Chẩn đoán hình ảnh thường được sử dụng để đánh giá các bệnh nhân có bệnh lý thận và đường tiết niệu.
Chụp x-quang không chuẩn bị
X-quang bụng không chuẩn bị có thể được thực hiện để kiểm tra vị trí của ống thông niệu quản hoặc để kiểm tra vị trí và theo dõi sự phát triển của sỏi thận. Tuy nhiên, khi chẩn đoán sỏi tiết niệu Sỏi tiết niệu , chụp x- quang không chuẩn bị không là lựa chọn đầu tay do kém nhạy hơn CT và thiếu sự chi tiết về mặt giải phẫu.
Chụp x-quang có tiêm thuốc cản quang
Sau khi tiêm thuốc cản quang loại tan trong nước, các hình ảnh được chụp hiện rõ hình ảnh của thận và hệ thống bài xuất nước tiểu. Các chất chất cản quang đẳng trương không ion hoá [ví dụ iohexol, iopamidol] hiện đang được sử dụng rộng rãi; chúng ít tác dụng phụ hơn các thuốc có độ thẩm thấu cao thế hệ cũ nhưng vẫn có nguy cơ gây tổn thương thận cấp [bệnh thận do thuốc cản quang Bệnh thận do thuốc cản quang Các chất cản quang không hấp thụ bức xạ thường được sử dụng trong các phương tiện điện quang và huỳnh quang để giúp phân định ranh giới giữa các mô có đậm độ tia giống nhau. Thuốc cản quang... đọc thêm ].
Khi chụp hệ tiết niệu, chụp X-quang được thực hiện sau khi thuốc cản quang được tiêm tĩnh mạch, bơm xuôi dòng hoặc ngược dòng qua da, hoặc ngược dòng qua soi bàng quang. Thuốc cản quang và phản ứng thuốc cản quang Chống chỉ định đối với tất cả các bệnh nhân là dị ứng với iốt và có các yếu tố nguy cơ với bệnh thận do thuốc cản quang.
Chụp đường niệu [IVU]
IVU đã được thay thế phần lớn bằng CT và MRI có hoặc không có chất cản quang. Khi chụp IVU, vùng bụng được nén lại để cải thiện hình ảnh bể thận và niệu quản đoạn gần [với vật ép] và niệu quản đoạn xa [sau khi thoát thuốc]. Sau khi dùng thuốc 12 và 24 giờ có thể chỉ định chụp x-quang để phát hiện tắc nghẽn sau thận hoặc ứ nước thận.
Chụp đường niệu xuôi dòng qua da
Đối với chụp đường niệu xuôi dòng qua da, chất cản quang Thuốc cản quang và phản ứng thuốc cản quang được đưa vào qua ống dẫn lưu bể thận có sẵn hoặc cách ít phổ biến hơn là chọc kim vào bể thận qua da dưới hướng dẫn của màn huỳnh quang. Đôi khi có thể sử dụng phương pháp mở thông niệu quản hoặc tạo hình hồi tràng. Chỉ định chụp đường niệu xuôi dòng gồm:
Khi chụp đường niệu ngược dòng không thành công [ví dụ, do tắc nghẽn bởi khối u ở bàng quang]
Đánh giá đường niệu trong quá trình phẫu thuật lấy sỏi thận kích thước lớn qua da
Khi nghi ngờ ung thư biểu mô tế bào chuyển tiếp của hệ thống đường bài xuất
Khi bệnh nhân không gây tê được hoặc không đáp ứng với thuốc giảm đau dùng khi chụp hệ tiết niệu ngược dòng
Các biến chứng liên quan đến chọc kim và đặt ống thông trong đường niệu bao gồm chảy máu, nhiễm trùng, tổn thương phổi hoặc đại tràng, đái máu Đái máu đơn độc , đau và chảy máu đường niệu kéo dài.
Chụp đường niệu ngược dòng
Chụp đường niệu ngược dòng sử dụng soi bàng quang và ống thông niệu quản để bơm chất cản quang trực tiếp Thuốc cản quang và phản ứng thuốc cản quang vào niệu quản và hệ thống ống góp của thận. Cần phải giảm đau hoặc gây tê. Chỉ định chụp đường niệu ngược dòng khi có chống chỉ định hoặc không có khả năng chụp CT và MRI sử dụng các chất cản quang đường tĩnh mạch [ví dụ, trong bệnh thận mãn tính Bệnh thận mạn ] hoặc khi kết quả chụp không cho hình ảnh tổn thương rõ ràng [ví dụ suy thận].
Kỹ thuật này giúp xem xét chi tiết đài bể thận và niệu quản để chẩn đoán chấn thương, hẹp tắc, hoặc thông rò. Sự tăng áp lực thuốc trong đường niệu quá mức khiến dòng chảy ngược từ thận vào hệ thống tĩnh mạch có thể bóp méo các đài thận và làm mờ các chi tiết. Nguy cơ nhiễm trùng cao hơn so với các phương pháp chụp hệ tiết niệu khác. Hiếm gặp biến chứng phù nề cấp và tắc nghẽn niệu quản thứ phát.
Chụp niệu đạo bàng quang
Đối với chụp niệu đạo bàng quang, chất cản quang được Thuốc cản quang và phản ứng thuốc cản quang đưa trực tiếp vào trong niệu đạo và bàng quang. Kỹ thuật này cung cấp thông tin chi tiết hơn các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác trong việc đánh giá những vấn đề sau đây:
Trào ngược bàng quang niệu quản trào ngược bàng quang niệu quản [VUR]
Tiểu không tự chủ Tiểu không tự chủ ở người lớn
Nhiễm trùng đường tiết niệu Tổng quan về nhiễm trùng đường tiết niệu[UTI] [UTIs] tái phát
Hẹp niệu đạo Hẹp niệu đạo
Nghi ngờ chấn thương niệu đạo hoặc bàng quang [ví dụ, thủng]
Để chẩn đoán hẹp niệu đạo sau [ví dụ do hẹp hoặc van niệu đạo] chụp bàng quang niệu đạo khi rặn tiểu. Không cần chuẩn bị bệnh nhân trước. Biến chứng bao gồm nhiễm trùng đường niệu và nhiễm trùng huyết.
Chụp mạch
Chụp mạch với catheter thông thường đã được thay thế bằng phương pháp chẩn đoán hình ảnh mạch máu không xâm lấn [ví dụ chụp cộng hưởng từ, chụp CT mạch máu, siêu âm, xạ hình mạch]. Các chỉ định bao gồm hẹp tắc tĩnh mạch thận, hẹp động mạch thận, tạo hình mạch và đặt stent mạch thận. Chụp động mạch được sử dụng để đánh giá và điều trị chảy máu từ thận và trước khi phẫu thuật cắt bỏ thận, tuy nhiên phương pháp này ít sử dụng. Khi có thể chụp CT tốc độ cao đa chiều hoặc CT xoắn ốc thì kỹ thuật chụp mạch số hóa xóa nền [DSA] không còn được sử dụng.
Siêu âm
Siêu âm có thể cung cấp hình ảnh hữu ích về các cấu trúc của cơ quan sinh dục - tiết niệu mà không làm bệnh nhân phơi nhiễm bức xạ ion hoá. Hình ảnh được diễn giải khi chúng được tái hiện, do đó, kỹ thuật viên có thể tập trung vào các khu vực có liên quan và có được thông tin bổ sung nếu cần. Nhược điểm chính của nó là phụ thuộc vào kỹ năng của người làm siêu âm và yêu cầu nhiều thời gian. Để quan sát tốt hơn hình ảnh của các cấu trúc niệu dục thì bàng quang cần căng nước tiểu, không cần có sự chuẩn bị trước nào khác.
Chỉ định của siêu âm để quan sát hình ảnh của các tạng sau:
Thận: Thận: trong trường hợp thận ứ nước, sỏi Sỏi tiết niệu và khối u
Bàng quang Bàng quang: trong trường hợp cần đánh giá thể tích bàng quang [ví dụ, thể tích nước tiểu còn lại sau khi đi tiểu; đánh giá tức thì ngay sau khi đi tiểu, nghi ngờ bí tiểu do tắc nghẽn ở cổ bàng quang], túi thừa, và sỏi bàng quang
bìu Bìu: trong trường hợp tràn dịch màng tinh hoàn, nang mào tinh, khối u tinh hoàn, giãn tĩnh mạch tinh và xoắn tinh hoàn Xoắn tinh hoàn [với phương pháp đánh giá lưu lượng dòng máu bằng doppler]
Tuyến tiền liệt Tuyến tiền liệt: trong trường hợp cần đo thể tích tuyến tiền liệt [ví dụ, để giúp đánh giá tăng sản lành tính tuyến tiền liệt Tăng sản tuyến tiền liệt lành tính [BPH] hoặc giải thích kết quả định lượng kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt] và dẫn đường cho kim sinh thiết
dương vật Dương vật: giúp đánh giá bệnh xơ hóa vật hang Bệnh xơ hoá vật hang ; với Doppler, để đánh giá lưu lượng máu đến dương vật [trong trường hợp có rối loạn cương dương Rối loạn cương dương ]
Niệu đạo: Để đo chiều dài và đường kính của đoạn niệu đạo bị hẹp Hẹp niệu đạo
Chụp cắt lớp vi tính
Chụp cắt lớp vi tính cung cấp một cái nhìn rộng về đường niệu và các cấu trúc xung quanh. Chụp cắt lớp thường hoặc chụp xoắn ốc có thể có hoặc không có thuốc cản quang tiêm tĩnh mạch. Thuốc cản quang và phản ứng thuốc cản quang Sử dụng thuốc cản quang tương tự như chụp niệu đồ tĩnh mạch nhưng cho hình ảnh có độ nét cao bổ sung thêm nhiều thông tin chi tiết. Trước đây, ở những bệnh nhân chấn thương, có một mối lo ngại rằng việc sử dụng thuốc cản quang sẽ làm khó phân biệt giữa chảy máu trong ổ bụng với vỡ đường niệu, nhưng với kỹ thuật tạo hình ảnh hiện đại và các quy trình từng bước, vấn đề này có thể được giải quyết. Chụp CT xoắn ốc không tiêm thuốc cản quang được lựa chọn cho việc nghiên cứu hình ảnh của sỏi; các máy chụp năng lượng kép có thể cung cấp thêm thông tin giúp xác định thành phần của sỏi.
Nhược điểm chính của CT là nó làm cho bệnh nhân bị phơi nhiễm với bức xạ ion hoá tương đối lớn. Chụp CT tạo hình mạch Chụp CT mạch CT cho thấy một khu vực tiêu điểm của sự hủy xương [mũi tên] liên quan đến ổ cối phải phù hợp với bệnh. Trong CT, nguồn phát tia X và đầu dò tia X được đặt trong hệ thống hình tròn rỗng giữa... đọc thêm là một phương pháp ít xâm lấn có thể thay thế cho chụp mạch thông thường.
Chụp cộng hưởng từ
So với CT, MRI an toàn hơn cho những bệnh nhân có nguy cơ bị bệnh thận do thuốc cản quang, Bệnh thận do thuốc cản quang bệnh nhân không bị phơi nhiễm với bức xạ ion hoá, và cung cấp hình ảnh chi tiết của mô mềm tốt hơn [nhưng hình ảnh xương và sỏi kém hơn]. Chụp cộng hưởng từ chống chỉ định cho những bệnh nhân mang vật dụng cấy ghép làm bằng kim loại có từ tính [ví dụ: sắt] và các thiết bị điều khiển điện tử hay máy điện từ [ví dụ máy tạo nhịp tim]. Xem thêm Trang web an toàn MRI.
Ngoài ra, do nguy cơ xơ hóa hệ thống nguồn gốc thận [NSF], chụp MRI với chất tương phản gadolinium là chống chỉ định ở những bệnh nhân có mức lọc cầu thận