[Dân trí] - Cúng ông Công, ông Táo hay lễ cúng Táo quân vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm là một phong tục có từ lâu đời của người Việt.
Ý nghĩa tục cúng ông Công, ông Táo
Theo nhà nghiên cứu Phạm Đình Hải, Liên hiệp Các tổ chức hữu nghị Việt Nam, có nhiều truyền thuyết khác nhau về nguồn gốc thờ Táo quân.
Theo tập quán thờ "Ngũ tự" [thờ 5 vị thần trong gia đình], người ta thờ thần Bếp [Táo quân], thần Giếng [Tĩnh thần], thần Cửa [Môn thần], thần Nhà [Hộ thần], thần Cửa sổ [Trung lưu thần].
Lại có thuyết nói ngũ tự là 5 vị thần Bếp [Táo quân], thần Đất [Thổ công], Tổ nghề [Tiên sư], thần cửa [Môn gia hộ úy], thần bảo hộ sức khỏe con người và vật nuôi [nhân súc Y thần]. Trong đó Táo quân, Thổ địa và Môn thần được thờ cúng phổ biến nhất. Táo quân [Đông trù tư mệnh Táo phủ thần quân] là vị chủ quản về phúc đức trong gia đình.
Sách "Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam" của Nguyễn Đổng Chi cũng có sự tích ba ông đầu rau, nói về nguồn gốc "vua bếp hai ông một bà" gồm người vợ là Thị Nhi [Nhi nghĩa là nhừ, chín nhừ], người chồng trước là Trọng Cao [Cao nghĩa là tinh bột, ám chỉ gạo] và người chồng sau là Phạm Lang [Còn đọc là Canh - món canh].
Khi "cơm không lành, canh không ngọt", ba người gặp nạn biến thành ba ông đầu rau.
Lại có truyền thuyết cho rằng, Táo quân là em Ngọc hoàng, được Ngọc hoàng phái xuống nhân gian làm Vua bếp, nắm bắt tình hình, những việc tốt - xấu trong gia đình. Ngày 23 tháng Chạp hằng năm, Vua bếp về trời tấu Ngọc hoàng để quyết định phúc - họa đối với gia đình đó.
Ngoài việc tạ ơn, cầu phúc, tập quán thờ Táo quân có ý nghĩa giáo dục rất lớn. Chủ nhà khi cúng Táo quân phải thành tâm điểm lại những sai lầm, việc xấu đã phạm phải trong năm, đã xảy ra trong gia đình; kiểm điểm, sám hối, hứa quyết tâm sửa chữa lỗi lầm và cầu xin Táo quân chỉ tấu báo những điều tốt đẹp, mong Ngọc hoàng ban phúc cho gia đình.
Trước đây, nhiều gia đình khi cúng Táo quân còn gọi con cháu đến nghe lời khấn, để cùng kiểm điểm với bố mẹ, cùng sám hối và phấn đấu, tu dưỡng trong năm mới. Trong bữa cơm sau lễ cúng Táo quân, ông bà, cha mẹ kể lại sự tích Táo quân và căn dặn con cháu phải ăn ở phúc đức, trung thực, không làm việc xấu.
Cúng ông Công, ông Táo ngày nào, giờ đẹp?
Lễ cúng Táo quân [có nơi gọi là Tết Táo quân] thường được tiến hành vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm.
Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu Phạm Đình Hải, cũng có nơi, người dân tổ chức lễ Táo quân vào ba ngày khác nhau: Vua quan cúng ngày 23, thứ dân cúng ngày 24 và những người làm nghề chài lưới, ngư dân cúng vào ngày 25.
Tết ông Công, ông Táo năm 2023 rơi vào ngày thứ Bảy 14/1 dương lịch [ngày 23 tháng Chạp năm Nhâm Dần]. Nhiều gia đình thường có tâm lý chọn ngày, cúng giờ cúng đẹp với tâm lý cầu được nhiều tài lộc, may mắn.
Trước băn khoăn này, nhà nghiên cứu Phạm Đình Hải cho rằng, có thể cúng Táo quân trong các ngày từ 17 - 23 tháng Chạp; không cần chọn giờ, chỉ cần cúng xong trước 23h là được.
Nghi thức trong lễ cúng Táo quân thực hiện như các nghi thức cúng tế thần linh khác, quyết định ở sự thành thật, lòng biết ơn trong tâm niệm và thái độ trang nghiêm của người cúng lễ", ông Hải cho hay.
Tin liên quan
Những điều kiêng kị trong lễ cúng ông Công, ông Táo
Lễ cúng ông Công, ông Táo là dịp quan trọng trong văn hóa người Việt. Tuy nhiên theo quan niệm dân gian, có những kiêng kị cần phải tránh vào ngày này.
Mua "trực thăng", đốt cả "ô tô" cúng ông Công, ông Táo, chuyên gia nói gì?
Vài năm gần đây, có những người làm "mâm cao, cỗ đầy", mua cả trực thăng, ô tô cho ông Công, ông Táo chầu trời. Tuy nhiên, theo chuyên gia điều này đi ngược lại với truyền thống văn hóa.
Phố phường "đỏ lửa" ngày cúng ông Công ông Táo
Vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, sau khi làm mâm cơm cúng để tiễn đưa ông Công ông ông Táo về chầu trời, người dân tiến hành hóa vàng mã và mang cá chép ra sông, hồ thả.
Theo truyền thống văn hóa của người Việt Nam, lễ cúng ông Công ông Táo vào 23 tháng Chạp là lễ quan trọng đối với mỗi gia đình. Vì thế ngày, giờ, cách cúng ông Công ông Táo như thế nào luôn được mọi người quan tâm và chú trọng.
Theo truyền thống người Việt, ngày 23 tháng Chạp là ngày lễ ông Công ông Táo.
Theo chuyên gia phong thủy Nguyễn Thắng, năm nay ngày ông Công ông Táo [23 tháng 12 âm lịch] vào thứ Bảy ngày 14/1/2023 dương lịch, đúng tiết tiểu hàn. Các gia đình hoàn toàn có thể cúng ông Công ông Táo trước ngày 23 tháng Chạp khoảng 1 - 2 ngày, tùy vào điều kiện từng gia đình. Tuy nhiên, theo truyền thống người Việt, thời điểm cúng ông Công ông Táo đẹp nhất năm nay là vào khoảng 7h sáng đến 12h trưa ngày 23 tháng Chạp.
Không nên cúng muộn hơn 12h trưa vì theo quan niệm giờ Ngọ là giờ ông Công ông Táo sẽ bay về trời. Tuyệt đối không được cúng sau ngày 23.
"Theo quan niệm, mỗi năm chỉ có một ngày Ngọc hoàng nghe các Táo báo cáo, do đó Táo quân cần phải lên thiên đình đúng giờ để kịp vào chầu. Nếu Táo nào lên thiên đình sớm thì phải chờ đến ngày thiết triều và táo nào lên muộn thì không tham gia được. Chính vì thế, các gia đình không nên cúng muộn", chuyên gia phong thủy Nguyễn Thắng cho biết.
Cũng theo chuyên gia phong thủy Nguyễn Thắng, ngày nay do nhiều gia đình bận rộn công việc nên thường cúng ông Công ông Táo trước ngày 23. Dưới đây là những ngày đẹp có thể tham khảo:
- Ngày 18 tháng Chạp [9/1/2023 dương lịch]: Tức thứ Hai, ngày Đinh Mão, là ngày Hoàng Đạo. Các khung giờ đẹp gồm: Tí [23h-1h]; Dần [3h-5h]; Mão [5h-7h]; Ngọ [11h-13h]; Mùi [13h-15h]; Dậu [17h-19h].
- Ngày 20 tháng Chạp [11/1/2023 dương lịch]: Tức thứ Tư, ngày Kỷ Tỵ, là ngày Hoàng đạo Ngọc Đường. Các khung giờ đẹp gồm: Sửu [1h-3h]; Thìn [7h-9h]; Ngọ [11h-13h]; Mùi [13h-15h]; Tuất [19h-21h]; Hợi [21h-23h]. Trong đó, giờ Ngọ ngày 20 tháng Chạp là giờ Tốc hỷ, khung giờ đẹp để cúng Táo quân, hứa hẹn cả năm mới gặp nhiều may mắn, dữ hóa lành.
- Ngày 23 tháng Chạp [14/1/2023 dương lịch]: Tức thứ Bảy, ngày Nhâm Thân, Hoàng Đạo Tư Mệnh. Các khung giờ tốt gồm: Thìn [7h-9h], Tị [9h-11h]. Trong ngày 23 tháng Chạp năm Nhâm Dần, giờ Thìn là giờ Tốc hỷ, rất thích hợp để tiến hành nghi lễ cúng tiễn ông Táo về trời.
Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo theo thành tâm của gia chủ.
Để cúng ông Công ông Táo, các gia đình cần chuẩn bị 3 con cá chép và thả vào chậu nước, đặt cạnh mâm cỗ. Cá chép ở đây mang ý nghĩa là “cá chép hóa rồng” để đưa ông Công ông Táo về chầu trời.
Gia chủ cần chuẩn bị văn khấn ông Công ông Táo đầy đủ. Sau khi khấn xong, hương cháy được 2/3 thì đem vàng mã ra hóa, khi cháy hết thì đổ 3 chén rượu vào tro.