạo máu là một ca phẫu thuật, cấy ghép… Tuy nhiên, thực tế không phải như vậy. Mỗi người bệnh ghép tế bào gốc sẽ phải trải qua một bước rất quan trọng là điều trị hóa chất/tia xạ liều cao, gọi là phác đồ “điều kiện hóa”.

Bước điều trị này không phải là những phác đồ điều trị hóa chất tiêu chuẩn thông thường mà sử dụng các loại hóa chất khác, liều cao hơn, có tác dụng mạnh hơn. Sau khi truyền hóa chất/tia xạ điều kiện hóa, người bệnh sẽ được truyền tế bào gốc.

Các y bác sĩ đang truyền tế bào gốc cho người bệnh trong phòng cách ly

Điều kiện hóa trong ghép tế bào gốc tạo máu

Điều kiện hóa trong ghép tế bào gốc tạo máu đồng loài có nghĩa là chuẩn bị người bệnh trước khi truyền tế bào gốc tạo máu của người hiến khỏe mạnh. Điều kiện hóa trong ghép đồng loài được tiến hành nhằm 3 mục tiêu chính:

– Tạo ra “khoảng trống” trong tủy xương người nhận, giúp cho tế bào gốc của người hiến “mọc” được trong cơ thể người nhận hay chính là giúp mọc mảnh ghép.

– Ức chế miễn dịch của cơ thể người nhận, giúp ngăn ngừa thải ghép. Tác dụng ức chế miễn dịch cần phải mạnh hơn khi tiến hành ghép cho các trường hợp người bệnh và người hiến có bất đồng về HLA. Nguy cơ thải ghép cũng tăng cao ở những người bệnh đã có mẫn cảm với các kháng nguyên đồng loài như là truyền máu nhiều lần trước ghép.

– Điều kiện hóa giúp đẩy lui bệnh trong thời gian dài, tạo điều kiện cho tế bào gốc của người hiến phát triển, biệt hóa và gây ra hiệu ứng mảnh ghép chống khối u. Đây chính là mục tiêu chính của điều kiện hóa trong ghép tế bào gốc tạo máu đồng loài cho nhóm bệnh máu ác tính.

Điều kiện hoá trong ghép tự thân: Không phải là phác đồ hóa chất tiêu chuẩn thông thường mà sử dụng các loại hóa chất khác, liều cao hơn, có tác dụng mạnh hơn, giúp tiêu diệt tối đa các tế bào ác tính nhằm mục đích bệnh lui sâu thêm, do đó lâu tái phát hơn. Sau đó có sự hỗ trợ của tế bào gốc của người bệnh.

Trong quá trình ghép tế bào gốc, người bệnh phải trải qua một khoảng thời gian dài trong phòng cách ly và được chăm sóc toàn diện. 

Truyền tế bào gốc tạo máu

Tế bào gốc giúp phục hồi tạo máu: sau khi dùng hóa chất/tia xạ liều cao, khối tế bào gốc được đưa vào cơ thể qua đường tĩnh mạch và lan tỏa đến các khoang sinh máu ở tất cả các xương trong cơ thể.

Tại đây, chúng sẽ tăng sinh, phát triển thành các tế bào tạo máu mới, thay thế cho các tế bào vừa bị tiêu diệt bởi hóa chất/tia xạ, giúp cho người bệnh hết thiếu máu, nhiễm trùng, xuất huyết do bệnh cũ hoặc do biến chứng của phác đồ “điều kiện hóa”.

Trong ghép đồng loài điều trị các bệnh ác tính: Có hiệu ứng ghép chống khối u hay chống lơ-xê-mi. Đó là nhờ Tế bào gốc vào cơ thể sẽ sinh ra các tế bào miễn dịch. Các tế này coi những tế bào ung thư như những “kẻ thù” và sinh ra các hiệu ứng miễn dịch để tiêu diệt chúng, giống như tiêu diệt các vi khuẩn/vi-rus lạ thông thường trong cơ thể. Nhờ đó, tế bào ung thư không có cơ hội trỗi dậy gây tái phát.

Ghép tế bào gốc tạo máu điều trị những bệnh nào?

Ghép tự thân

• Bệnh ác tính: Đa u tủy xương, U lympho Hodgkin, U lympho không Hodgkin, Lơ-xê-mi cấp tiền tuỷ bào….

Ghép đồng loài

Ghép tế bào gốc tạo máu/ghép tủy có thể coi là “cuộc cách mạng” trong điều trị. Đây là phương pháp điều trị tối ưu giúp nhiều bệnh nhân mắc bệnh máu ác tính cũng như lành tính có cơ hội khỏi bệnh và quay lại cuộc sống bình thường. Trong đó, chi phí ghép tế bào gốc là một trong những vấn đề mà người bệnh hết sức quan tâm.

Những bước tiến trong kỹ thuật ghép tế bào gốc

Năm 2006, Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương đã thực hiện thành công ca ghép tế bào gốc tự thân đầu tiên cho bệnh nhân đa u tủy xương. Đến tháng 5/2008, Viện tiếp tục triển khai ghép tế bào gốc đồng loài, đánh dấu một kỷ nguyên mới: Đưa ghép tế bào gốc trở thành một phương pháp điều trị đầy triển vọng, đem lại cơ hội khỏi bệnh cho các bệnh nhân mắc bệnh lý huyết học.

Năm 2014, ca ghép tế bào gốc từ máu dây rốn cộng đồng [không cùng huyết thống] đầu tiên ở Việt Nam đã được thực hiện thành công tại Viện, đem lại cơ hội hồi sinh cho cả những người bệnh không tìm được nguồn tế bào gốc phù hợp từ người thân.

Viện đã tích cực nghiên cứu, triển khai ghép từ máu dây rốn, ghép nửa hoà hợp [ghép haplo] hay phối hợp cả hai nguồn tế bào gốc. Bên cạnh đó, Viện còn tiến hành ghép đồng loài giảm cường độ liều cho bệnh nhân trên 55 tuổi, hoàn thiện quy trình để ghép cho nhóm bệnh đang là nỗi trăn trở của xã hội – bệnh tan máu bẩm sinh Thalassemia.

Đến tháng 3/2021, Viện đã thực hiện được 465 ca ghép tế bào gốc tạo máu. Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương đã trở thành một trong những trung tâm về ghép tế bào gốc hiệu quả, uy tín trên cả nước.

Chi phí ghép tế bào gốc tại Viện Huyết học – Truyền máu TW

Chi phí ghép tế bào gốc tùy thuộc vào nhiều yếu tố như: phương pháp ghép, nguồn tế bào gốc, thời gian mọc mảnh ghép, tình trạng nhiễm trùng, biến chứng, mức hưởng bảo hiểm y tế… của từng người bệnh.

Nhìn chung chi phí ghép tế bào gốc [sau khi đã trừ chi phí được hưởng Bảo hiểm y tế] dao động như sau:

– Ghép tế bào gốc tự thân: Khoảng từ 100 – 200 triệu đồng;

– Ghép tế bào gốc đồng loài cùng huyết thống phù hợp HLA: Khoảng 400 – 600 triệu đồng. Nguồn TBG được lấy từ máu dây rốn hoặc máu ngoại vi, tủy xương của anh chị em ruột.

– Ghép tế bào gốc từ máu dây rốn cộng đồng: Khoảng 600-800 triệu;

– Ghép tế bào gốc nửa hoà hợp [ghép haplotype – từ nguồn tế bào gốc của bố/mẹ hoặc anh chị em ruột nửa hoà hợp]: Khoảng 600 -700 triệu đồng;

– Ghép nửa hoà hợp kết hợp với tế bào gốc máu dây rốn cộng đồng: Từ 1 tỷ – 1,2 tỷ đồng.

Người bệnh ghép tế bào gốc được chăm sóc toàn diện trong phòng ghép

Bên cạnh đó còn có những trường hợp đặc biệt. Có những ca chi phí ghép tế bào gốc có thể thấp hơn hoặc cao hơn. Chi phí ghép tế bào gốc tại Viện Huyết học – Truyền máu TW thấp hơn rất nhiều so với ở nước ngoài, thậm chí còn thấp hơn một số cơ sở khác trong nước.

Tư vấn về tế bào gốc – Những ứng dụng trong điều trị

Các phương pháp ghép và chỉ định điều trị

Ghép tế bào gốc có thể ứng dụng điều trị cho nhiều bệnh máu ác tính cũng như lành tính. Phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu gồm có:

• Ghép tế bào gốc đồng loài:

Là việc sử dụng tế bào gốc tạo máu từ người thân cùng huyết thống hoặc người không cùng huyết thống truyền cho người bệnh.

Ghép tế bào gốc đồng loài được ứng dụng để điều trị các bệnh lý huyết học như:

Là hình thức ghép trong đó khối TBG tạo máu của người bệnh được thu gom và lưu trữ. Sau đó TBG được truyền trả lại cho người bệnh khi đã kết thúc điều kiện hóa nhằm phục hồi mô tạo máu.

Phương pháp này có thể điều trị các bệnh máu như: Đa u tủy xương, U lympho Hodgkin, U lympho không Hodgkin, Lơ-xê-mi cấp tiền tuỷ bào…

Trương Hằng [tổng hợp]