Nguyên nhân tại sao săn bắt tê giác

  • Khoa học

Thứ sáu, 21/1/2011, 17:17 (GMT+7)

Quỹ Quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) công bố kết luận điều tra hôm qua. Kết quả này cũng được gửi cho nhà chức trách Lâm Đồng và Đồng Nai, hai địa phương nơi vườn quốc gia tọa lạc.

Cuối tháng 4/2010, xác một con tê giác Java đã được phát hiện tại vườn quốc gia Cát Tiên. Lúc đó, có nhiều ý kiến tranh cãi xung quanh chuyện con thú này chết do săn bắn hay chết tự nhiên.

WWF đã phối hợp với Vườn quốc gia và một đoàn chuyên gia của một số tổ chức quốc tế hoạt động về động vật hoang dã điều tra nhằm tìm kiếm nguyên nhân dẫn tới cái chết của con vật.

Nguyên nhân tại sao săn bắt tê giác

Các chuyên gia trong quá trình điều tra án mạng của con tê giác. Ảnh: WWF.

Kết nghiên cứu cho thấy, con tê giác không chết do nguyên nhân tự nhiên, vì nó đang ở tuổi trưởng thành từ 15-25 tuổi. Tê giác thường sống thọ 40 năm.

Theo các chuyên gia thú y, pháp y và chuyên viên về tội phạm động vật hoang đã, tê giác Java đó chết do vết thương đạn gây ra.

Họ đã phân tích vết thương do viên đạn ở chân, bị bắn khoảng hơn 2 tháng trước khi con vật chết, đã ảnh hưởng tới tê giác như thế nào. Tiến sĩ Ulrike Streicher cho biết nhiều khả năng tê giác bị chết do vết thương từ viên đạn. Viên đạn đã gây ra các vết thương rộng miệng, dẫn đến thương tổn nặng, nhiễm trùng và làm nó tê liệt không di chuyển được nhiều tháng trước khi chết.

Các chuyên gia gợi ý rằng những kẻ săn trộm có thể dễ dàng lần theo dấu vết của một con tê giác bị thương và không loại trừ khả năng nó đã bị bắn tiếp sau đó.

Ông Trần Văn Thành, Giám đốc Vườn quốc gia Cát Tiên cho biết: “Đây thực sự là một sự kiện đáng buồn đối với ngành bảo tồn của Việt Nam, một bi kịch quốc gia, là tâm điểm của mối quan tâm và quan ngại quốc tế trước số phận của loài đông vật bị đe dọa trên toàn cầu này”.

Mặc dù động cơ giết con tê giác này chưa được xác định, nhưng có khả năng nó bị giết để lấy sừng và sử dụng làm đông dược.

Tê giác sinh sống ở Vườn Quốc gia Cát Tiên tập trung chủ yếu trong phạm vi khoảng 5.000 ha rừng trên địa bàn xã Gia Viễn. Ban giám đốc vườn quốc gia thành lập ba đội tuần tra bảo vệ tê giác cùng một số người dân tham gia. Ngoài ra còn có đội chuyên gia khảo sát, điều tra thu thập các dấu vết chân, phân của tê giác.

Tê giác Java Việt Nam (tên khoa học là rhinoceros sondaicus annamiticus, còn gọi là tê giác một sừng)được cho là tuyệt chủng ở khu vực Đông Nam Á cho đến khi những người thợ săn giết chết một con vào năm 1988. Theo các chuyên gia, trong môi trường hoang dã thì tuổi thọ của tê giác Java khoảng 40-45 năm. Trong tự nhiên, tê giác gần như không có kẻ thù nào trừ con người

Theo Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (IUCN), toàn bộ số tê giác ở châu Á hiện đang đứng trên bờ vực tuyệt chủng do nạn săn bắn và phá rừng ngày một gia tăng. Nguyên nhân khiến loài tê giác dễ bị sát hại là do giá trị kinh tế của loại sừng tê giác mang lại, đặc biệt là ở các nước châu Á, nơi sừng tê giác được coi là dược liệu quý hiếm trong các bài thuốc chữa chứng sốt cao, co giật, động kinh. Hiện tê giác là một trong số các loài động vật quý hiếm nhất thế giới.

Hương Thu

Nguyên nhân tại sao săn bắt tê giác

Theo thống kê có 2,5 cá thể tê giác bị giết mỗi ngày

Sừng tê giác luôn bị săn lùng

Theo khảo sát của chuyên gia của tổ chức TRAFFIC - Mạng lưới giám sát buôn bán động thực vật hoang dã - thì dường như nhu cầu sử dụng sừng tê giác chỉ có tại các quốc gia Châu Á, trong đó Trung Quốc và Việt Nam là hai thị trường tiêu thụ lớn nhất.

Những lời đồn thổi không có căn cứ khoa học về tác dụng chữa bệnh và khả năng tăng cường "bản lĩnh đàn ông" của sừng tê giác khiến mặt hàng này ngày càng hấp dẫn và đắt giá.

Bên cạnh đó, nền kinh tế tại các quốc gia khu vực Châu Á đã có những bước tiến đáng kể từ vài thập kỷ nay tạo ra một tầng lớp người giàu muốn hưởng thụ cuộc sống, và cũng từ đó nhu cầu mua, săn lùng hàng quý hiếm tăng mạnh hơn.

Sự gia tăng nhu cầu sử dụng, sở hữu sừng tê giác tại Việt Nam nói riêng và một số quốc gia Châu Á nói chung là nguyên nhân chính gây nên thực trạng săn bắn trộm và giết hại tê giác để lấy sừng tại Châu Phi, cụ thể hơn nữa là Nam Phi - ngôi nhà của khoảng 80% tê giác Châu Phi.

Cuộc khủng hoảng này bắt đầu từ năm 2008 và lên tới đỉnh điểm trong giai đoạn 2013 - 2017 với hơn 1.000 cá thể tê giác giết mỗi năm, cao nhất là 1,349 cá thể bị giết năm 2015. May mắn là kể từ năm 2018, số lượng tê giác bị giết đã bắt đầu có dấu hiệu giảm với 892 cá thể bị giết trong năm. Tuy đã giảm song số lượng này vẫn đồng nghĩa với việc có 2,5 cá thể tê giác bị giết mỗi ngày

Số lượng tê giác bị giết trên toàn cầu do nạn săn bắn trộm năm 2019 vẫn chưa được công bố, tuy nhiên theo số liệu do Bộ Môi trường, Lâm nghiệp và Thủy sản Nam Phi thì tính riêng tại quốc gia này năm 2019, có 594 cá thể tê giác bị giết, giảm 175 cá thể so với năm 2018 (769 cá thể).

Nguyên nhân tại sao săn bắt tê giác

Biểu đồ Biểu đồ số lượng tê giác bị giết tại Châu Phi từ năm 2008 - 2018 (Nguồn rhinos.org)

Tổng số lượng tê giác toàn cầu hiện nay chỉ còn chưa tới 28.000 cá thể

Theo số liệu thống kê được công bố bởi tổ chức Save the Rhino International tính đến hết năm 2019, tê giác trắng (loài phổ biến và có số lượng lớn nhất trong số năm loài tê giác trên thế giới, là một trong hai loài tê giác tại Châu Phi) chỉ còn lại khoảng 18.000 cá thể.

Tê giác đen, một loài tê giác nữa của Châu Phi có dấu hiệu tăng nhẹ với khoảng 5.630 cá thể so với 4.500 cá thể năm 2009. Tuy nhiên đây mới chỉ là con số rất nhỏ so với tổn thất nặng nề đối với tê giác đen.

Vào những năm 1970, quần thể tê giác đen có tới 65.000 cá thể nhưng đến năm 1993 chỉ còn lại 2.300. Và mặc dù đến nay đã có dấu hiệu tăng song tê giác đen vẫn được xếp trong danh sách cực kỳ nguy cấp.

Hiện chỉ còn lại chưa đến 80 cá thể tê giác Sumatra tại Indonesia, đây là loài động vật có vú lớn có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất trên thế giới và cũng vì thế chúng được xếp vào danh sách cực kỳ nguy cấp.

Trước đây, tê giác Sumatra được tìm thấy sinh sống tại một số quốc gia Châu Á tuy nhiên với cái chết của cá thể Sumatra cuối cùng ở Malaysia vào cuối năm 2019, hiện nay tê giác Sumatra chỉ còn lại ở Indonesia. Chính phủ Indonesia đã thực hiện các biện pháp ứng phó khẩn cấp để bảo vệ loài tê giác này kể từ năm 2017 bao gồm việc mở rộng môi trường sống tự nhiên cho tê giác, nghiên cứu khả nâng nhân giống bán tự nhiên.

Một loài tê giác khác của Indonesia là tê giác Java, đã tăng lên 74 cá thể so với 72 cá thể năm 2018. Kể từ cái chết của cá thể tê giác Java cuối cùng của Việt Nam năm 2011, tê giác Java hiện nay chỉ được thấy tại Vườn quốc gia Ujung Kulon, Indonesia, nơi chúng được bảo vệ nghiêm ngặt và chưa có một vụ săn trộm nào trong hơn 20 năm qua.

Tê giác một sừng hay còn gọi là tê giác Ấn Độ là loài tê giác cuối cùng trong số 5 loài tê giác trên thế giới, Ước tính hiện nay quần thể này có khoảng 3.600 cá thể, chúng sống chủ yếu ở miền bắc Ấn Độ và Nepal.

Như vậy, tổng số lượng tê giác toàn cầu hiện nay chỉ còn chưa tới 28.000 cá thể. Và nếu nạn săn bắn trộm không giảm, nếu chính phủ các quốc gia đặc biệt là Việt Nam không có giải pháp mạnh hơn, quyết liệt hơn để giảm nhu cầu sử dụng tê giác thì với trung bình gần 800 cá thể tê giác bị giết mỗi năm (tính theo số liệu năm 2019) thì chỉ trong vòng 3 thập niên tới, loài tê giác sẽ tuyệt chủng.

Nguyên nhân tại sao săn bắt tê giác

Số lượng tê giác trên thế giới tính đến hết năm 2019. Nguồn rhino.org

Buôn bán trái phép động vật hoang dã sẽ bị án tù giam đến 15 năm và phạt tiền đến 15 tỉ đồng

Từ năm 1994, Việt Nam đã ký Công ước CITES và trở thành thành viên thứ 121 tham gia Công ước này. Nghị định số 82/2006/NĐ-CP cũng đã cụ thể hóa việc quản lý hoạt động xuất nhập khẩu, nuôi sinh sản, nuôi cấy nhân tạo các loài động vật, thực vật hoang dã, nguy cấp, quý hiếm bao gồm các quy định về buôn bán quốc tế đối với các loài động vật, thực vật nguy cấp hoặc bị đe dọa được liệt kê trong Công ước CITES.

Việc bị kết tội theo luật này có thể dẫn đến mức phạt lên tới 500 triệu đồng (khoảng 29.000 USD), cải tạo không giam giữ tới 3 năm, và/hoặc từ 6 tháng đến 7 năm tù giam.

Bên cạnh đó, năm 2018 đánh dấu một khởi đầu mới trong nỗ lực ngăn chặn tình trạng buôn bán động vật hoang dã của chính phủ Việt Nam với việc sửa đổi bộ luật hình sự, theo đó áp dụng án tù giam đến 15 năm và phạt tiền đến 15 tỉ đồng cho các hành vi buôn bán trái phép động vật hoang dã.

Hy vọng rằng các cơ quan quản lý, các tổ chức/quỹ trong và ngoài nước sẽ có cái nhìn toàn diện hơn và tích cực hơn trong công tác thực thi pháp luật, trong hoạt động tuyên truyền, các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức để bảo vệ buôn bán trái phép động vật hoang dã nói chung và tê giác nói riêng.