Câu 1 [trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2]:
Cơ sở xuất hiện và nội dung cụ thể từng giá trị nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ của văn học.
| Giá trị nhận thức | Giá trị giáo dục | Giá trị thẩm mĩ | |
| Cơ sở xuất hiện | Là khả năng của văn học có thể đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống, muốn hiểu biết cuộc sống và chính bản thân, từ đó tác động vào cuộc sống một cách có hiệu quả. | Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. | Là khả năng văn học có thể đem đến cho con người những rung động trước cái đẹp [chân – thiện – mĩ]. |
| Nội dung | + Quá trình nhận thức cuộc sống của văn học + Quá trình tự nhận thức của văn học | + Con người không chỉ có nhu cầu hiểu biết mà còn có nhu cầu hướng thiện, khao khát cuộc sống tốt lành, chan hòa tình yêu thương.+ Nhà văn luôn bộc lộ tư tưởng – tình cảm, nhận xét, đánh giá,... của mình trong tác phẩm.+ Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. ⇒ Đặc trưng giáo dục của văn học là con đường cảm xúc tới nhận thức, tự giáo dục. | + Văn học đem đến cho con người những vẻ đẹp muôn hình, muôn vẻ của cuộc đời.+ Văn học có thể phát hiện ra vẻ đẹp của những vật rất nhỏ bé, bình thường và cả vẻ đẹp đồ sộ, kì vĩ.+ Hình thức nghệ thuật của tác phẩm [ngôn ngữ, kết cấu...]. + Văn học đi sâu miêu tả vẻ đẹp con người [ngoại hình, nội tâm, tư tưởng – tình cảm, những hành động, lời nói...]. |
Câu 2 [trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2]:
Mối quan hệ giữa các giá trị của văn học
- Ba giá trị có mối quan hệ mật thiết, không tách rời, cùng tác động đến người đọc.
- Giá trị nhận thức luôn là tiền đề của giá trị giáo dục. Giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức. Giá trị thẩm mĩ khiến cho giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy.
Câu 3 [trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2]:
- Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc chuyển hóa văn bản ngôn từ nghệ thuật thành tác phẩm văn học thông qua các giai đoạn như đọc văn bản [tri giác ngôn từ, tái tạo hình ảnh…], phát hiện, kiến tạo ý nghĩa của tác phẩm, thưởng thức các giá trị tư tưởng, nghệ thuật, ghi nhớ những điều hay, tâm đắc…
- Tính chất tiếp nhận văn học:
+ Đó là một quá trình giao tiếp.
+ Tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận các yếu tố thuộc về cá nhân có vai trò quan trọng.
+ Tính đa dạng, không thống nhất của việc tiếp nhận văn học.
Câu 4 [trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2]:
- Quá trình tiếp nhận văn học bao gồm ba cấp độ:
+ Cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm.
+ Cảm thụ qua nội dung trực tiếp để thấy nội dung tư tưởng của tác phẩm.
+ Cảm thụ chú ý đến cả nội dung hình thức và nội dung biểu hiện [nghệ thuật].
- Để tiếp nhận văn học có hiệu quả thực sự, người tiếp nhận cần
+ Không ngừng nâng cao trình độ hiểu biết của mình.
+ Tích lũy kinh nghiệm tiếp nhận.
+ Biết trân trọng tác phẩm, tìm cách tìm hiểu tác phẩm một cách khách quan, trọn vẹn.
+ Tiếp nhận một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, hướng tới cái hay, cái đẹp, cái đúng.
+ Không nên suy diễn tùy tiện
Câu 1 [trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2]:
- Đó là cách nói để khẳng định và đề cao giá trị giáo dục của văn chương.
- Cần đặt gíá trị giáo dục trong mối quan hệ không thể tách rời với các giá trị khác bởi giữa các giá trị của văn học có mối liên hệ hỗ trợ mật thiết, có giá trị này mới có giá trị kia.
Câu 2 [trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2]:
Tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, ta có thể cảm nhận được những giá trị lớn của văn học:
+ Giá trị nhận thức: Người đọc hiểu thêm về thú chơi chữ thanh cao, nho nhã của người xưa; tái hiện được không gian và thời gian lịch sử- xã hội của thời đại đó,…
+ Giá trị giáo dục: Ngợi ca và trân trọng những nét nhân cách và khí phách cao đẹp của Huấn Cao, tác phẩm hướng người đọc đến những giá trị đạo đức, nhân cách tốt đẹp.
+ Giá trị thẩm mĩ: Nguyễn Tuân đem đến cho chúng ta một quan niệm thẩm mĩ thú vị, thấm đẫm tư tưởng nhân văn: cái đẹp có thể nảy sinh ở chốn ngục tù; ngọn lửa chính nghĩa có thể bùng cháy ở nơi sự bẩn thỉu, tối tăm ngự trị; thiên lương cao cả có thể xuất hiện trong môi trường của tội ác.
Câu 3 [trang 191 sgk Ngữ văn 12 Tập 2]:
Đây là cách nói khác về các cấp độ khác nhau trong tiếp nhận văn học:
- Cảm là cấp độ tiếp nhận cảm tính về tác phẩm, là khi người đọc có những ấn tượng chung nào đó [vui, buồn, sâu sắc, mới mẻ...] nhưng chưa cắt nghĩa được nguồn gốc những ấn tượng đó.
- Hiểu là cấp độ tiếp nhận lí trí, là khi người đọc đã nhận thức được tác phẩm một cách tương đối trọn vẹn cả về nội dung và nghệ thuật, có cơ sở để lí giải những ấn tượng, cảm xúc mà tác phẩm gợi ra cũng như những giá trị sâu xa khác của tác phẩm.
Xem tiếp các bài Soạn văn lớp 12 siêu ngắn:
Loạt bài Soạn văn lớp 12 siêu ngắn | Tác giả - Tác phẩm Văn lớp 12 được biên soạn bám sát nội dung sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 12.
A. Kiến thức trọng tâm
1. Giá trị văn học
a] Giá trị nhận thức
- Khái niệm: Khả năng của văn học có thể đáp ứng được yêu cầu của con người muốn hiểu biết rõ hơn, sâu hơn cuộc sống sống xung quanh và chính bản thân mình, từ đó tác động vào cuộc sống có hiệu quả hơn
- Biểu hiện:
- Văn học mang tới cho người đọc những nhận thức mới mẻ và sâu rộng về nhiều mặt của cuộc sống trong những khoảng thời gian và không gian khác nhau
- Văn học giúp cho người đọc hiểu được bản chất của con người nói chung [Mục đích tồn tại của con người là gì? Đâu là tư tưởng tình cảm, khát vọng...]
- Từ hiểu cuộc đời của người khác, người đọc liên hệ với bản thân, so sánh, đối chiếu để hiểu mình với tư cách là con người cá nhân.
b] Giá trị giáo dục
- Khái niệm: Khả năng của văn học tác động tới nhu cầu hướng thiện, sự hình thành nên quan niệm, tư tưởng, tình cảm, đạo đức của con người
- Biểu hiện:
- Đem tới cho người đọc những bài học quý giá về lẽ sống để họ rèn luyện bản thân mình ngày một tốt đẹp hơn
- Về tư tưởng: Văn học hình thành trong người dọc một lí tưởng tiến bộ, giúp cho họ có thái độ và quan điểm đúng đắn về cuộc sống.
- Về tình cảm: Văn học giúp con người biết yêu ghét đúng đắn, làm cho tâm hồn con người trở nên lành mạnh, trong sáng, cao thượng hơn.
- Về đạo đức: Văn học nâng đỡ cho nhân cách của con người phát triển, giúp cho họ biết phân biệt phải - trái, tốt - xấu, đúng - sai
- Cần phân biệt giáo dục trong văn học với nguyên tắc áp đặt của luật pháp hay những lời giáo huấn trực tiếp từ bài giảng đạo đức: văn học giáo dục con người từ đường cảm xúc tới nhận thức.
c] Giá trị thẩm mĩ
- Khái niệm: khả năng của văn học có thể phát hiện và miêu tả những vẻ đẹp của cuộc sống một cách sinh động, giúp con người cảm nhận được và biết rung động một cách tinh tế, sâu sắc trước những vẻ đẹp đó
- Biểu hiện:
- Nội dung: Vẻ đẹp muôn màu, muôn vẻ của đời sống, đặc biệt là vẻ đẹp của con người từ hình thể đến những diễn biến sâu xa của tư tưởng - tình cảm và những hành động gây ấn tượng khó quên với mọi người.
- Hình thức: thủ pháp làm cho hình tượng văn học trở nên sinh động, hấp dẫn, nghệ thuật kết cấu tác phẩm một cách chặt chẽ, hợp lí...
2. Tiếp nhận văn học
a] Tiếp nhận trong đời sống văn học
- Khái niệm: Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc hòa mình vào tác phẩm, rung động với nó, đắm chìm trong thế giới nghệ thuật được dựng lên bằng ngôn từ, lắng nghe tiếng nói của tác giả, thưởng thức cái hay, cái đẹp tài nghệ của người nghệ sĩ.
- Tiếp nhận khác với đọc, vì nó là khái niệm rộng hơn. Tiếp nhận không chỉ là đọc mà còn là thưởng thức, suy ngẫm, biến thế giới nghệ thuật trong tác phẩm thành thế giới nghệ thuật sống động trong tâm trí mình.
b] Tính chất tiếp nhận văn học
- Tiếp nhận văn học thực chất là một cuộc quá trình giao tiếp giữa tác giả với người tiếp nhận
- Trong quá trình giao tiếp, cần chú ý tới tính chất cá thể hóa, tính chủ động, tích cực của người tiếp nhận
- Tính đa dạng, không thống nhất trong tiếp nhận văn học: cùng một tác phẩm nhưng cảm thụ và đánh giá của công chúng lại khác nhau. Dù vậy, người đọc cũng cần cố gắng để đạt tới một cách hiểu đúng về tác phẩm để tác phẩm tỏa sáng với đúng giá trị của nó.
c] Các cấp độ tiếp nhận văn học
- Đơn giản nhất, khá phổ biến: cách cảm thụ chỉ tập trung vào nội dung cụ thể, trực tiếp của tác phẩm. Tức là xem tác phẩm kể chuyện gì, có tình ý gì, các tình tiết ra sao, ...
- Cảm thụ trực tiếp để thấy nội dung tư tưởng của tác phẩm: từ những gì cụ thể, sinh động mà thấy vấn đề đặt ra và cách thức người viết đánh giá, giải quyết vấn đề theo khuynh hướng tư tưởng, tình cảm nào đó.
- Cảm thụ chú ý tới cả nội dung và hình thức: thấy cả giá trị tư tưởng và giá trị nghệ thuật của nó. Tức là không chỉ thấy rõ ý nghĩa xã hội sâu sắc của tác phẩm mà còn xem việc đọc là cách để nghĩ, để cảm, để tự đối thoại với mình, với tác giả, suy tư về cuộc đời và tác động tích cực vào cuộc sống.
- Đề làm được điều đó: người đọc phải tự nâng cao trình độ hiểu biết, tiếp nhận văn học chủ động.
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Bài tập 1: trang 191 sgk Ngữ Văn 12 tập hai
Có người cho rằng, giá trị cao quý nhất của văn chương là nuôi dưỡng đời sống tâm hồn con người hay nói như Thạch Lam là "làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn". Nói như vậy có đúng không? Vì sao?
=> Xem hướng dẫn giải
Bài tập 2: trang 191 sgk Ngữ Văn 12 tập hai
Tự chọn một tác phẩm văn học cụ thể để làm sáng tỏ các giá trị của văn học [hoặc các cấp độ tiếp nhận văn học]
=> Xem hướng dẫn giải
Bài tập 3: trang 191 sgk Ngữ văn 12 tập hai
Thế nào là cảm và hiểu trong tiếp nhận văn học?
=> Xem hướng dẫn giải
Từ khóa tìm kiếm: Tuần 31 đến 33 - Văn 12 kì II, Soạn văn 12 bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học trang,Soạn bài Giá trị văn học và tiếp nhận văn học ngắn nhất