Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức tác phẩm Bàn luận về phép học Ngữ văn lớp 8, bài học tác giả - tác phẩm Bàn luận về phép học trình bày đầy đủ nội dung, bố cục, tóm tắt, dàn ý phân tích, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích tác phẩm.
A. Nội dung tác phẩm Bàn luận về phép học
* Tóm tắt văn bản:
Bàn về phép học là một bài tấu Nguyễn Thiếp gửi lên vua nhằm nói lên mục đích chân chính của việc học: học để làm người. Tác giả đưa ra quan điểm và phương pháp học đúng đắn: việc học phải bắt đầu từ những kiến thức cơ bản, có tính chất nền tảng, tuần tự tiến từ thấp lên cao, học rộng hiểu sâu, biết tóm lược những điều cơ bản, cốt yếu nhất. Bên cạnh đó học phải kết hợp với hành. Học không chỉ để biết mà còn để làm. Điều đó sẽ thúc đẩy đất nước có nhiều nhân tài, chế độ vững mạnh, quốc gia hưng thịnh.
B. Tìm hiểu tác phẩm Bàn luận về phép học
1. Tác giả
- Nguyễn Thiếp [1723-1804] người đương thời gọi là La Sơn Phu Tử, quê ở Hà Tĩnh
- Ông là người “thiên tư sáng suốt, học rộng hiểu sâu”
2. Tác phẩm
a, Hoàn cảnh sáng tác:
- Nguyễn Thiếp làm quan dưới thời Lê rồi về dạy học . Khi Quang Trung xây dựng đất nước đã viết thư mời ông giúp dân giúp nước về văn hóa, giáo dục. Vì vậy, tháng 8 năm 1791, Nguyễn Thiếp đã dâng lên vua bản tấu này.
- Văn bản trích từ bài tấu của Nguyễn Thiếp gửi lên vua Quang Trung
b, Bố cục : 3 phần
- Phần 1: Từ đầu → bị thất truyền: Mục đích chân chính của việc học
- Phần 2: Tiếp → xin chớ bỏ qua: Bàn luận về cách học
- Phần 3: Còn lại: Tác dụng của việc học.
c, Thể loại: Tấu – là thể văn của bề tôi, thần dân gửi lên vua chúa để trình sự việc, ý kiến, đề nghị.
d, PTBĐ: nghị luận
e, Giá trị nội dung:
Bài tấu giúp ta hiểu được mục đích của việc học là để làm người có đạo đức, có tri thức, góp phần xây dựng đất nước chứ không phải học để cầu danh lợi. Học tốt phải có phương pháp học đặc biệt học phải đi đôi với hành.
f, Giá trị nghệ thuật:
- Bài tấu có cách lập luận chặt chẽ, lí lẽ rõ ràng
- Ngôn ngữ giản dị, rõ ràng, ý tứ bộc lộ trực tiếp giàu sức thuyết phục
C. Sơ đồ tư duy Bàn luận về phép học
D. Đọc hiểu văn bản Bàn luận về phép học
1. Mục đích chân chính của việc học.
- Mục đích chân chính của việc học là: học để làm người
- Khái niệm học được giải thích bằng hình ảnh so sánh, học để biết rõ đạo
- Đạo dạy người ta về mối quan hệ trong gia đình, xã hội .
2. Phê phán lối học lệch lạc, sai trái.
- Tác giả phê phán lối học sai trái:
+ Học hình thức: chỉ học thuộc câu chữ không hiểu nội dung
+ Học cầu danh lợi: học để có danh tiếng, lợi lộc
- Tác hại: vua chúa tầm thường, thần nịnh nọt → nước mất, nhà tan
3. Quan điểm và phương pháp học:
- Quan điểm học:
+ Việc học phải được phổ biến rộng khắp
+ Mở thêm nhiều trường, mở rộng thành phần người học
+ Tạo điểu kiện thuận lợi cho người học
- Phương pháp học:
+ Học tuần tự tiến lên
+ Học rộng, nghĩ sâu, biết tóm lược những điều cơ bản.
+ Học đi đôi với hành. Đây là mục đích cuối cùng của việc học
⇒ Quan điểm, phương pháp học tập đúng đắn → bồi dưỡng được nhân tài, lập công giúp nước.
⇒ Thể hiện thái độ đề cao tác dụng của việc học chân chính, tin tưởng và kì vọng về tương lai của đất nước.
– Nguyễn Thiếp [sinh năm 1723 và mất năm 1804] tự của ông là Khải Xuyên, còn hiệu là Lạp Phong Cư Sĩ.
– Người đương thời thường gọi ông với cái tên là La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp.
– Quê quán của ông: làng Mật Thôn, xã Nguyệt Ao thuộc huyện La Sơn [nay là huyện Đức Thọ] thuộc tỉnh Hà Tĩnh.
– Nguyễn Thiếp là một người “học rộng hiểu sâu, thiên tư sáng suốt”.
– Ông từng có thời gian làm quan dưới triều Lê nhưng sau đó đã từ quan về dạy học.
– Ông từng được ông vua Quang Trung viết thư mời về giúp triều Tây Sơn, góp phần để xây dựng đất nước về mặt chính trị.
– Những tác phẩm tiêu biểu của ông: Hạnh Am di văn, La Sơn tiên sinh thi tập,…
II. Tác phẩm bàn luận về phép học
1. Hoàn cảnh sáng tác
– “Bàn luận về phép học” là phân đoạn trích từ bài tấu của ông Nguyễn Thiếp gửi tới vua Quang Trung vào tháng 8 năm 1791.
2. Thể loại
– Tấu là một thể loại văn thư của thần dân hoặc bề tôi gửi lên vua chúa để trình bày đề nghị, ý kiến hoặc sự việc ở thời xưa.
– Tấu còn có thể được viết bằng văn biền ngẫu, văn xuôi hoặc văn vần.
3. Bố cục của văn bản bàn luận về phép học
Gồm 3 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến “Nước mất nhà tan đều do những điều tệ hại ấy” → Mục đích của việc học.
- Phần 2: Tiếp theo đến “Xin chớ bỏ qua” → Bàn luận về cách học.
- Phần 3: Phần còn lại → Tác dụng của việc học.
4. Tóm tắt văn bản bàn luận về phép học
“Bàn về phép học” đã nêu lên được mục đích chân chính của việc học, đó là học để trưởng thành, để làm người có đạo đức. Phương pháp học mà đúng đắn nhất là phải bắt đầu từ những kiến thức cơ bản, có được tính chất nền tảng, tuần tự tiến từ dưới thấp lên cao, học rộng và hiểu sâu, biết tóm lược được những điều cơ bản, cốt yếu, cốt lõi nhất. Bên cạnh đó thì học phải kết hợp đi đôi với hành. Học không đơn giản chỉ để biết mà còn là để làm. Điều đó sẽ thúc đẩy đất nước có thêm thật nhiều nhân tài, chế độ thật vững mạnh, quốc gia Việt Nam từ đó sẽ trở nên thật hưng thịnh.
5. Sơ đồ tư duy bàn luận về phép học
III. Đọc – hiểu văn bản
1. Mục đích của việc học
– Nêu khái quát về mục đích của việc học “Ngọc không mài, không thành đồ vật; người không học, không biết rõ đạo” → đây là chân lý học tập vô cùng đúng đắn đã có từ lâu đời, nhờ có con đường học tập mà con người mới trưởng thành được, mới trở thành người có đạo đức.
– Phê phán lối mòn – học hình thức: “Người ta thì đua nhau lối học hình thức nhằm cầu danh lợi, không còn biết đến tam cương ngũ thường”
– Tác hại vô cùng lớn của lối học sai trái, lệch lạc đó chính là làm cho “chúa trọng nịnh thần” người trên và kẻ dưới đều thích sự luồn cúi, chạy chọt không có thực chất, điều này sẽ dẫn đến cảnh “nước mất, nhà tan”.
⇒ Những lời bàn luận thật nghiêm túc, sâu sắc và xác đáng với một tầm nhìn cao rộng, đầy tâm huyết với nhân dân và nước nhà.
2. Bàn luận về cách học
Tác giả cũng đã trình bày lên những quan điểm tích cực của mình về chủ trương phát triển sự học sao cho thật hiệu quả:
- Lúc đầu thì học tiểu học để bồi lấy gốc.
- Tiếp theo tuần tự học từ thấp lên cao: tứ thư, ngũ kinh, chư sử.
- Học rộng rồi sau đó tóm lược cho gọn, theo điều đã học mà làm.
⇒ Về nội dung học, tác giả vẫn chỉ đi theo truyền thống cũ, không đưa ra được điều gì mới mẻ mà chủ yếu là có sự cải cách về phương pháp học.
3. Tác dụng của phép học
– Cách học tích cực, mục đích học chân chính sẽ làm cơ sở vững chắc cho đạo học, có thể bồi dưỡng được nhân tài cho quốc gia.
⇒ Tin tưởng rằng, việc học chân chính nhất định sẽ trường tồn và cũng gửi gắm một niềm hi vọng, một niềm tin về một tương lai tốt đẹp của đất nước.
IV. Ý nghĩa của bài bàn luận về phép học
Ý nghĩa nội dung và ý nghĩa nghệ thuật của bài bàn luận về phép học.
1. Nội dung bài bàn luận về phép học
Bàn luận về phép học giúp người đọc, người học hiểu được mục đích của việc học là để làm người có tri thức, có đạo đức để có thể góp phần xây dựng đất nước chứ không phải học chỉ để cầu danh lợi. Nếu muốn học tốt thì cần phải có phương pháp học, đặc biệt là học phải đi đôi với hành.
2. Nghệ thuật bài bàn luận về phép học
Giá trị nghệ thuật: Lập luận chặt chẽ, ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu, lí lẽ rõ ràng, ý tứ bộc lộ trực tiếp thẳng thắn giàu sức thuyết phục.
VI. Trả lời câu hỏi
Câu 1 [trang 78 | Sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 2]
Phần đầu tác giả đã nêu khái quát được mục đích chân chính nhất của việc học. Đó là mục đích gì?
Hướng dẫn trả lời:
Nêu khái quát về mục đích của việc học “Ngọc không mài, không thành đồ vật; người không học, không biết rõ đạo” → đây là chân lý học tập vô cùng đúng đắn đã có từ lâu đời, nhờ có con đường học tập mà con người mới trưởng thành được, mới trở thành người có đạo đức.
Câu 2 [trang 78| Sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 2]
Tác giả đã đưa ra lời phê phán về những lối học lệch lạc, sai trái nào? Tác hại của cái lối học ấy là gì?
Hướng dẫn trả lời:
– Phê phán lối mòn – học hình thức: “Người ta thì đua nhau lối học hình thức nhằm cầu danh lợi, không còn biết đến tam cương ngũ thường”
– Tác hại vô cùng lớn của lối học sai trái, lệch lạc đó chính là làm cho “chúa trọng nịnh thần” người trên và kẻ dưới đều thích sự luồn cúi, chạy chọt không có thực chất, điều này sẽ dẫn đến cảnh “nước mất, nhà tan”.
⇒ Những lời bàn luận thật nghiêm túc, sâu sắc và xác đáng với một tầm nhìn cao rộng, đầy tâm huyết với nhân dân và nước nhà.
Câu 3 [trang 78 | Sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 2]
Để khuyến khích được việc học lan rộng, Nguyễn Thiếp đã khuyên ông vua Quang Trung thực hiện những chính sách gì?
Hướng dẫn trả lời:
Để khuyến khích được việc học lan rộng, Nguyễn Thiếp đã khuyên ông vua Quang Trung thực hiện những chính sách sau:
– Tuần tự mà tiến lên, từ dưới thấp đến cao.
– Học rộng, nghĩ sâu, biết tóm lược những điều cơ bản, cốt tủy, cốt yếu nhất.
– Học phải biết kết hợp đi đôi với hành. Học không phải chỉ là để biết mà còn là để làm.
Câu 4 [trang 78 | Sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 2]
Bài tấu này có đoạn bàn về “phép học”, đó chính là những “phép học” nào? Tác dụng cũng như ý nghĩa của những phép học ấy? Từ thực tế việc học của bản thân mình, em thấy phương pháp học tập nào là tốt nhất? Giải thích tại sao?
Hướng dẫn trả lời:
“Những phép học” đó là:
- Từ đơn giản cho đến phức tạp: học bồi lấy gốc.
- Từ dưới thấp lên đến cao: tuần tự tiến lên Tứ thư Ngũ kinh, Chư sử.
- Từ lý thuyết cho đến thực hành: học kết hợp đi đôi với thực hành.
– Tác dụng và ý nghĩa của việc học này: khi thực hiện theo phép học này thì người học mới có thể “lập công trạng”, lấy những điều học được từ sách vở mang ra thực hành mới mang lại cho đất nước sự “thịnh trị”, “vững yên” cho đất nước.
– Từ việc học của bản thân mình, em thấy rằng phương pháp học tốt nhất là học bắt đầu từ những thứ cơ bản, rồi sau đó mới tới những điều phức tạp. Học phải kết hợp đi đôi với thực hành để việc học mới trở nên nhuần nhuyễn và có hiệu quả, có ích.
Câu 5 [trang 78 | Sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập 2]
Xác định trình tự lập luận của đoạn văn này bằng một sơ đồ.
Hướng dẫn trả lời:
Mục đích học tập – Phương pháp học tập – Lợi ích học tập
V. Luyện tập
Phân tích yếu tố cần thiết và tác dụng của phương pháp: “học đi đôi với hành”.
Hướng dẫn trả lời:
Đầu tiên, cần hiểu được rằng “học” là một quá trình tiếp thu kiến thức và những lý thuyết, những lý luận. Còn “hành” ở đây muốn chỉ quá trình áp dụng lý thuyết đã học được vào thực tiễn đời sống và lao động hàng ngày. Như vậy phương pháp “học đi đôi với hành” chính là một sự kết hợp hoàn hảo giữa yếu tố nhận thức và những hành động của con người, tạo ra tính thực tiễn, bổ sung tương hỗ lẫn nhau làm cho những điều chúng ta học đem lại nhiều giá trị và kết quả có ý nghĩa. Nếu như chỉ đơn giản là học lý thuyết mà không thực hành sẽ dễ sa vào lý thuyết suông, không thể nào nắm bắt được ý nghĩa sâu sắc với thực tiễn. Hay chỉ là thực hành mà không học lý thuyết sẽ rất dễ bị gây ra sai lầm. Học và đi đôi với hành thực sự cần thiết và rất hữu dụng với tất cả mọi người. Song trên thực tế ở nước ta, phương pháp này vẫn chưa được xem trọng, đó chính là nguyên nhân làm cho chất lượng giáo dục ở nước ta không được cải thiện là mấy. Vì thế cần xác định được tính đúng đắn trong mục tiêu học tập, và thường xuyên áp dụng được phương pháp “học đi đôi với hành” để việc học trở nên có ý nghĩa.
Vậy là cuối cùng chúng ta đã cùng nhau soạn xong bài Soạn bài Bàn luận về phép học rồi các em học sinh thân mến. Tuy rằng phương pháp học trong bài chưa được thực hiện rộng rãi nhưng các em hãy làm chủ cuộc đời của mình, hãy tự áp dụng những phương pháp ấy vào việc học của mình để đem lại kết quả tốt nhất các em nhé. Các em hãy đừng quên truy cập