Đánh giá bệnh do vi khuẩn

Nhiễm trùng não thường liên quan đến các bộ phận của hệ thần kinh trung ương, bao gồm cả tủy sống. Virus, vi khuẩn, nấm hoặc ký sinh trùng có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng nhiễm trùng não. Vậy nhiễm trùng não là gì, triệu chứng ra sao?

Nhiễm trùng não có thể dẫn đến các biến chứng vô cùng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng. Do đó, ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm trùng não người bệnh phải nhanh chóng đến cơ sở y tế thăm khám, chữa trị.

Nhiễm trùng não là gì?

Nhiễm trùng não là tình trạng bệnh có thể do virus, vi khuẩn, nấm hay thậm chí ký sinh trùng hoặc động vật nguyên sinh gây ra. Những nguyên nhân không nhiễm trùng khác có thể bao gồm bệnh tự miễn/thấp khớp và một số loại thuốc. Tùy thuộc vào vi trùng lây nhiễm và vị trí viêm, nhiễm trùng não có thể bao gồm một loạt các triệu chứng như sốt, nhức đầu, co giật, thay đổi hành vi hoặc lú lẫn, có thể dẫn đến tổn thương não, đột quỵ, thậm chí đe dọa tính mạng người bệnh. [1]

Nhiễm trùng não hiếm xảy ra vì cơ thể xây dựng một số cơ chế phòng vệ để bảo vệ não. Một trong số đó là hàng rào máu não – một màng dày lọc các tạp chất trong máu trước khi cho máu vào não. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, vi trùng có thể vượt qua hệ thống phòng thủ này và lây nhiễm vào não. Không phải lúc nào cũng có thể xác định được chính xác vị trí lây nhiễm ban đầu.

Các loại nhiễm trùng não

Mỗi loại nhiễm trùng tấn công vào các khu vực khác nhau của não sẽ gây ra những loại nhiễm trùng não khác nhau.

1. Viêm não

Viêm não là tình trạng nhiễm trùng não bao gồm viêm và sưng não, dẫn đến những thay đổi trong chức năng thần kinh, khiến người bệnh bị rối loạn tâm thần, co giật.

2. Viêm màng não

Viêm màng não là tình trạng nhiễm trùng não, viêm các mô xung quanh não và tủy sống do sự nhiễm trùng gây ra. Viêm màng não có thể gây tử vong và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Bệnh có thể do một số loại vi khuẩn, virus, nấm và ký sinh trùng gây ra. Hầu hết các bệnh nhiễm trùng có thể lây truyền từ người sang người.

Nhiễm trùng não có thể xuất hiện ở trẻ mắc viêm não, viêm màng não

3. Áp xe não ngoài màng cứng

Áp xe ngoài màng cứng là tình trạng nhiễm trùng não trong khoang ngoài màng cứng ở bất kỳ vị trí nào trong não hoặc tủy sống. Áp xe ngoài màng cứng xảy ra do nhiễm trùng liên quan đến khoang ngoài màng cứng ở cột sống hoặc sọ. Áp xe ngoài màng cứng nội sọ cũng có thể là biến chứng của phẫu thuật hoặc chấn thương sọ não. Bệnh lý này có thể phát triển như các biến chứng của nhiễm trùng tai mũi họng hoặc những thủ thuật khác ở cổ và ngực.

4. Mủ dưới màng cứng

Mủ dưới màng cứng là tình trạng nhiễm trùng não sinh mủ ở khoang giữa màng cứng và màng nhện, chiếm 13 – 20% các trường hợp nhiễm trùng nội sọ cục bộ. Màng nhện không phải là một rào cản mạnh mẽ, do đó mủ màng cứng dưới màng cứng có thể chọc thủng màng nhện và gây nhiễm trùng vùng dưới màng cứng. [2]

Tình trạng dễ mắc phổ biến dẫn đến viêm mủ màng cứng dưới màng cứng là viêm xoang cạnh mũi, đặc biệt là viêm xoang trán. Viêm xoang cạnh mũi là nguyên nhân chính gây tràn mủ dưới màng cứng ở 50 – 80% người bệnh. Viêm tai giữa là nguyên nhân của 10 – 20% trường hợp bị tràn mủ dưới màng cứng. Nhiễm trùng bề mặt da đầu và hộp sọ, phẫu thuật sọ não hoặc viêm tĩnh mạch huyết khối nhiễm khuẩn do viêm xoang, viêm tai giữa, viêm xương chũm cũng có thể lan đến khoang dưới màng cứng.

Xem thêm: Viêm xương sọ: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị.

5. Áp xe não

Áp xe não là tình trạng nhiễm trùng não do vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng gây ra. Nhiễm trùng ở các cơ quan khác của cơ thể như viêm phổi, áp xe răng hoặc viêm nội tâm mạc có thể lây lan qua đường máu và xâm nhập vào não dẫn đến một/nhiều áp xe não. Nhiễm trùng ở mặt hoặc xoang cũng có thể lây lan trực tiếp lên não gây nhiễm trùng não. Đôi khi, áp xe não phát triển ở những người bệnh sau các thủ thuật phẫu thuật thần kinh, chẳng hạn như phẫu thuật cắt sọ để điều trị khối u não. Những người bệnh bị suy giảm miễn dịch có nguy cơ bị áp xe não cao hơn. [3]

Triệu chứng nhiễm trùng não

Các triệu chứng nhiễm trùng não phụ thuộc vào vùng não bị nhiễm trùng cũng như mức độ nghiêm trọng của tình trạng nhiễm trùng. Những triệu chứng của từng loại nhiễm trùng não khác nhau sẽ biểu hiện khác nhau, ví dụ:

Viêm màng não: Sốt đột ngột, nhức đầu dữ dội, cứng cổ, sợ ánh sáng, buồn nôn và nôn.
Viêm não: Nhức đầu, thay đổi hành vi, ảo giác, thay đổi mức độ ý thức.
Viêm tủy: Yếu tay chân, đau nhức, tê, ngứa ran, rối loạn chức năng ruột và bàng quang.
Áp xe: Sốt cao, nhức đầu dữ dội, thay đổi hành vi, buồn nôn và nôn.
Nhiễm trùng não có thể xuất hiện dấu hiệu sốt đột ngột, sốt cao, nôn, buồn nôn

Nguyên nhân gây nhiễm trùng não

Hiện có một số loại nguyên nhân gây nhiễm trùng não và mỗi loại có đường lây truyền riêng. Virus có thể lây qua đường tiếp xúc gần gũi hoặc dịch tiết hô hấp, ví dụ như dùng chung ly uống nước, hôn nhau… Nhiễm trùng do vi khuẩn cũng có thể lây qua đường tiếp xúc gần hoặc chuẩn bị thực phẩm bị ô nhiễm. Toàn bộ các bệnh nhiễm trùng não có thể được chia thành nhiều nhóm: vi khuẩn [mycoplasma, não mô cầu, phế cầu, listeria]; ký sinh trùng [plasmodium, gây bệnh sốt rét, toxoplasma]; virus [các loại virus khác nhau]; rối loạn hệ miễn dịch.

Virus: Mặc dù hiếm gặp nhưng một số loại virus có thể dẫn đến nhiễm trùng não, tủy sống hoặc khu vực xung quanh. Các nguyên nhân có thể bao gồm virus herpes simplex, virus varicella zoster, cytomegalovirus, virus Epstein-Barr và virus cúm. Các bệnh do muỗi truyền như West Nile và Virus Zika cũng có thể dẫn đến nhiễm trùng não.
Vi khuẩn: Các vi khuẩn có nhiều khả năng dẫn đến nhiễm trùng não do vi khuẩn bao gồm Streptococcus pneumoniae, Streptococcus nhóm B, Neisseria meningitidis, Listeria monocytogenes…
Nấm: Nhiễm nấm lây lan đến não có thể do nấm Aspergillus, Blastomyces, Coccidioides hoặc Cryptococcus gây ra.
Ký sinh trùng: Nhiễm ký sinh trùng trong não có thể do bệnh toxoplasmosis, u nang, bệnh sán máng hoặc giun lươn.
Rối loạn hệ thống miễn dịch: Nếu hệ thống miễn dịch chịu tổn hại vì bất kỳ lý do gì thì cũng có thể có nhiều nguy cơ gây nhiễm trùng não hơn. Những người bị nhiễm HIV có nhiều nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng hiếm gặp hơn như áp xe não. Bệnh đa xơ cứng cũng có thể dẫn đến viêm tủy.

Đối tượng nào có nguy cơ nhiễm trùng não?

Nhiễm trùng não thường khó xảy ra, tuy nhiên vi trùng có thể vượt qua hệ thống phòng thủ của hệ miễn dịch và hàng rào máu não lây nhiễm vào não. Tình trạng này đặc biệt có thể dễ gặp ở những đối tượng người bệnh dưới đây:

Người nhiễm HIV/AIDS.
Người đang hóa/xạ trị vì bị ung thư.
Người bệnh ghép tạng và dùng thuốc để ngăn cơ thể đào thải cơ quan mới.
Người bệnh viêm tai, nhiễm trùng xoang.
Người bệnh tim bẩm sinh mà tim không thể vận chuyển đủ oxy đi khắp cơ thể [việc thiếu nguồn cung cấp oxy thường xuyên khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng hơn].
Người bị áp xe răng, sâu răng.
Người bị nhiễm trùng phổi, nhiễm trùng phúc mạc, nhiễm trùng bàng quang.
Người bệnh bị chấn thương sọ não [vết thương do đạn bắn, gãy xương sọ…].
Nhiễm trùng não có thể xuất hiện ở những người có hệ thống miễn dịch yếu

Biến chứng nhiễm trùng não

Nhiễm trùng não là một bệnh nghiêm trọng có thể khiến người bệnh kéo dài thời gian nằm viện trong hồi sức tích cực [ICU], gia tăng nguy cơ tử vong hoặc cần phải được chăm sóc tích cực thần kinh… Các biến chứng thường gặp của nhiễm trùng não bao gồm tăng áp lực nội sọ, đột quỵ, hôn mê và trạng thái động kinh. Mặc dù nhiễm trùng tiềm ẩn thường gây hại nhưng phản ứng miễn dịch đối với tác nhân và các biến chứng sau đó còn có thể gây ra thiệt hại lớn hơn cho người bệnh.

Cách chẩn đoán nhiễm trùng ở sọ não

Công cụ để chẩn đoán nhiễm trùng não phụ thuộc vào các triệu chứng và kết quả khám thực thể của người bệnh. Bất kỳ triệu chứng nào của nhiễm trùng não cũng cần được bác sĩ điều trị đánh giá ngay lập tức. Nếu người bệnh lo lắng về nhiễm trùng não, bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra thần kinh để đánh giá chức năng vận động và cảm giác.

Khám thực thể: Để chẩn đoán nhiễm trùng não, bác sĩ sẽ khám mắt, tìm kiếm tình trạng sưng tấy của dây thần kinh chính của mắt và bất kỳ thay đổi nhỏ nào trong chuyển động mắt hoặc phản ứng của đồng tử. Những triệu chứng này có thể biểu hiện sự gia tăng áp lực nội sọ gặp trong trường hợp áp xe, viêm màng não hoặc viêm não tiến triển. Người bệnh cũng trải qua một cuộc kiểm tra thần kinh toàn diện giúp bác sĩ phát hiện ra bất kỳ dấu hiệu và vấn đề nào ở hệ thần kinh.

Sau khi hỏi bệnh sử kỹ lưỡng và thực hiện kiểm tra thể chất, bác sĩ điều trị có thể chỉ định cho người bệnh thực hiện phương pháp xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh:

Chụp CT hoặc MRI não: Thông qua hình ảnh học, bác sĩ có thể phát hiện tình trạng viêm – nhiễm trùng não hoặc tổn thương ở não, tủy sống. Chụp MRI não có thể giúp bác sĩ phát hiện áp xe hoặc tổn thương cũng như những vấn đề tiềm ẩn có thể gây ra các triệu chứng, ví dụ như bệnh đa xơ cứng. Chụp CT não có thể được sử dụng để phát hiện tình trạng viêm.
Cấy máu: Nếu nghi ngờ nhiễm trùng não do vi khuẩn, cấy máu sẽ được rút ra để xác định loại vi khuẩn cụ thể gây nhiễm trùng não. Thông tin này sau đó được sử dụng để lựa chọn loại thuốc kháng sinh phù hợp.
Chọc dò thắt lưng:
- Chọc dò thắt lưng [chọc dò tủy sống] là kỹ thuật có thể phát hiện nhiễm trùng não, bao gồm việc đưa một cây kim vào giữa các đốt sống ở lưng dưới để lấy dịch não tủy chảy qua não và tủy sống. Chất lỏng này có thể được sử dụng để kiểm tra vi khuẩn, protein hoặc sự tăng bạch cầu.
- Chọc dò thắt lưng có thể được sử dụng để giúp bác sĩ chẩn đoán nhiễm trùng não. Tuy nhiên, kỹ thuật này có thể không thể thực hiện được nếu não bị sưng quá nhiều, vì có thể làm trầm trọng thêm áp lực trong não và gây ra các biến chứng như thoát vị não. Các triệu chứng tăng áp lực nội sọ cần chú ý bao gồm nhức đầu, mờ mắt, nôn mửa, thay đổi hành vi, yếu cơ và cực kỳ buồn ngủ.
  Chụp CT, MRI não có thể phát hiện được nhiễm trùng não

Cách điều trị nhiễm trùng não

Điều trị nhiễm trùng não phụ thuộc vào loại nhiễm trùng mà người bệnh mắc phải. Việc điều trị sớm rất cần thiết để giảm thiểu các biến chứng và rủi ro nguy hiểm cho người bệnh. Các liệu pháp được sử dụng để điều trị nhiễm trùng não có thể bao gồm:

Thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh được sử dụng ngay lập tức nếu nghi ngờ nhiễm trùng não do vi khuẩn. Nếu người bệnh đang được đánh giá về bệnh viêm màng não, bác sĩ sẽ bắt đầu dùng kháng sinh tiêm tĩnh mạch trong khi chờ kết quả xét nghiệm.
Corticosteroid: Corticosteroid thường được kê đơn để giúp làm giảm viêm ở não hoặc tủy sống. Hầu hết các bệnh nhiễm trùng não đều liên quan đến một mức độ viêm nào đó, có thể gây áp lực lên não và tủy sống dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
Thuốc kháng virus: Loại thuốc này được kê đơn khi bác sĩ nghi ngờ virus gây nhiễm trùng não. Nếu người bệnh có các triệu chứng của viêm não, thuốc kháng virus thường được kê đơn ngay lập tức.

Cách phòng ngừa nhiễm trùng não

Không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa được bệnh nhiễm trùng não thế nhưng một phương pháp phòng ngừa hiệu quả cần thực hiện là tiêm vắc xin. Hiện nay, nhiều vi khuẩn là nguyên nhân gây nhiễm trùng não có thể phòng ngừa được bằng các loại vắc xin: [4]

Vắc xin Hib rất an toàn và có hiệu quả cao. Đây là một phần của tiêm chủng tiêu chuẩn cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Vắc xin phế cầu khuẩn giúp chống lại S. pneumoniae là vắc xin chống viêm màng não do phế cầu khuẩn có thể giúp ngăn ngừa một số dạng nhiễm trùng não. Nó không hiệu quả ở trẻ em dưới 2 tuổi nhưng được khuyên dùng cho người trưởng thành, trên 65 tuổi và người mắc một số bệnh mạn tính.
Vắc xin não mô cầu giúp chống lại N. meningitidis. Vắc xin này thường được khuyên dùng cho những người từ 11 – 18 tuổi và những người có nguy cơ mắc bệnh cao [ví dụ như có một số khiếm khuyết nhất định trong hệ thống miễn dịch].
Trẻ cần tiêm vắc xin để ngăn ngừa nhiễm trùng não

Để ngăn ngừa nhiễm trùng não do virus và vi khuẩn có thể lây lan đến não, mỗi người cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa an toàn như rửa tay thường xuyên, tránh tiếp xúc với những người mắc bệnh. Ngoài ra, mỗi người nên thường xuyên dọn dẹp môi trường sống sạch sẽ và thông thoáng, không để nước tù đọng tạo điều kiện cho lăng quăng, muỗi phát triển. Thường xuyên diệt ruồi, muỗi hoặc ve gây ra các bệnh nhiễm trùng não.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Nhiễm trùng não là một tình trạng nghiêm trọng có thể nhanh chóng đe dọa tính mạng nếu không được điều trị. Do đó, nếu thấy cơ thể có những dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm trùng não, người bệnh cần đến cơ sở y tế uy tín gần nhất để được khám, điều trị kịp thời.