LÝ THUYẾT DỊCH [ THE THEORY OF TRANSLATION] & DỊCH CÂU ‘PHI CÔNG TRẺ LÁI MÁY BAY BÀ GIÀ’, ‘TRÂU GIÀ GẶM CỎ NON’ SANG TIẾNG ANH [HOW TO TRANSLATE ‘PHI CÔNG TRẺ LÁI MÁY BAY BÀ GIÀ’, ‘TRÂU GIÀ GẶM CỎ NON’ INTO ENGLISH?
Trước hết, phải chứng minh và khẳng định rằng ‘ câu hỏi ‘ cho ta một ‘ yếu tố ‘ trong dịch chính do ở đây phải hiểu được ‘ phi công ‘ là gì ? ‘ máy bay bà già ‘ là gì ” và tại sao ‘ lái ” và ở ngôn từ dịch [ tiếng Anh ] có những từ ngữ tương tự như vậy không ?
PHI CÔNG TRẺ LÀ GÌ? MÁY BAY BÀ GIÀ LÀ GÌ?
Ít ai biết được ‘ máy bay bà già / đầm già ‘ là tên một loại máy bay có tên L19 [ từ tắt ‘ L ‘ là do từ ‘ liaison ’ / liˈeɪz [ ə ] n / có nghĩa là ‘ sự liên lạc ’ mà quân đội Mỹ dùng để thám thính trong cuộc chiến tranh Việt nam .
PETER NEWMARK & VẤN ĐỀ VỀ DỊCH THUẬT
Theo Peter Newmark, một nhà kim chỉ nan dịch nổi tiếng trong nghành tiếng Anh thì ‘ Không có yếu tố thì không có kim chỉ nan dịch ‘ [ No problem, no theory of translation ] và triết lý dịch, theo ông, là trước hết ‘ phải nhận diện và làm rõ yếu tố ; thứ đến, ‘ chỉ ra những tác nhân phải được xem xét để xử lý yếu tố đó và liệt kê những phương pháp dịch hoàn toàn có thể vận dụng và sau cuối đưa ra một phương pháp dịch tương thích nhất và một bản dịch đúng ‘
CÂU ‘PHI CÔNG TRẺ LÁI MÁY BAY BÀ GIÀ’ & PHƯƠNG THỨC DỊCH CỦA VINAY & DARBELNET
Vinay và Darbelnet có đưa ra 6 phương pháp dịch mà trong đó có 2 phương pháp hoàn toàn có thể vận dụng dịch câu trên :
1. Phương thức dịch thoát [Adaptation]
2. Phương thức tương đương [Equivalence]
– DỊCH THOÁT [ADAPTATION]:
Chỉ một tình huống trong văn hóa gốc [ở đây là tiếng Việt] không tồn tại trong văn hóa dịch [ở đây là tiếng Anh] vì vậy phải tìm một sở chỉ tương đương với văn hóa gốc trong văn hóa dịch. Theo nghĩa của câu nói trên ‘Phi công trẻ ‘lái’ máy bay bà già’ có nghĩa là ‘thanh niên trẻ ‘yêu’/ ‘hẹn hò’ một người phụ nữ lớn tuổi hơn mình’ thì câu dịch theo phương thức này sẽ là:
Xem thêm: Outdoor là gì? Những Điều Cần Biết Về Outdoor?
– A younger man loves / dates an older woman / lady .
– DỊCH TƯƠNG ĐƯƠNG [EQUIVALENCE]:
Phương thức này chỉ trường hợp cả 2 ngôn từ cùng miêu tả một trường hợp nhưng với những phương tiện đi lại cấu trúc, phong thái / văn phong khác nhau. Trong tiếng Anh người ‘ phụ nữ lớn tuổi ’ yêu một chàng trai trẻ được gọi là ‘ cougar ’ / ˈkuːɡə [ r ] / và chàng trai trẻ đó lại được gọi là ‘ cub ’ / kʌb / / ‘ boy toy ’ nếu theo phương pháp này thì câu dịch sẽ là :
– A cougar loves / dates a cub / boy toy .
TRÂU GIÀ ƯA GẶM CỎ NON & PHƯƠNG THỨC DỊCH CỦA VINAY & DARBELNET
Ta cũng hoàn toàn có thể vận dụng 2 phương pháp của Vinay và Darbelnet nói trên để dịch câu ‘ Trâu già ưa gặm cỏ non ’. Theo nghĩa của câu nói trên ‘ Trâu già ưa gặm cỏ non ‘ có nghĩa là ‘ một người đàn ông lớn tuổi ‘ yêu ’ / ‘ hẹn hò ’ một cô gái nhỏ tuổi, [ trẻ ] hơn mình ‘ thì câu dịch theo phương pháp dịch thoát [ adaptation ] sẽ là : – An old [ er ] man loves / dates a young little / younger girl . Ở phương pháp dịch tương đương [ equivalence ] trong tiếng Anh người đàn ông ‘ lớn tuổi ’ yêu một cô gái trẻ được gọi là ‘ manther ’ / mænθər / và cô gái trẻ đó lại được gọi là ‘ gerbil ’ / ˈdʒəːbɪl / nếu theo phương pháp này thì câu dịch sẽ là :
– A manther loves / dates a gerbil .
Xem thêm: Outdoor là gì? Những Điều Cần Biết Về Outdoor?
Thầy Nguyễn Phước Vĩnh Cố
Nhóm Nghiên cứu ngôn từ, Văn Hóa và Dịch thuật
Đọc khoảng: 2 phút
Ít ai biết được ‘máy bay bà già/đầm già’ là tên một loại máy bay có tên L19 [từ tắt ‘L’ là do từ ‘liaison’ /liˈeɪz[ə]n/ có nghĩa là ‘sự liên lạc’ mà quân đội Mỹ dùng để thám thính trong chiến tranh Việt nam.
– Máy bay bà già [MBBG] là cách người ta gọi những loại máy bay này, nó có 1 cánh quạt gắn ỡ mũi máy bay. Vì nó bay chậm, cổ lỗ [so với động cơ máy bay phản lực] nên thường dùng huấn luyện phi công ở giai đoạn đầu, các chủ nông trại dùng nó đi thăm ruộng, xịt thuốc… nó có cánh quạt kêu phành phạch rất to, ồn ào như một bà đầm già.
– Thông thường, “máy bay bà già” không chở được nhiều người, thường là chỉ có phi công và chỉ được sử dụng với mục đích thể thao hoặc quân sự, đặc biệt là do thám.
– Phi công thường là trai tráng trung niên, nếu phải nhận nhiệm vụ lái máy bay bà già này trong khi bạn bè lái máy bay phản lực [tạm gọi là máy bay cô gái] thì chắc không mấy vui.
Ngày nay, “máy bay bà già” còn được sử dụng ở Việt Nam như một thuật ngữ chỉ các bà các cô, các chị em có tình cảm thân mật với những chàng trai kém tuổi mình.
Cụm từ MBBG được hiểu như là những người phụ nữ già, thừa tiền thiếu tình muốn kết bạn với các chàng trai trẻ đẹp để cả hai cùng có lợi. Đôi khi vì vật chất, nhưng cũng không ít cặp đôi “phi công” – “Máy bay bà già” lại yêu nhau thật lòng.
Xem thêm: Đi dạo Sài Gòn xưa với Petrus
Dẫu biết tình yêu không biên giới, nhưng cụm từ “Phi công trẻ lái máy bay bà già” mang chút gì đó mỉa mai, coi khinh tình cảm hai bên và cho rằng chàng trai chỉ vì tiền mà đến với người phụ nữ lớn tuổi.
LÝ THUYẾT DỊCH [ THE THEORY OF TRANSLATION] & DỊCH CÂU 'PHI CÔNG TRẺ LÁI MÁY BAY BÀ GIÀ’, ‘TRÂU GIÀ GẶM CỎ NON’ SANG TIẾNG ANH [HOW TO TRANSLATE 'PHI CÔNG TRẺ LÁI MÁY BAY BÀ GIÀ’, ‘TRÂU GIÀ GẶM CỎ NON’ INTO ENGLISH?
Trước hết, phải khẳng định rằng 'câu hỏi' cho ta một 'vấn đề' trong dịch bởi vì ở đây phải hiểu được 'phi công' là gì? 'máy bay bà già' là gì" & tại sao 'lái" và ở ngôn ngữ dịch [tiếng Anh] có những từ ngữ tương đương như thế không?
PHI CÔNG TRẺ LÀ GÌ? MÁY BAY BÀ GIÀ LÀ GÌ?
Ít ai biết được 'máy bay bà già/đầm già' là tên một loại máy bay có tên L19 [từ tắt 'L' là do từ ‘liaison’ /liˈeɪz[ə]n/ có nghĩa là ‘sự liên lạc’ mà quân đội Mỹ dùng để thám thính trong chiến tranh Việt nam.
PETER NEWMARK & VẤN ĐỀ VỀ DỊCH THUẬT
Theo Peter Newmark, một nhà lý thuyết dịch nổi tiếng trong lĩnh vực tiếng Anh thì 'Không có vấn đề thì không có lý thuyết dịch' [No problem, no theory of translation] và lý thuyết dịch , theo ông, là trước hết 'phải nhận diện & làm rõ vấn đề; thứ đến, 'chỉ ra các nhân tố phải được xem xét để giải quyết vấn đề đó và liệt kê các phương thức dịch có thể áp dụng và cuối cùng đưa ra một phương thức dịch phù hợp nhất và một bản dịch đúng'
CÂU 'PHI CÔNG TRẺ LÁI MÁY BAY BÀ GIÀ’ & PHƯƠNG THỨC DỊCH CỦA VINAY & DARBELNET
Vinay & Darbelnet có đưa ra 6 phương thức dịch mà trong đó có 2 phương thức có thể áp dụng dịch câu trên:
1. Phương thức dịch thoát [Adaptation]
2. Phương thức tương đương [Equivalence]
- DỊCH THOÁT [ADAPTATION]:
Chỉ một tình huống trong văn hóa gốc [ở đây là tiếng Việt] không tồn tại trong văn hóa dịch [ở đây là tiếng Anh] vì vậy phải tìm một sở chỉ tương đương với văn hóa gốc trong văn hóa dịch. Theo nghĩa của câu nói trên 'Phi công trẻ ‘lái’ máy bay bà già' có nghĩa là 'thanh niên trẻ ‘yêu’/ ‘hẹn hò’ một người phụ nữ lớn tuổi hơn mình' thì câu dịch theo phương thức này sẽ là:
- A younger man loves/dates an older woman/lady.
- DỊCH TƯƠNG ĐƯƠNG [EQUIVALENCE]:
Phương thức này chỉ trường hợp cả 2 ngôn ngữ cùng mô tả một tình huống nhưng với các phương tiện cấu trúc, phong cách/văn phong khác nhau. Trong tiếng Anh người ‘phụ nữ lớn tuổi’ yêu một chàng trai trẻ được gọi là ‘cougar’ /ˈkuːɡə[r]/ và chàng trai trẻ đó lại được gọi là ‘cub’/kʌb/ /‘boy toy’ nếu theo phương thức này thì câu dịch sẽ là:
- A cougar loves/dates a cub/ boy toy.
TRÂU GIÀ ƯA GẶM CỎ NON & PHƯƠNG THỨC DỊCH CỦA VINAY & DARBELNET
Ta cũng có thể áp dụng 2 phương thức của Vinay & Darbelnet nói trên để dịch câu ‘Trâu già ưa gặm cỏ non’. Theo nghĩa của câu nói trên 'Trâu già ưa gặm cỏ non' có nghĩa là 'một người đàn ông lớn tuổi ‘yêu’/ ‘hẹn hò’ một cô gái nhỏ tuổi, [trẻ] hơn mình' thì câu dịch theo phương thức dịch thoát [adaptation] sẽ là:
- An old[er] man loves/dates a young little/younger girl.
Ở phương thức dịch tương đương [equivalence] trong tiếng Anh người đàn ông‘lớn tuổi’ yêu một cô gái trẻ được gọi là ‘manther’ /mænθər/ và cô gái trẻ đó lại được gọi là ‘gerbil’ /ˈdʒəːbɪl/ nếu theo phương thức này thì câu dịch sẽ là:
- A manther loves/dates a gerbil.
Thầy Nguyễn Phước Vĩnh Cố
Nhóm Nghiên cứu ngôn ngữ, Văn Hóa và Dịch thuật