Ngữ văn 9 phép phân tích và tổng hợp
|
A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM I- Tìm hiểu phép lập luận phân tích và tổng hợp TRANG PHỤCKhông kể trên đường tuần tra, nơi rừng rậm hay suối sâu,… phải cởi giày ra đi chân đất, thông thường trong doanh trại hay nơi công cộng, có lẽ không ai mặc quần áo chỉnh tề mà lại đi chân đất, hoặc đi giày có bít tất đầy đủ nhưng phanh hết cúc áo, lộ cả da thịt ra trước mặt mọi người.Người ta nói: “Ăn cho mình, mặc cho người”, có lẽ nhiều phần đúng. Cô gái một mình trong hang sâu chắc không váy xoè váy ngắn, không mắt xanh môi đỏ, không tô đỏ chót móng chân móng tay. Anh thanh niên đi tát nước hay câu cá ngoài cánh đồng vắng chắc không chải đầu mượt bằng sáp thơm, áo sơ-mi là phẳng tắp… Trang phục không có pháp luật nào can thiệp, nhưng có những quy tắc ngầm phải tuân thủ, đó là văn hoá xã hội. Đi đám cưới không thể lôi thôi lếch thếch, mặt nhọ nhem, chân tay lấm bùn. Đi dự đám tang không được mặc áo quần loè loẹt, nói cười oang oang.Người xưa đã dạy: “Y phục xứng kì đức”. Ăn mặc sao cũng phải phù hợp với hoàn cảnh riêng của mình và hoàn cảnh chung nơi công cộng hay toàn xã hội. Dù mặc đẹp đến đâu, sang đến đâu mà không phù hợp thì cũng chỉ làm trò cười cho thiên hạ, làm mình tự xấu đi mà thôi. Xưa nay, cái đẹp bao giờ cũng đi với cái giản dị, nhất là phù hợp với môi trường. Người có văn hoá, biết ứng xử chính là người biết tự hoà mình vào cộng đồng như thế, không kể hình thức còn phải đi với nội dung, tức là con người phải có trình độ, có hiểu biết. Một nhà văn đã nói: “Nếu có một cô gái khen tôi chỉ vì bộ quần áo đẹp mà không khen tôi có bộ óc thông minh thì tôi chẳng có gì đáng hãnh diện”. Chí lí thay!Thế mới biết, trang phục hợp văn hoá, hợp đạo đức, hợp môi trường mới là trang phục đẹp. (Theo Băng Sơn, Giao tiếp đời thường) Câu hỏi:a. Ở đoạn mở đầu, bài viết đã nêu ra một loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để rút ra nhận xét về vấn đề gì? Hai luận điểm chính trong văn bản là gì?Tác giả đã dùng phép lập luận nào để rút ra hai luận điểm đó?b, Sau khi đã nêu một số biểu hiện của " những quy tắc ngầm" về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luận gì để " chốt" lại vấn đề? Phép lập luận này thường đạt vị trí nào trong bài văn?Trả lời:a. Ở đoạn mở đầu, bài viết đã nêu ra một loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để chỉ ra lối ăn mặc trang phục không phù hợp với đạo đức trong xã hội để từ đó làm nổi bật lên nét đẹp trong văn hóa ăn mặc trang trọng, lịch sự, phù hợp với đạo đức chuẩn mực xã hội, môi trường xung quanhHai luận điểm chính trong văn bản là:Ăn mặc phù hợp với hoàn cảnh xung quanh, phù hợi với công việc, môi trường làm việc, học tập, môi trường sống.Ăn mặc giản dị phù hợp với lối sống đạo đức hòa mình vào cộng đồng tập thể b. Sau khi đã nêu một số biểu hiện của " những quy tắc ngầm" về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luận tổng hợp: "Thế mới biết, trang phục hợp văn hoá, hợp đạo đức, hợp môi trường mới là trang phục đẹp" . Phần lập luận tổng hợp thường được đặt ở cuối đoạn hoặc cuối bài. II. Ghi nhớ: Để làm rõ ý nghĩa của một sự việc, hiện tượng nào đó người ta thường dùng phép lập luận phân tích tổng hợpPhân tích là phép lập luận trình bày những bộ phận, phương diện của một vấn đề nhằm chỉ ra nội dung của sự vật, hiện tượng.. Đế phán tích nội dung của sự vật hiện tượng người ta có thể dùng các biện pháp nêu giả thiết, so sánh, đối chiếu,... và cả phép lập luận giải thích. chững minh. Tổng hợp là phép lập luận rút ra từ cái chung từ những điều phân tích. Không có phân tích thì không có tổng hợp. Lập luận tổng hợp thường được đặt ở cuối đoạn hay cuối bài, ở phần kết luận của một phần hoặc toàn bộ văn bản B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI Câu 1: trang 10 sgk Ngữ văn 9 tập 2 Tác giả đã phân tích như thế nào để sáng tỏ luận điểm: " Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường của học vấn"? (Gợi ý: Chú ý thứ tự khi phân tích: Học vấn là của nhân loại => Học vấn của nhân loại do sách lưu truyền lại => Sách là kho tàng quáy báu => Nếu chúng ta... Nếu xóa bỏ... làm kẻ lạc hậu.) Bài làm:Cách phân tích để làm rõ luận điểm: "Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn"Học vấn là thành quả của nhân loại trong quá trình lao động sản xuất và trải nghiệmHọc vấn của nhân loại được lưu giữ qua những trang sách và truyền lại cho các thế hệ sauChính vì thế, sách là một kho tàng quy báu của nhân loại Nếu không lưu lại thành quả trong quá khứ thì phải làm lại từ đầu, do đó, có tiến lên cũng là đi lùi lại. Câu 2: trang 10 sgk Ngữ văn 9 tập 2Tác giả đã phân tích lí do chọn sách như thế nào?Bài làm:Tác giả đưa ra lí do phải chọn sách mà đọc của tác giả:Di sản tinh thần của con người ngày một phong phú, việc đọc sách ngày càng không dễ.Số lượng sách nhiều, chất lượng lại khác nhau;Sức người có hạn Có sách chuyên môn, có sách thường thức; giữa tri thức chuyên môn và tri thức thường thức lại có quan hệ với nhau. Câu 3: trang 10 sgk Ngữ văn 9 tập 2Tác giả đã phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách như thế nào?Bài làm:Tác giả đã nêu lên tầm quan trọng của việc đọc sách thông qua việc đưa ra các lí lẽ và dẫn chứng:Đọc sách giúp chúng ta tiếp cận tri thức một sách nhanh và trực tiếp nhấtĐọc sách không chọn lọc, đọc lấy số lượng sẽ không đem lại hiệu quả Đọc sách mà không chịu suy nghĩ thì cũng không có tác dụng gì Câu 4: trang 10 sgk Ngữ văn 9 tập 2Qua đó,em hiểu phân tích có vai trò như thế nào trong lập luậnBài làm:Phân tích là phép lập luận trình bày từng bộ phận, phương diện của một vấn đề ngằm chỉ ra nội dung của sự vật, hiện tượng. Phân tích trong văn bản có vai trò làm sáng tỏ luận điểm và tăng sức thuyết phục đồng thời nó giúp người đọc người nghe hiểu và có nhận thức đúng đắn, cái nhìn toàn diện nhất.
1.1. Tìm hiểu phép lập luận phân tích và tổng hợpĐọc đoạn trích trong sách giáo khoa (trang 9) để trả lời các câu hỏi. Ở đoạn mở đầu, bài viết nêu ra một loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để rút ra nhận xét về vấn đề gì? Hai luận điểm chính trong văn bản là gì? Tác giả đã dùng phép lập luận nào để rút ra hai luận điểm đó? Sau khi đã nêu một số biểu hiện của "Những quy tắc ngầm" về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luạn gì để chốt lại vấn đề? Phép lập luận này thường đặt ở vị trí nào trong văn bản?
1.2. Ghi nhớ
a. Tác giả nêu ra các dẫn chứng về ăn mặc nhằm gợi ra vấn đề về tính chỉnh tề, đồng bộ, thích hợp trong sử dụng trang phục. - Hai luận điểm chính của bài văn là: + (1) Ăn mặc phải phù hợp với hoàn cảnh chung và thích hợp với từng công việc, từng hoàn cảnh cụ thể. + (2) Ăn mặc phải phù hợp với đạo đức, giản dị, hoà mình với cộng đồng. Các luận điểm trên được diễn đạt bằng phép lập luận phân tích. b. Tác giả kết lại bằng phép tổng hợp: "Thế mới biết, trang phục hợp văn hoá, hợp đạo đức, hợp môi trường mới là trang phục đẹp". Phép tổng hợp được đặt ở cuối bài. II. Luyện tậpCâu 1 (trang 10 sgk Văn 9 Tập 2): Tác giả đã triển khai các ý - Học vấn là của nhân loại; - Học vấn được tích luỹ, lưu truyền trong sách; - Muốn tiến lên thì phải nắm vững những học vấn đã được lưu truyền; - Nếu không tận dụng những thành quả đã được lưu truyền thì sẽ lạc hậu, tụt hậu. Các lập luận có trình tự chặt chẽ. Câu 2 (trang 10 sgk Văn 9 Tập 2): Tác giả đã phân tích - Số lượng sách nhiều, chất lượng lại khác nhau; - Sức người có hạn; - Có sách chuyên môn, có sách thường thức; giữa tri thức chuyên môn và tri thức thường thức lại có quan hệ với nhau. Câu 3 (trang 10 sgk Văn 9 Tập 2): Tác giả đã phân tích - Đọc sách thì mới có điểm xuất phát cao; - Muốn tiếp cận tri thức một cách nhanh nhất thì phải đọc sách. - Đọc sách mà không chọn lọc thì đọc không xuể, kém hiệu quả. - Đọc kĩ mới có hiệu quả. Câu 4 (trang 10 sgk Văn 9 Tập 2): Em hiểu: Phép phân tích giúp chúng ta hiểu cụ thể các đặc điểm của đối tượng mà chúng ta đang quan tâm. Kết quả của việc phân tích sẽ là cơ sở để tiến tới kết luận một vấn đề nào đó. Không có sự phân tích đúng đắn thì sẽ làm mất đi tính thuyết phục của kết luận. |
