Đề bài
Thế nào là cơ quan tương tự? Vì sao nói tương đồng và tương tự là 2 hiện tượng trái ngược nhau?
Phương pháp giải - Xem chi tiết
So sánh nguồn gốc, hình dạng, chức năng của cơ quan tương đồng và cơ quan tương tự.
Lời giải chi tiết
Cơ quan tương tự [cơ quan cùng chức] là những cơ quan có nguồn gốc khác nhau nhưng đảm nhiệm những chức năng giống nhau nên có hình thái tương tự.
Tương đồng và tương tự là 2 hiện tượng trái ngược nhau vì:
| Cơ quan tương đồng | Cơ quan tương tự | |
| Nguồn gốc | Có cùng nguồn gốc. | Có nguồn gốc khác nhau. |
| Hình dạng ngoài | Khác nhau, phản ánh sự tiến hóa phân li. | Tương tự nhau, phản ánh sự tiến hóa đồng quy. |
| Chức năng | Có chức năng khác nhau. | Có chức chăng giống nhau. |
| Ví dụ | Tuyến nọc độc của rắn tương đồng với tuyến nước bọt của các động vật khác. Gai xương rồng, tua cuốn của đậu Hà Lan là biến dạng của lá. | Cánh sâu bọ và cánh dơi, mang cá và mang tôm, chân chuột chũi và chân dế chũi. |
Loigiaihay.com
Trong chương trình Sinh học lớp 12 chúng ta sẽ được làm quen với khái niệm cơ quan tương đồng và cơ quan tương tự. Vậy hai loại cơ quan này có nghĩa là gì? Điểm khác biệt nhất của chúng sẽ nằm ở đâu? Hãy cùng với muahangdambao.com khám phá câu trả lời trong bài viết sau bạn nhé!
Tìm hiểu cơ quan tương đồng là gì?
Các cơ quan ở các loài sẽ được gọi là tương đồng nếu như chúng được bắt nguồn từ cùng một cơ quan ở loài tổ tiên mặc dù trong thời điểm hiện tại, những cơ quan này đã có thể thực hiện các chức năng rất khác nhau.
Có thể thấy rằng, cơ quan thoái hóa cũng là cơ quan tương đồng bởi vì chúng sẽ được bắt nguồn từ một cơ quan ở loài tổ tiên nhưng hiện nay, chức năng này của chúng đã không còn nữa hoặc đã bị tiêu giảm phần nào. Theo nghiên cứu, cơ quan tương đồng phản ánh sự tiến hoá theo dạng phân li. Như vậy bạn đã hiểu thế nào là cơ quan tương đồng rồi đúng không nào?
Ý nghĩa cơ quan tương đồng trong việc nghiên cứu tiến hoá là gì?
Ý nghĩa của cơ quan tương đồng chính là phản ánh chính xác sự tiến hoá phân li. Sự tiến hoá này được diễn giải thông qua hai bằng chứng trực tiếp và gián tiếp. Cụ thể như sau:
Thông qua bằng chứng trực tiếp là hóa thạch
Hóa thạch là những di tích của sinh vật đã từng sinh sống trong các thời đại địa chất còn lưu lại trong lớp đất đá của vỏ trái đất.
+ Căn cứ vào hóa thạch ta có thể suy ra lịch sử phát sinh, phát triển cũng như sự diệt vong của các loài sinh vật thời đó.
+ Căn cứ vào các phương pháp đo độ phân rã của những nguyên tố phóng xạ trong lớp hoá thạch, ta có thể xác định được tuổi của hóa thạch và cả tuổi của lớp đất đá chứa chúng.
+ Sự xuất hiện của hóa thạch còn cung cấp thêm những dẫn liệu quan trọng để nghiên cứu lịch sử của vỏ trái đất.
+ Bằng phương pháp địa tầng học các nhà khoa học cũng có thể xác định được một cách tương đối độ tuổi của các lớp đất đá từ đó tìm ra được tuổi của hóa thạch trong đó.
Thông qua bằng chứng gián tiếp
- Bằng chứng giải phẫu;
- Bằng chứng phôi sinh học;
- Bằng chứng địa lý sinh học;
- Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử.
Ví dụ cơ quan tương đồng
Ví dụ điển hình nhất của trường hợp này có lẽ chính là về các chi trước của những loài động vật có xương sống, hoặc chân chèo của cá voi và cá heo, cánh của một con chim và một con dơi hay là bàn tay của con người, nốt ruồi và bàn chân của cá sấu sẽ thực hiện những chức năng khác nhau. Tuy nhiên cấu trúc của chúng lại gần tương tự nhau. Và tất cả chúng đều chính là phần chân trước của động vật có xương sống, đó là cẳng tay, là cổ tay, là vai của chúng.
Ví dụ 2: Lá của cây đậu Hà Lan và gai xương rồng cũng đều có nguồn gốc từ lá nhưng lại thực hiện các chức năng khác biệt nhau.
Ví dụ 3: A. Tua cuốn của dây bầu hay bí và gai xương rồng đều có nguồn gốc chung là từ lá nhưng chức năng làm việc lại hoàn toàn khác nhau.
Tìm hiểu cơ quan tương tự là gì?
Cơ quan tương tự là những cơ quan tuy khác nhau về nguồn gốc nhưng lại đảm nhiệm những chức năng giống nhau nên sẽ có kiểu hình thái tương tự. Cơ quan tương tự sẽ phản ánh sự tiến hóa đồng quy.
Ví dụ cơ quan tương tự
Ví dụ 1: Cánh dơi và tay của người cùng là chi trước, cánh dơi có cấu tạo phù hợp với việc bay lượn trên bầu trời còn tay người lại có cấu tạo phù hợp với việc cầm nắm và sử dụng các loại công cụ.
Sự khác nhau cơ bản giữa cơ quan tương đồng và cơ quan tương tự là gì?
Mời bạn tham khảo bảng sau để tìm ra điểm khác biệt giữa 2 loại cơ quan này:
| Tiêu chí so sánh | Cơ quan tương tự | Cơ quan tương đồng |
| Định nghĩa | Là các cơ quan có nguồn gốc không giống nhau nhưng lại cùng thực hiện một chức năng y hệt nhau. | Là các cơ quan xuất phát từ cùng một cơ quan ở loài tổ tiên, cùng nằm ở một vị trí tương đồng trên thân thể thế nhưng lại thực hiện các chức năng riêng biệt. |
| Cấu tạo | Có kiểu hình thái gần tương tự như nhau. | Có kiểu cấu tạo gần như tương tự nhau. |
| Nhiệm vụ | Cùng nhau thực hiện những nhiệm vụ giống hệt nhau. | Thực hiện các nhiệm vụ riêng biệt, khác nhau hoàn toàn. |
| Hình dáng bên ngoài | Phản ánh chính xác quá trình tiến hóa đồng quy. | Phản ánh chính xác sự quy trình của sự tiến hóa phân ly. Tuy nhiên, cơ quan thoái hóa lại là một trường hợp đặc biệt khác của cơ quan tương đồng. |
| Ví dụ tiêu biểu | Chi sau của loài cá voi sẽ có hình dáng dẹt tương tự với đuôi cá. Phù hợp để thích nghi với chức năng điều chỉnh hướng bơi hoặc là giữ thăng bằng cho cơ thể cá khi đang bơi. | Tay của con người và cách dơi là hai bộ phận có chung nguồn gốc là chi trước. Tuy nhiên, ở người, chi trước sẽ được phát triển thành các cơ quan để cầm nắm hoặc sử dụng những loại công cụ. Còn ở dơi thì chi trước của nó sẽ được phát triển thêm màng da mỏng để nói liền với thân và chi sau tạo thành cánh để thực hiện động tác bay. |
Hy vọng bài viết trên đây của chúng tôi đã giúp bạn đọc hiểu được hai cơ quan tương đồng là gì và sự khác nhau cơ bản giữa cơ quan tương đồng với cơ quan tương tự là ở đâu.
xem thêm: Đa dạng sinh học là gì? Tìm hiểu sự đa dạng sinh học ở Việt Nam