+ Trong thành phần ngôn ngữ có yếu tố chung cho tất cả cá nhân trong cộng đồng. Đó là: các âm, các thanh. Các âm tiết kết hợp với các thanh theo quy tắc nhất định, các từ và ngữ cố định
+ Tính chung còn thể hiện ở quy tắc, phương thức chung sử dụng các đơn vị ngôn ngữ
2. Soạn câu 2 trang 120 SGK Ngữ văn 11 siêu ngắn
Sự vận dụng sáng tạo của Tú Xương:
+ “Lặn lội thân cò” lấy từ ngôn ngữ chung, nhưng đã đảo trật tự từ
+ “Eo sèo mặt nước” [tương tự]
+ “Năm nắng mười mưa” [vận dụng thành ngữ]
Tất cả: thể hiện sự chịu thương, chịu khó, tần tảo đảm đang của bà Tú.
3. Soạn câu 3 trang 120 SGK Ngữ văn 11 siêu ngắn
Ngữ cảnh là bối cảnh ngôn ngữ làm cơ sở cho việc vận dụng từ ngữ và tạo lập lời nói, làm căn cứ để lĩnh hội được nội dung, ý nghĩa của lời nói.
4. Soạn câu 4 trang 120 SGK Ngữ văn 11 siêu ngắn
Bối cảnh rộng: hoàn cảnh đất nước bị xâm lược. Bối cảnh hẹp: Nghĩa sĩ nông dân Cần Giuộc tự vũ trang tập kích giặc ở đồn Cần Giuộc.
Trong cuộc chiến đấu không cân sức ấy: 21 nghĩa sĩ đã hi sinh bài văn tế đã ra đời trong bối cảnh chung và cụ thể đó. Triều đình nhà Nguyễn đầu hàng giặc, bỏ rơi dân chúng, chỉ có những người nông dân yêu nước, dũng cảm đứng lên đánh giặc. Ngữ cảnh chi phối cách sử dụng từ ngữ của hai câu tứ tự mở đầu bài văn tế: lòng dân - súng giặc
5. Soạn câu 5 trang 120 SGK Ngữ văn 11 siêu ngắn
- Nghĩa sự việc: Là nghĩa tương ứng với sự việc được đề cập đến trong câu
Biểu hiện: Câu biểu hiện: hành động, trạng thái, tính chất, quá trình, tư thế, sự tồn tại, quan hệ
- Nghĩa tình thái: Là thái độ, sự đánh giá của người nói với sự việc Biểu hiện: Khẳng định tính chân thực, phỏng đoán sự việc, đánh giá về mức độ hay số lượng, đánh giá sự việc có thực, hay không có thực, đánh giá sự việc đã xảy ra hay chưa xảy ra, khẳng định khả năng sự việc.
6. Soạn câu 6 trang 121 SGK Ngữ văn 11 siêu ngắn
- Nghĩa sự việc: câu biểu hiện hành động [Không phải đi gọi họ].
- Nghĩa tình thái: phỏng đoán sự việc [dễ… đâu]
7. Soạn câu 7 trang 121 SGK Ngữ văn 11 siêu ngắn
8. Soạn câu 8 trang 121 SGK Ngữ văn 11 siêu ngắn
Bảng đối chiếu những đặc trưng cơ bản của phong cách ngôn ngữ báo chí và phong cách ngôn ngữ chính luận:Phong cách ngòn ngữ báo chí:
Lời nói là sản phẩm của cá nhân vì khi giao tiếp, cá nhân huy động ngôn ngữ chung để tạo ra lời nói. Lời nói của các cá nhân có cái riêng như sau:
- Cái riêng về giọng nói, vốn từ ngữ, sự chuyển đổi sáng tạo khi sử dụng từ ngữ chung, khả năng tạo ra các từ mới, khả năng vận dụng linh hoạt, sáng tạo quy tắc và phương thức chung…
- Biểu hiện cao nhất của nét riêng trong lời nói cá nhân là phong cách ngôn ngữ cá nhân.
Câu 2 Trang 120 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2
Phân tích mối quan hệ hai chiều giữa ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân thể hiện qua việc sử dụng ngôn ngữ để sáng tại nên hình tượng bà Tú trong bài Thương Vợ của Tú Xương.
Mối quan hệ hai chiều giữa ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân thể hiện qua việc sử dụng ngôn ngữ để sáng tạo hình tượng bà Tú trong bài thơ “Thương vợ” [Tú Xương]:
- Tú Xương sử dụng các yếu tố trong vốn ngôn ngữ chung để xây dựng hình tượng bà Tú bằng thơ:
- Các âm, các tiếng, các từ sử dụng trong bài thơ đều thuộc tiếng Việt, vốn ngôn ngữ chung của dân tộc ta.
- Sử dụng các thành ngữ thuộc ngôn ngữ chung: một duyên hai nợ, năm nắng mười mưa.
- Sử dụng các quy tắc và phương thức chung trong cấu tạo câu.
- Nét riêng và những sáng tạo của Tú Xương khi vận dụng ngôn ngữ chung trở thành lời nói cá nhân để xây dựng hình tượng bà Tú:
- Chọn lọc ra 56 tiếng trong vốn ngôn ngữ chung rộng lớn để viết nên bài thơ.
- Sắp xếp, kết hợp từ ngữ theo dụng ý cá nhân: đảo ngữ trong câu 2 [lặn lội thân cò] giúp gợi hình ảnh tảo tần, lam lũ của bà Tú;…
Câu 3 Trang 120 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2
Khái niệm ngữ cảnh.
Khái niệm ngữ cảnh: là bối cảnh ngôn ngữ làm cơ sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập lời nói, đồng thời làm căn cứ để lĩnh hội được nội dung ý nghĩa của lời nói.
Câu 4 Trang 120 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2
Bài "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" được sáng tác trong bối cảnh nào? Phân tích một số chi tiết cho thấy sự chi phối của ngữ cảnh đối với nội dung và hình thức của câu văn trong bài văn tế.
Bối cảnh của bài Văn tế nghĩa sĩ cần Giuộc: Bài văn tế được Nguyễn Đình Chiểu viết để tế những nghĩa sĩ hi sinh trong trận tập kích đồn quân Pháp ở Cần Giuộc đêm ngày 16 - 12 - 1861. Nghĩa quân giết được tên quan hai Pháp và một số lính thuộc địa, làm chủ đồn hai ngày rồi bị phản công thất bại. Nghĩa quân hi sinh 20 người. Sự hi sinh vĩ đại này có sức cổ vũ và khích lệ to lớn.
Trong bài tế có những chi tiết do sự chi phối của ngữ cảnh đem lại:
- Gươm đeo dùng bằng lười dao phay, cũng chém rớt đầu quan hai nọ.
- Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm cho mã tà ma ní hồn kinh; bọn hè trước, lũ ó sau, trối kệ tàu sắt đồng súng nổ.
Câu 5 Trang 120 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2
Ghi những nội dung cần thiết [khái niệm, biểu hiện thường gặp] về hai thành phần nghĩa trong câu theo bảng sau:
Hai thành phần nghĩa của câu:
Nghĩa sự việc
Nghĩa tình thái
Khái niệm
Là thành phần nghĩa ứng với sự việc mà câu đề cập.
Là thành phần nghĩa thể hiện thái độ, tình cảm, đánh giá của người nói đối với sự việc trong câu.
Biểu hiện thường gặp
+ Biểu hiện trạng thái, tính chất, đặc điểm.
+ Biểu hiện quá trình.
+ Biểu hiện tư thế.
+ Biểu hiện sự tồn tại.
+ Biểu hiện quan hệ.
+ Khẳng định tính chân thực của sự việc.
+ Phỏng đoán sự việc với độ tin cậy cao hoặc thấp.
+ Đánh giá về mức độ hay số lượng đối với một phương diện nào đó của sự việc.
+ Đánh giá sự việc có thực hay không có thực, đã xảy ra hay chưa xảy ra.
+ Khẳng định tính tất yếu, sự cần thiết hay khả năng của sự việc.
+ Tình cảm thân mật, gần gũi.
+ Thái độ bực tức, hách dịch.
+ Thái độ kính cẩn.
Câu 6 Trang 121 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2
Phân tích hai thành phần nghĩa của câu thứu hai trong lời nói của nhân vật Bác Siêu ở đoạn trích [SGK trang 121].
Xác định hai thành phần nghĩa trong câu sau: Dễ họ không phải đi gọi đâu.
- Nghĩa sự việc: họ không phải đi gọi.
- Nghĩa tình thái: phỏng đoán [dễ], phân trần [đâu].
Câu 7 Trang 121 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2
Tìm ví dụ minh họa cho những đặc điểm loại hình của Tiếng Việt.
Tìm ví dụ minh họa cho những đặc điểm loại hình của tiếng Việt và ghi vào bảng theo mẫu sau:
Đặc điểm loại hình của tiếng Việt
Ví dụ minh họa
1.Tiếng là đơn vị cơ sở của ngữ pháp. Mỗi tiếng về ngữ âm là một âm tiết, về mặt sử dụng có thể là từ hoặc yếu tố cấu tạo từ.
Trời đánh tránh miếng ăn.
→ Năm âm tiết, năm tiếng.
2. Từ không biến đổi hình thái.
VD: Ruồi đậu mâm xôi đậu.
Đậu 1 là động từ, chỉ hành động của con ruồi. Đậu 2 là danh từ. Dù ở vị trí và giữ nhiệm vụ ngữ pháp khác nhau trong câu nhưng từ “đậu” không thay đổi về chữ viết và phát âm.
3. Ý nghĩa ngữ pháp được biểu hiện nhờ trật tự từ và hư từ.
Tôi đánh nó khác nghĩa với Nó đánh tôi.
Câu 8 Trang 121 SGK Ngữ Văn 11 - Tập 2
Lập bảng đối chiếu những đặc trưng cơ bản của phong cách ngôn ngữ báo chí và phong cách ngôn ngữ chính luận theo mẫu: