Văn bản: Hai đứa trẻ – Thạch LamĐề 1: Phân tích bức tranh phố huyện.1/Mở bài: Giới thiệu khái quát_ Thạch Lam là nhà văn có quan niệm văn chương rất lành mạnh, tiến bộ vàcó biệt tài trong viết truyện ngắn. Truyện ngắn của ông như những bài thơtrữ tình, không có cốt chuyện, chủ yếu khai thác thế giới nội tâm nhân vật.Văn Thạch Lam trong sáng, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc._ Văn bản “Hai đứa trẻ” là một trong những truyện ngắn đặc sắc của ThạchLam._ Trong tác phẩm, nhà văn đã tái hiện bức tranh phố huyện góp phần thểhiện tư tưởng, chủ đề của văn bản để lại ấn tượng sâu sắc cho bạn đọc.2/TB:2/1. Cảm nhận chung [xuất xứ, bối cảnh, điểm nhìn…]Văn bản “Hai đứa trẻ” in trong tập “Nắng trong vườn” [1938] lấy bốicảnh là phố huyện nghèo huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương trước Cáchmạng tháng 8. Đó là nơi gắn bó tuổi thơ của hai chị em Thạch Lam nên bốicảnh này trở thành không gian nghệ thuật trong hầu hết những sáng tác củaThạch Lam. Qua đó, nhà văn gửi gắm tình cảm và sự gắn bó tha thiết vớimảnh đất quê hương này. Toàn bộ bức tranh phố huyện được quan sát, cảmnhận bởi nhân vật Liên. Cách xây dựng nhân vật Liên dựa trên sự quan sát,cảm nhận tinh tế của Thạch Lam hay đó chính là thế giới quan của tác giả.2.2. Nhà văn đã tạo ấn tượng mạnh cho người đọc khi miêu tả bức tranhphố huyện khi chiều tàn.a. Thời gian nghệ thuật được nhắc tới trong đoạn văn mở đầu tác phẩm làvào buổi chiều.- Đây là khoảng thời gian quen thuộc, thường xuất hiện trong văn học. Nóchuyên chở những nỗi niềm tâm tư, cảm xúc bâng khuâng, man mác buồncủa con người.Chúng ta từng bắt gặp khoảng thời gian này trong ca dao:Chiều chiều ra đứng ngõ sauTrông về quê mẹ ruột đau chín chiều.Hay trong bài thơ Qua đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan:Bước tới đèo Ngang bóng xế tàCỏ cây chen lá, đá chen hoa.- Khoảng thời gian này được nhà văn Thạch Lam gợi qua nhiều chi tiết:+ Đó là âm thanh: tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng và tiếng muỗi vove.+ Đó còn là hình ảnh, màu sắc đặc trưng: “Phương Tây đỏ rực như lửa cháyvà những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn, dãy tre làng trước mặtđen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời”.-> Nhận xét:Đây là những tín hiệu báo hiệu cảnh ngày tàn. Đồng thời gợi lên hình dungkhông gian phố huyện gần gũi, quen thuộc với những làng quê Việt Namxưa: những làng quê yên ả, thanh bình.b. Không gian phố huyện trong tác phẩm được đặc tả qua cảnh chợ vãn vớicác hình ảnh: Người về hết, tiếng ồn ào cũng mất. Trên mặt đất chỉ còn lạirác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá mía, lá nhãn. Con người trong khung cảnh ấyđược gợi qua các chi tiết: Vài người bán hàng về muộn, xỏ sẵn quang gánhcòn đứng nói vài chuyện. Những đứa trẻ con nhà nghèo lom khom đi lại tìmtòi, nhặt nhạnh những thanh nứa, thanh tre hay bất cứ thứ gì mà những ngườibán hàng để lại còn dùng được đối với chúng.=> Qua một vài chi tiết nhưng Thạch Lam đã gợi được nét đặc trưng, hồncốt của một phiên chợ quê nghèo, một không gian làng quê hiu hắt buồn.c. Qua ngòi bút của Thạch Lam, ta thấy hiện lên hình ảnh những kiếp ngườitàn tạ.- Đó là chị Tí, cụ Thi, chị em Liên.- Mỗi người có một cảnh ngộ riêng.+ Chị Tí: có cuộc sống lam lũ cực nhọc: Ngày đi mò cua bắt tép, tối đến dọnhàng nước để mong kiếm thêm chút ít nhưng chả được bao nhiêu. Chị cất lêntiếng thở dài não nề khi cái nghèo cái đói cứ đeo bám gia đình chị mãi.+ Hình ảnh Cụ Thi: hơi điên, nghiện rượu, nghèo khó gợi ta hình dung vềcuộc đời bất hạnh ẩn chứa nhiều uẩn khúc.+ Chị em Liên cũng không khá hơn là mấy; gia cảnh khó khăn nên hai chị emphải giúp mẹ trông coi cửa hàng tạp hóa từ sáng tới đêm khuya.->Nhà văn có dụng ý nghệ thuật khi miêu tả những cảnh đời, kiếp người này.d. Nhận xét.- Với nhiều chi tiết, từ ngữ, hình ảnh gợi không gian, thời gian, cuộc sống conngười nơi phố huyện, nhà văn Thạch Lam đã gợi hình dung khá rõ bức tranhphố huyện: không gian của những làng quê, phố huyện nhỏ trước CMT8nghèo nàn, buồn tẻ, hiu hắt.- Qua đó giúp người đọc thấy được sự am hiểu sâu sắc, tình cảm gắn bó thathiết của Thạch Lam với quê hương. [bởi hình ảnh phố huyện trong truyệnngắn là bóng dáng của phố huyện Cẩm Giàng – Hải Dương – nơi tác giả gắnbó thuở ấu thơ].- Nghệ thuật: Ngòi bút Thạch Lam có sự kết hợp hài hòa giữa bút pháp hiệnthực và trữ tình lãng mạn; giọng văn thủ thỉ tâm tình; từ ngữ, hình ảnh vừagiàu chất tạo hình vừa khơi gợi cảm xúc, giàu tính nhạc.2.3. Không chỉ miêu tả bức tranh phố huyện lúc chiều tà đượm buồn màThạch Lam còn khắc họa cụ thể bức tranh phố huyện về đêm để cụ thểhóa cuộc sống của con người nơi đây.a. Nhà văn tập trung quan sát, miêu tả sự tranh chấp của ánh sáng và bóng tối.- Không gian phố huyện được bao phủ bởi bóng tối: tối hết cả - con đường rasông, vào làng, vào chợ,…-> Cái tài của Thạch Lam là chỉ qua một vài chi tiết miêu tả ánh sáng mà gợiđược sự bao bọc, trùm phủ, lấn át của bóng tối.+ Những vệt sáng của đom đóm len vào những tán lá bàng [thứ ánh sáng gầngũi, quen thuộc], những ngọn đèn bếp lửa, chỉ là những vệt – đốm – chấm –khe – vầng – quầng -> Ánh sáng trong thời điểm này chỉ le lói, lay lắt, nhỏnhoi, yếu ớt.=>Từ đó nhà văn giúp ta hình dung bóng tối đang len lỏi, luồn lách, bao bọc,ngự trị, trùm phủ khắp không gian phố huyện.b. Nhờ có những nguồn sáng ấy, người đọc có thể thấy được tâm điểm củabức tranh phố huyện về đêm là những cảnh đời, những kiếp người lặng lẽmưu sinh trong bóng tối.- Vẫn là mẹ con chị Tí với chõng hàng nước.- Là gia đình bác xẩm ngồi trên manh chiếu, cái thau sắt trắng để trước mặt vàtiếng đàn bầu bần bật trong yên lặng.- Thêm nữa là bác Siêu với gánh phở thơm phức nhưng ngày nào cũng kẽokẹt gánh phở ra rồi lại gánh phở về. Bởi với những người như chị em Liên vànhững người dân nghèo nơi phố huyện thì phở bác Siêu là thứ quà xa xỉ.-> Nhịp sống thường nhật nơi phố huyện đều đều, quẩn quanh, tẻ nhạt, khôngcó những đổi thay lớn lao. Từ đó gợi ta liên tưởng đến những câu thơ của HuyCận trong bài thơ “Quanh quẩn”:Quanh quẩn mãi với vài ba dáng điệuTới hay lui cũng ngần ấy mặt người=> Những con người ấy vẫn cứ bền bỉ, nhẫn nại giống như những thứ ánhsáng nhỏ nhoi nơi phố huyện không tắt mà luôn chiếu sáng một khoảng, mộtvùng không gian nhỏ. Từ đó nhóm lên niềm tin, niềm hi vọng của con ngườivề một tương lai tốt đẹp hơn.c. Nhà văn còn tập trung miêu tả hình ảnh đoàn tàu đêm đi ngang qua phốhuyện. Đó là hoạt động cuối cùng khép lại một ngày.- Điểm nhìn quan sát: được miêu tả từ xa tới gần rồi đến khi đoàn tàu xa dầnvà khuất hẳn.- Sự xuất hiện của đoàn tàu với ánh sáng đèn ghi, ngọn lửa xanh biếc, sát mặtđất; làn khói bừng sáng trắng lên đằng xa; tiếng xe rít mạnh vào ghi.. đã làmxao động không gian phố huyện. Sự xuất hiện này làm cho phố huyện nhưbừng tỉnh giữa đêm khuya.- Khi đoàn tàu rầm rộ đi ngang qua trước mặt, chị em Liên và mọi người đượcthấy: những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấplánh.->Đoàn tàu đã mang một thế giới khác đi qua: thế giới ngập tràn ánh sáng,náo nức niềm vui khác hẳn với phố huyện tối tăm, u buồn trước đó.- Tàu đi xa dần và khuất hẳn, phố huyện trở lại yên tĩnh chìm trong bóng tối.2.4/ Đánh giá khái quátVới nghệ thuật tả cảnh, kết hợp hài hòa yếu tố hiện thực và bút pháptrữ tình; giọng văn thủ thỉ tâm tình, nhà văn Thạch Lam đã tái hiện thành côngbức tranh phố huyện nghèo nàn, buồn hiu hắt - nơi đã gắn bó suốt tuổi thơ củaông. Qua đó, người đọc có thể cảm nhận được tình yêu, sự gắn bó tha thiếtvới quê hương; sự cảm thông, xót thương cho những kiếp người nghèo khổ,cơ cực, vất vả. Thạch Lam là người có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm và tấm lòngđôn hậu, giàu tình yêu thương.3/ Kết bài:_ Bức tranh phố huyện hiện lên thật sinh động và hấp dẫn qua tài năng quansát, miêu tả của nhà văn Thạch Lam. .._ Liên hệ bản thân: Qua văn bản, em thấy mình cần phải yêu quê hương, yêucuộc sống và luôn giữ vững niềm tin, niềm hi vọng trong mọi hoàn cảnh..
Phân tích bức tranh phố huyện là vấn đề được rất nhiều người yêu văn học khai thác khi tìm hiểu tác phẩm “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam. Bức tranh phố huyện dưới ngòi bút của Thạch Lam được hiện lên một cách nhẹ nhàng nhưng vô cùng sâu sắc. Sự tài tình của Thạch Lam ở chỗ làm cho người đọc nhớ từng ánh mắt, từng gương mặt của nhân vật. Cùng phân tích bức tranh phố huyện để thấy rõ nét hơn nhé.
Bài mẫu phân tích bức tranh phố huyện
Mở bài
Trong nền văn học Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945, Thạch Lam là một trong những cây bút xuất sắc. Thạch Lam nổi bật với lối tự sự nhẹ nhàng, tự nhiên. Với lối ngôn ngữ trần thuật thâm trầm, kín đáo, Thạch Lam mang đến cho người đọc những gì thân thuộc, gần gũi nhất. Và “Hai đứa trẻ” là một trong những tác phẩm làm nên tiếng vang lớn của ông. Trong đó, mỗi nhân vật đều mang tính cách đặc trưng như chị em Liên, mẹ con chị Tí, bà cụ Thi, bác Siêu,…. Làm nên thành công của tác phẩm phải kể đến bức tranh phố huyện mà Thạch Lam đã khắc họa. Đó là bức tranh rất đời, rất người, nó luôn chấp chới, ẩn hiện trong mỗi trang viết của Thạch Lam.
Thân bài
Luận điểm 1: Khung cảnh ngày tàn dưới con mắt của Liên
Khung cảnh phố huyện lúc chiều tàn được Thạch Lam vẽ nên bằng những hình ảnh giữa con người và cảnh vật. Đó là hình ảnh mặt trời lấp ló sau rặng tre, dãy tre làng “dần dần đen lại”. Thạch Lam đã khéo léo sử dụng hình ảnh so sánh mặt trời “ Phương Tây đỏ rực như lửa cháy”, rồi “ những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”.
Cùng với những hình ảnh tàn tạ của buổi chiều, tác giả còn mang đến những âm thanh quen thuộc, đó là “ tiếng trống thu không trên cái chợ của huyện nhỏ, từng tiếng một vang xa để gọi buổi chiều…”, |tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng”, “tiếng muỗi vo ve”. Chỉ cần bấy nhiêu thôi tác giả đã bày ra trước mắt một khung cảnh ngày tàn ảm đạm.
Những âm thanh nghe có vẻ rộn rã, nhưng đằng sau nó lại gợi nên sự heo hút, vẳng lặng.Tiếng muỗi vo ve làm ta liên tưởng sự tăm tối, tù đọng, tiếng chõ nan cót két mang đến sự tàn tạ, nghèo nàn. Âm thanh vốn quen thuộc như vô tình gieo vòng lòng người một nỗi buồn man mác.
Mở đầu câu chuyện, Thạch Lam đã cho người đọc thấy được sự thê lương của một vùng đất trong âm thanh, trong hoạt động thường ngày. Có lẽ đó là ý đồ của tác giả khi muốn đưa người đọc đến một khung cảnh tăm tối hơn chăng?
Luận điểm 2: Cảnh chợ tàn và những kiếp người nơi phố huyện
Khung cảnh ngày tàn cùng viên chợ tàn càng làm cho sự hiu quạnh trở nên sâu sắc hơn. Đó là vùng quê nghèo đói với phiên chợ tàn “ Chợ họp giữa phố vãn từ lâu. Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất. Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và bã mía. Một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi quen thuộc quá khiến chị em Liên tưởng là mùi riêng của đất, cửa quê hương này”. Tác giả đã cho người đọc thấy được sự nghèo đói không chỉ thông qua âm thanh, hình ảnh mà còn cả mùi hương. Dường như, ở đây ông muốn người đọc phải dùng hết giác quan của mình để cảm nhận sự hiu hắt của vùng quê nghèo ấy.
Bức tranh làng quê nghèo đói không chỉ hiện lên thông qua không gian, thời gian, mà còn hiện lên ở mỗi con người nơi đây. Những con người nghèo khổ xuất hiện trong bức tranh tàn tạ ấy càng nhân đôi thêm cái khốn khó của mảnh đất này. Đó là “ mấy đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ cúi lom khom trên mặt đất tìm tòi. Chúng nhặt nhạnh thanh nữa, thanh tre hay bất cứ cái gì có thể dùng được”. Có lẽ gánh nặng cơm áo gạo tiền đè lên cả những đứa trẻ – những người đáng ra phải được vui vẻ nô đùa.
Từng nhân vật hiện ra trong khung cảnh phố huyện đìu hiu ấy. Đó là mẹ con chị Tí vẫn dọn hàng như thường ngày nhưng “ chả kiếm được bao nhiêu”. Là bà cụ Thi bị điên “ ngửa cổ uống một hơi sạch, đặt 3 xu vào tay Liên và lảo đảo bước đi”. Là bác Siêu với gánh hàng phở, là gia đình bác xẩm mù sống bằng lời ca tiếng đàn qua ngày. Hay ngay cả chị em Liên khá hơn vì có quầy hàng tạp hóa nhưng cũng chẳng được là bao. Những con người ấy mỗi ngày vẫn âm thầm sống, lẳng lặng nhìn cái nghèo đói diễn ra trước mắt nhưng bất lực, chẳng thể làm gì.
Thạch Lam muốn dùng hình ảnh của con người phố huyện để làm hình tượng cho cả lớp người thời kỳ bấy giờ. Đó là lớp người nông thôn trước cách mạng tháng Tám nghèo khổ, chật vật giữa cuộc mưu sinh. Những số phận đan xen lẫn nhau càng làm cho khu cảnh nơi phố huyện thêm phần u sầu.
Luận điểm 3: Phân tích bức tranh phố huyện về đêm
Bên cạnh những phận đời nghèo khổ, éo le ấy, Thạch Lam vẫn miêu tả thiên nhiên rất đẹp. Đó là “ một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát”. Qua đi cái bề bộn bề lúc chiều tà, càng về đêm khi bóng tối bao trùm, những cuộc đời lam mũ càng trở nên vô định. Bằng những chi tiết đặc tả nhà văn đã bao trùm bóng tối lên phố huyện nghèo nàn. Sự bao trùm ấy càng làm cho sự nhỏ nhoi, leo lắt của phố huyện như được nổi bật hơn.
Những ánh sáng leo lắt hắt ra từ những ngôi nhà phố huyện như chính cuộc đời của con người nơi đây vật. Tác đã đã miêu tả ánh sáng ấy bằng một ngôn ngữ dè dặt, đó là “khe ánh sáng” của những cửa hàng đối diện, là “quầng sáng nhỏ” từ chỏng hàng của chị Tí, là “chấm lửa nhỏ và vàng lờ lờ đi trong đêm tối”. Dường như thứ ánh sáng ấy chẳng đủ để thắp sáng một vùng. Thế nên tác giả mới nhắc đến ngọn đèn của chị Tí tới bảy lần trong một đoạn văn.
Sự nghèo khổ của phố huyện còn được miêu tả qua hàng phở bác Siêu. Người ta coi đó “ là một thứ quà xa xỉ, nhiều tiên, hai chị em không bao giờ mua được”. Sống giữa cảnh đời nghèo khổ cũng khiến chị em cô bé Liên thấy chạnh lòng. Và những khi ấy hai chị em lại nhớ về những lần được thưởng thức quà ngon lạ, được đi chơi bờ hồ, uống những cốc nước xanh đỏ.
Nhưng kỷ niệm mãi là kỷ niệm. Giờ đây chị em cô bé Liên phải sống cho thực tại. Thực tại nghiệt ngã hơn bao giờ hết với hai đứa trẻ vốn đang tuổi ăn, tuổi lớn. Cuộc sống ở nơi phố huyện ngày ngày đều diễn ra như thế, đều là những con người ấy, chẳng ai thay đổi. Có chăng thay đổi là càng nghèo hơn, khổ hơn.
Giữa cảnh sống đó, Thạch Lam đã khéo léo miêu tả cảnh chị em Liên thức đợi tàu. Hình ảnh chị em Liên đã buồn ngủ ríu cả mắt nhưng vẫn cố gượng để thức khuya chút nữa đợi tàu không chỉ đơn thuần là để bán hàng, mà là “ vì muốn được nhìn chuyến tàu”.
Dường như Thạch Lam đã dồn hết tất cả những ước mơ, hy vọng của chị em Liên nói riêng, của những người nơi phố huyện nghèo nàn nói chung vào chuyến tàu đêm ấy. Đó là chuyến tàu mang tương lai, hy vọng và hoài bão của những con người nhỏ bé nơi đây. Giữa phố huyện buồn thiu, chuyến tàu mang ánh sáng tương lai đi qua giống như một sự thức tỉnh trong nhận thức. Ấy nhưng chuyến tàu ấy cũng chỉ vụt qua chớp mắt, để rồi “ đêm tối vẫn bao bọc chung quanh, đêm của đất quê, và ngoài kia, đồng ruộng mênh mang và yên lặng”.
Lời kết
Bức tranh phố huyện là bức tranh hiện thực về những cuộc đời éo le nơi phố huyện nghèo. Qua phân tích bức tranh phố huyện người ta liên tưởng ngay đến cảnh đời nghèo đói quẩn quanh, bế tắc. Đó là cảnh đời chung của một bộ phận người dân quê thời bấy giờ, là cảnh đời “kiếm ăn từng bữa”. Những lời văn nhẹ nhàng mà thâm sâu của Thạch Lam càng làm chúng ta thấy thấm thía. Thông qua bức tranh và những số phận nơi phố huyện, nhà văn đã thể hiện tình cảm sâu sắc với họ, luôn mong muốn có một thứ ánh sáng nào đó như chuyến tàu đêm giải thoát cho những số phận ấy.