Những bài thơ của Xuân Quỳnh
|
"Sóng", "Thuyền và biển", "Thơ vui về phái yếu"... thể hiện khát khao hạnh phúc, làm tròn trách nhiệm gia đình của thi sĩ. Sóng Xuân Quỳnh viết bài thơ năm 1967, nhân chuyến đi thực tế tại Diêm Điền (Thái Bình). Sau đó, Sóng được in trong tập Hoa dọc chiến hào. Dữ dội và dịu êm Ôi con sóng ngày xưa Qua hình tượng sóng, nhà thơ diễn tả tiếng nói của thiếu nữ đang yêu, khát khao hạnh phúc và vượt lên sự hữu hạn đời người. "Sóng" và "em" sóng đôi, soi chiếu lẫn nhau. Cảm xúc thơ vừa sôi nổi, vừa có chiều sâu của triết lý. PSG.TS Lưu Khánh Thơ - em chồng cố thi sĩ Xuân Quỳnh - phân tích: "Tình yêu trong thơ chị đẹp và trong sáng. Dù có gian truân, tình cảm luôn trọn vẹn, đến tận cùng hạnh phúc như con sóng nhỏ đến với bờ xa. Vì lẽ đó, thơ chị đầy ắp lo âu, e ngại".
Xuân Quỳnh (áo đen, ở giữa) bên người thân. Thuyền và biển Bài thơ in trong tập Chồi biếc, xuất bản năm 1963. "Thuyền" và "biển" giống như người con trai và người con gái với cách biểu hiện tình yêu, nỗi nhớ khác nhau. Ở Xuân Quỳnh, tình yêu tượng trưng cho cái đẹp, niềm khát khao tự hoàn thiện bản thân. Em sẽ kể anh nghe Lòng
thuyền nhiều khát vọng Giọng thơ nhẹ nhàng như tiếng thủ thỉ, tâm tình của nhân vật "em". Nhà phê bình văn học Vũ Nho đánh giá: "Với Xuân Quỳnh, thơ không có chỗ cho tình cảm nửa vời mà luôn đầy ắp yêu thương. Thơ bà luôn dồi dào năng lượng trong từng câu chữ". Thuyền và biển còn được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ nhạc vào giai đoạn những năm 1980. Nhạc sĩ chỉ lấy mười hai câu đoạn cuối để phổ nhạc. Phan Huỳnh Điều từng chia sẻ: “Đó là đỉnh điểm cao trào của bài thơ. Hơn nữa, như thế vừa gọn, vừa nói lên được đầy đủ ý nghĩa chính của tác giả và cũng vừa đủ cho một ca khúc trữ tình”. Nghệ sĩ Quang Lý hát "Thuyền và biển". Thơ tình cuối mùa thu Bài thơ in trong tập Tự hát, xuất bản năm 1984. Thơ tình cuối mùa thu khẳng định tình yêu lứa đôi thủy chung, son sắt, vượt qua thời gian và tuổi tác. Dẫu thời gian đang trôi, mùa thu đã cũ nhưng cả hai vẫn đong đầy yêu thương, đi qua năm tháng bộn bề, thăng trầm. ...Tình ta như hàng cây Thời gian như là gió Nhịp thơ nhẹ nhàng, thủ thỉ đầy trìu mến. Hình ảnh mùa thu, bông cúc vàng và thông điệp "chỉ còn anh và em" đã chạm đến cảm xúc Phan Huỳnh Điểu. Cố nhạc sĩ từng phổ nhạc cho bài thơ chỉ trong thời gian ngắn. Ca khúc để lại dư vị buồn và đẹp về sự biến đổi của không gian nhưng khẳng định sức sống mạnh mẽ của tình yêu. Bái hát gắn liền với các giọng ca Anh Thơ, Tân Nhàn, Bảo Yến...
Vợ chồng thi sĩ Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ. Tự hát Bài thơ in trong tập thơ cùng tên, xuất bản năm 1984. Phụ nữ trong Tự hát rất trân trọng và khao khát tình yêu giữa kiếp người bé nhỏ. Bởi vậy, bài thơ đầy ắp lo âu, e ngại. ...Em trở về đúng nghĩa trái tim Em trở về đúng nghĩa trái tim em Giọng thơ nhiều xao động và trăn trở. Thơ Xuân Quỳnh giàu cung bậc cảm xúc, lúc say đắm hạnh phúc, lúc day dứt suy tư. Thế nhưng, xuyên suốt sáng tác của bà là tình yêu sâu nặng không nhạt phai. Tình yêu bền vững, vượt qua ngoài giới hạn thường tình của lẽ sinh tử. Không đề 2 Xuân Quỳnh viết Không đề 2 dành tặng Lưu Quang Vũ - chồng bà. Trước khi đến với nhau, cả hai từng qua một lần đổ vỡ hôn nhân. Mất mát trong tình yêu khiến nỗi băn khoăn, trăn trở trong bà thường trực. Mắt anh nâu một vùng đất phù sa Mấy năm rồi, thơ em buồn hơn Mái tôn dột.
Sao mà mưa mãi Bài thơ như lời tự vấn, khắc khoải muộn phiền của thi sĩ. Nỗi lo sợ ùa đến với người đàn bà luôn ý thức về tình yêu, vươn lên làm chủ số phận và sở hữu điều viên mãn. Bàn tay em Bài thơ in trong tập Tự hát, xuất bản năm 1984. Bàn tay em nói về tâm tình phái nữ, lấy cảm hứng từ những việc làm, lo toan, tình thương của người mẹ, vợ trong gia đình. Gia tài em chỉ có
bàn tay Bàn tay em ngón chẳng thon dài "Bàn tay em" không phải bàn tay ngọc ngà với những ngón búp măng mà là bàn tay lao động với đường gân và vệt chai. Bài thơ giống lời tâm tình "để anh hiểu em" của nữ thi sĩ với người thân, đặc biệt là chồng bà. Bàn tay em thể hiện tình yêu làm vợ, làm mẹ của thi sĩ. Bà yêu gia đình đến đam mê, quên bản thân. PGS.TS Lưu Khánh Thơ từng chia sẻ: "Tôi nhớ có một thời gian dài, chị Quỳnh không bao giờ ăn cơm trước chồng, kể cả anh Vũ về muộn đến mấy. Chị cho các con ăn sớm để học bài, còn chị đợi đến khi anh về. Có lần, anh Vũ về muộn, nói 'Anh gặp bạn, anh ăn cơm rồi', chị Quỳnh đậy mâm cơm lại và đi ngủ, không ăn. Đấy như biểu hiện sự hờn dỗi, quá mức yêu chồng". Thơ vui về phái yếu Bài thơ ra đời năm 1986, nói về vai trò phụ nữ trong việc xây dựng tổ ấm. Bằng giọng điệu hóm hỉnh, Xuân Quỳnh khắc họa tự nhiên sự tận tụy, hy sinh của họ. ...Chúng tôi chỉ là những người đàn bà bình thường không tên tuổi Chúng tôi còn phải xếp hàng mua thịt Trong bài, Xuân Quỳnh tạo ra sự đối trọng giữa vai trò của đàn ông với phụ nữ. Nếu đàn ông làm những công việc nặng nhọc như lái tàu ngầm, tên lửa, chinh phục đại dương, phụ nữ cũng không kém cạnh khi đảm nhận việc giữ gìn tổ ấm. Người vợ sắp xếp nhà cửa, chăm sóc con cái, chợ búa, cơm nước, ứng xử với họ hàng bên nội, bên ngoại, hàng xóm láng giềng... để người chồng yên tâm công tác. Thơ vui về phải yếu cho thấy trong tình yêu hay công việc gia đình, Xuân Quỳnh luôn tận tậm và sống hết mình. Bà nhìn cuộc sống với tất cả sự tràn đầy của một tấm lòng giàu thương yêu. Mẹ của anh Bài thơ nói về mối quan hệ giữa mẹ chồng, nàng dâu. Xuân Quỳnh có cảm nhận sâu sắc, chân thành về đức hy sinh của mẹ chồng. Mẹ của anh thể hiện lòng hiếu thảo, biết ơn của thi sĩ dành cho mẹ Lưu Quang Vũ. Phải đâu mẹ của riêng anh Xuân Quỳnh bộc lộ quan hệ tình cảm mới. Đó là tình cảm của con dâu với mẹ chồng. Xuân Quỳnh thiếu thốn cảm xúc từ nhỏ nên bà thương mẹ chồng như mẹ ruột. Nhà thơ trân trọng và đón nhận tình cảm của bố mẹ, anh chị em nhà chồng dành cho mình. Xuân Quỳnh (1942 - 1988) là một trong những nữ nhà thơ nổi tiếng của thi ca hiện đại Việt Nam. Năm 1988, vợ chồng Xuân Quỳnh, Lưu Quang Vũ cùng con trai út qua đời trong vụ tai nạn xe ở Hải Dương. Năm 2017, bà được truy tặng giải thưởng Nhà nước và Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Trọng Trường |
