Màu nước có gốc nước nên khô rất nhanh (khác sơn dầu khô lâu), tiện cho việc di chuyển, có thể vẽ ở bất cứ đâu. Màu nước dễ chùi rửa, vệ sinh họa cụ do màu hòa tan với nước.

1. Màu nước được làm từ gì?

Màu nước làm từ hạt sắc tố (pigment) trộn với chất kết dính (binder) gôm arabic (gum arabic). Gôm arabic là sản phẩm tự nhiên, không độc hại (dùng trong ngành sản xuất thực phẩm), hòa tan với nước, có tính acid nhẹ và là chất kết dính tương đối yếu.

1. Sự khác nhau giữa màu nước hạng (họa sĩ) chuyên nghiệp và màu nước hạng sinh viên?

Phổ màu hạng sinh viên ít màu hơn hạng chuyên nghiệp, làm từ bột màu nhân tạo thay thế cho bột màu truyền thống đắt tiền, hoặc pha trộn từ vài loại bột màu để mô phỏng màu đơn sắc tố dùng trong hạng chuyên nghiệp. Màu sinh viên có lượng chất phụ gia (filler) nhiều hơn và giá thành thấp do không đạt độ tinh khiết và độ bền như hạng chuyên nghiệp.

Ví dụ: phổ màu hạng chuyên nghiệp của hãng Winsor and Newton, Professional Watercolor, có 96 màu, trong đó có 75 màu đơn sắc tố. 93 màu được xếp hạng bền vững (AA: cực bền, A: bền). Màu hạng sinh viên Cotman watercolor có 40 màu, trong đó 19 màu đơn sắc tố.

1. Tại sao họa sĩ hòa màu với nước để vẽ?

Do chất kết dính gôm arabic tương đối yếu nên cần hòa loãng màu với nước. Nếu không hòa màu mà lấy màu từ tuýp ra vẽ, màu dễ bị nứt, vỡ khi vẽ dày.

1. Sự khác nhau giữa màu nước loại pan (bánh) và loại tube (tuýp)?

Màu nước loại pan là bánh màu nước cứng, khô, khi vẽ dùng bút lông làm ướt màu. Loại pan thích hợp để vẽ ngoài trời. Bánh màu dễ nứt khi để lâu, dễ bẩn khi dùng bút lông không sạch lấy màu. Ở Bắc Mỹ màu nước tube dùng phổ biến hơn pan.

Màu tube đặc, sền sệt, khi dùng cho lượng vừa phải ra palette (khay pha màu) rồi hòa loãng với nước. Khi màu trên palette khô, chỉ cần làm ướt lại bằng bút lông hoặc bình xịt là có thể sử dụng bình thường.

1. Họa sĩ chuyên nghiệp có dùng màu nước dạng pan không?

Ở Bắc Mỹ phần lớn họa sĩ thích màu tube hơn và màu pan đôi khi bị dán nhãn nhầm thành màu hạng sinh viên hoặc scholar. Ở Châu Âu, màu pan được ưa chuộng vì tiện mang di chuyển, là đồ nghề hoàn hảo để vẽ phong cảnh ngoài trời. Tương tự như màu tube, màu pan cũng chia làm hai hạng là chuyên nghiệp và sinh viên.

1. Nên chọn màu trắng nào?

Theo truyền thống phần màu trắng trong tranh màu nước là màu giấy vẽ. Tuy nhiên, nhiều công ty sản xuất trắng đục trong phổ màu, thường là trắng titan (Titanium White). Dùng trắng Trung Quốc (Chinese White) pha với màu khác tạo các sắc độ, và dùng trắng Titan vẽ chi tiết trắng trên nền màu khác hoặc trên lớp wash.

1. Nên bắt đầu vẽ tranh màu nước như thế nào?

Với màu nước nên vẽ từ sáng tới tối. Cách ngược lại, thêm sáng vào tối hơi khó. Họa sĩ màu nước thường sử dụng kỹ thuật “wash”. Wash là một lớp màu mỏng phủ lên khu vực lớn. Wash áp dụng lớp này sang lớp khác (chờ lớp này khô rồi đổ lớp tiếp theo) để tạo chiều sâu và vẽ chi tiết lên. Cũng có thể dùng kỹ thuật ướt trên ướt (wet-on-wet), đổ lớp màu thứ 2 và thứ 3 khi lớp thứ nhất chưa khô.

Hoặc vẽ trực tiếp màu nước ướt lên mặt (giấy) khô mà không cần tạo các tầng màu trước.

1. Tại sao nên dùng giấy vẽ màu nước chuyên dụng thay vì giấy thông thường?

Theo lý thuyết, có thể vẽ màu nước lên bất kỳ loại giấy nào nhưng để có kết quả tốt nên dùng giấy vẽ màu nước chuyên dụng. Giấy vẽ màu nước có lớp keo trên bề mặt, thường là gelatine. Nhờ lớp keo, hạt màu không bị hút xuống giấy, giúp màu giữ được cường độ và sự trong trẻo. Giấy vẽ màu nước đàn hồi tốt, thẩm thấu nước từ từ, đều nhau. Vì màu nước trong suốt nên mặt giấy đóng vai trò quan trọng, giấy màu nước dày, nặng, có nhiều texture hơn giấy thường, tạo hiệu quả thẩm mỹ tốt hơn. Giấy thường hoặc giấy vẽ kém chất lượng hay bị nhăn, cong, biến dạng khi thấm nước, đôi khi bị bục hoặc màu thấm qua giấy.

1. Có cần dùng giấy vẽ màu nước hạng chuyên nghiệp không?

Giấy vẽ màu nước hạng chuyên nghiệp không chứa acid, không chứa lignin, làm bằng sợi bông (cotton) thay vì sợi cellulose nên có độ bền và độ đàn hồi tốt. Nếu được xử lý thích hợp, một bức vẽ trên giấy hạng chuyên nghiệp có thể tồn tại hàng trăm năm.

1. Tại sao họa sĩ “căng” giấy vẽ màu nước?

Thông thường cần căng giấy vẽ màu nước trước khi dùng. Đặc biệt là giấy vẽ màu nước định lượng nhẹ, nếu không giấy dễ cong, oằn khi thấm nước. Sau khi làm ướt giấy, bạn căng giấy lên vật liệu đỡ, để giấy khô hoàn toàn trước khi vẽ, cách này ngăn giấy không bị gợn sóng.

Có thể vẽ thẳng lên giấy mà không cần căng, trong trường hợp này tốt nhất là dùng giấy định lượng nặng, loại giấy này thấm được lượng nước lớn mà không cong, nhăn.

1. Có thể vẽ màu nước lên loại nền nào khác?

Dù màu nước thường vẽ trên giấy nhưng theo lý thuyết bất kỳ bề mặt xốp, nhám nào không chứa mỡ/chất nhờn đều dùng được. Quan trọng là nền đó có độ pH trung tính, tức là không chứa acid và alkaline. Ví dụ, nền Gesso.

1. Nên sử dụng loại bút vẽ màu nước nào?

Có rất nhiều lựa chọn, bạn có thể tìm nhiều loại bút thỏa mãn nhu cầu cá nhân tại trang bán họa phẩm hoặc cửa hàng họa phẩm. Dù họa sĩ màu nước truyền thống thích dùng bút làm bằng lông tự nhiên nhưng các loại lông tự nhiên chất lượng cao ngày càng hiếm và đắt tiền. Hiện nay có các loại bút lông nhân tạo với giá thấp hơn. Tùy vào loại lông mà bút có chất lượng và giá khác nhau. Bút làm bằng lông ngựa (pony), lông dê (goat) và bò (ox) có giá phải chăng, đắt hơn là lông sóc (squirrel). Loại bút lông tự nhiên tốt nhất và đắt nhất để vẽ màu nước là bút lông chồn Kolinsky, tiếp theo là bút lông chồn đỏ (red sable). Hai loại bút này có lông mềm, đàn hồi rất tốt, thấm được nhiều màu trong khi vẫn vẽ được nét mảnh.

Bút Kolinsky red sable của hãng Da Vinci, làm từ lông đuôi chồn Siberia bắt vào mùa đông

1. Nên bảo quản bút như thế nào?

Tuổi thọ của bút được kéo dài đáng kể nếu sử dụng đúng cách và bảo quản tốt. Khi xong phiên vẽ, dùng vải mềm hoặc giấy ăn vuốt sạch màu thừa ở đầu bút. Rửa bút với nước sạch. Có thể rửa qua nước xà bông/dầu gội đầu pha loãng trong nước hơi ấm, rồi tráng lại bằng nước lạnh. Tránh để màu khô ở lông bút và thấm vào gốc bút. Không dùng nước nóng rửa bút và nhấn đầu bút xuống đáy lọ nước rửa, các loại lông mềm (hair) dễ gãy ở đầu cổ kim loại. Để bút khô tự nhiên, nằm ngang. Luôn vuốt lại đầu bút theo hình dạng ban đầu. Không nên dùng bút màu nước vẽ chất liệu khác như acrylic, sơn dầu. Có thể dùng sáp bảo dưỡng giữ bút luôn như mới.

1. Ngoài giá cả, còn sự khác nhau nào giữa bút lông chồn đỏ và lông chồn Kolinsky?

Nói chung, bút lông chồn được làm từ lông đuôi của các loài động vật thuộc họ chồn (weasel), lông chồn có khả năng giữ nước tuyệt vời, sợi lông thon, nhọn. Khi thấm ướt, đầu bút làm bằng lông chồn tốt luôn giữ nguyên hình dạng. Chất lượng lông phụ thuộc vào vùng khí hậu loài chồn sinh sống. Ở vùng khí hậu càng lạnh giá, lông càng dài và càng có độ bền, độ đàn hồi tốt. Chất lượng tuyệt hảo thuộc về bút lông chồn Siberia (Kolinsky) từ vùng bán đảo Kola, phía bắc Nga. Ngày nay lông chồn Kolinsky cũng lấy từ một số vùng của Trung Quốc và Mongolia. “Lông chồn đỏ” (red sable) lấy từ động vật sống tại vùng khí hậu ôn hòa hơn và có giá thấp hơn một chút.

Giá bút lông chồn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Đầu tiên là bút làm thủ công bằng tay, chỉ những nghệ nhân kinh nghiệm mới có thể làm bút từ loại lông đắt tiền nhất. Một đuôi chồn Kolinsky cung cấp trung bình từ 6 tới 7 gram lông và chủ yếu là lông ngắn. Những sợi lông đặc biệt dài, tới khoảng 7 cm, rất hiếm và vì thế, cực đắt. Những ai muốn dùng bút lông Kolinsky, và có đủ tiền để mua, có chiếc bút cho cả đời.

1. Đặc điểm của bút lông sóc (squirrel hair brush)?

Lông sóc thường được gọi là Petit Gris (tiếng Pháp: small grey), là bút vẽ màu nước truyền thống của Pháp. Loài sóc xám sống ở Pháp và chỉ có lông đuôi được dùng làm bút. Ngày nay, sóc xám Pháp được bảo vệ vì thế lông sóc lấy từ sóc Canada, sóc Nga. Tuy vậy, bút vẫn giữ tên truyền thống là “Petit Gris” (bút của Royal Talens). Lông sóc giữ hình dạng rất tốt, đầu nhọn.

![](https://thanhhoaart.files.wordpress.com/2015/11/tala2851.jpg?w=386&resize=386%2C289&h=289

038;h=289)

Bút màu nước Rembrandt làm bằng lông sóc

17. Có sửa lỗi sai trên tranh màu nước được không?

Có thể. Nếu phần màu đang ướt, dùng giấy lụa mỏng/giấy ăn thấm phần màu đó đi (chú ý: màu nước khô rất nhanh). Nếu màu đã khô, làm ướt lại chỗ màu đó rồi dùng giấy thấm đi, phần màu khô nhạt đi nhưng sẽ khó mất hoàn toàn, đặc biệt nếu là màu làm từ hạt sắc tố “staining” (hãm màu, loại này thấm vào giấy và khó xóa). Khi sửa tranh màu nước cần đặc biệt thận trọng, nếu giấy chất lượng không tốt, khi làm ướt rồi thấm màu mặt giấy dễ bong, tróc.

18. Tại sao có màu dễ chùi sau khi khô, có màu không chùi/sửa được?

Hiện tượng này phụ thuộc vào loại pigment dùng sản xuất màu.

Pigment (bột màu/hạt sắc tố) được nghiền với chất kết dính tới kích thước hạt nhất định. Với màu nước chất lượng cao, hạt bột màu được nghiền cực mịn, kích thước hạt màu không lớn hơn 25 micron (1 micron = 1/1000 mm). Ngoài hạt bột màu cỡ lớn nhất này, còn nhiều loại kích thước nhỏ, thậm chí nhỏ hơn nhiều lần. Loại hạt cực nhỏ lại chiếm đa số trong bột màu. Hạt màu nhỏ thâm nhập vào giấy, lọt vào sợi giấy trong khi hạt to có xu hướng nằm lại trên mặt giấy. Đó là lý do tại sao màu làm từ hạt màu nhỏ khó chùi sạch.

Các màu sản xuất từ hạt màu cực nhỏ được gọi là màu ‘staining’ (hãm màu). Các màu staining mạnh là Phthalo blue (Lam Phthalo), Phthalo green (Lục Phthalo), Quinacridone rose (Hồng Quinacridone) và Indanthrene blue (Lam Indanthrene).

19. Dùng keo chặn khi nào và như thế nào?

Keo chặn, dung dịch chặn màu: Liquid masking film, masking fluid, vv…

Keo chặn là dung dịch làm từ nhựa cây tự nhiên (rubber). Thông thường, màu nước không dùng màu trắng, phần trắng trong tranh là màu giấy vẽ. Tuy nhiên trong quá trình vẽ, chỗ cần để trắng dễ dính màu và khó xóa. Keo chặn giúp bảo vệ vùng không cần vẽ, tạo tương phản mạnh về ánh sáng.

Tranh màu nước của họa sĩ Joe Dowden

Trích đoạn tranh, sử dụng keo chặn tả mặt biển lấp lánh

Trích đoạn tranh, sử dụng keo chặn tả đầu khóm hoa

Cách dùng keo chặn:

Quét một lớp keo chặn lên phần giấy cần để trắng trước khi vẽ màu. Khi keo chặn khô, có thể vẽ thoải mái lên trên và xung quanh. Khi bức vẽ khô hoàn toàn, tẩy keo chặn đi để lộ ra phần giấy trắng bên dưới. Tẩy keo chặn bằng tẩy thông thường hoặc bằng ngón tay (sạch).

Keo chặn của hãng Royal Talens

Lưu ý:

• Sau khi quét lên giấy, keo chặn khô trong vòng 10 phút.
• Cần tẩy keo chặn trong vòng hai ngày sau khi keo khô. Để lâu khó tẩy.
• Có thể gây bạc màu trên giấy cellulosic
• Có thể dùng cho mực (gốc nước).

20. Khi tẩy keo chặn, làm thế nào để giấy không hư tổn?

Tốt nhất là dùng loại giấy được hồ cẩn thận. Trong quá trình sản xuất, giấy vẽ màu nước ngâm qua bồn chứa keo để giấy hạn chế hút ẩm và hút màu. Với loại giấy không hồ hoặc hồ không tốt, keo chặn dính chắc vào giấy, khi tẩy keo dễ làm hỏng giấy.

21. Rửa bút quét keo chặn như thế nào?

Cần rửa bút lông quét keo chặn ngay sau khi dùng bằng nước hơi ấm và xà bông, để lâu không rửa sạch được. Nên dùng bút lông cũ hoặc tăm bông quét keo. Có thể cho một ít Ox gal vào lông bút để ngăn keo chặn dính chắc vào lông, dùng ox gal dễ rửa bút hơn.

22. Tranh màu nước có cần varnish (quét véc-ni) không?

Tranh màu nước thường đóng khung kính, vì thế không cần véc-ni. Lớp kính chống bụi và ở mức độ nào đó bảo vệ tranh khỏi tác hại của ánh sáng mặt trời. Tuy nhiên, trong trường hợp tranh dùng minh họa, truyền tay và dễ dính bụi bẩn, hơi ẩm thì tốt nhất nên quét véc-ni. Có véc-ni chuyên dụng cho tranh màu nước.

Ví dụ: Talens Water colour varnish matt 050 (Véc-ni mờ) của hãng Royal Talens, dùng cho màu nước và chì màu nước. Véc-ni có thành phần gồm nhựa acrylic, white spirit (xăng trắng), và chất làm mờ (silica). Véc-ni khô sau vài giờ, trong suốt khi khô, không ngả vàng, chống nước (chống hơi ẩm).

Véc-ni mờ cho màu nước của Royal Talens

Dùng véc-ni luôn từ lọ, không pha loãng. Chỉ quét 1 lớp, quét theo 1 chiều. Không thích hợp với nền (giấy, vv…) có độ thấm hút quá cao. Lắc trước khi dùng. Rửa bút quét véc-ni bằng white spirit. Véc-ni là chất dễ cháy, cần chú ý khi cất giữ, bảo quản.

Véc-ni thường hơi đặc nếu không bít kín. Lọ hở làm dung môi dần bay hơi, còn nhựa cây hòa tan trong dung môi không bay hơi nên nồng độ nhựa trong véc-ni cao hơn. Vấn đề này có thể khắc phục bằng cách thêm một ít white spirit vào véc-ni, lắc đều. Không nên cho nhiều white spirit, nếu không lượng nhựa trong véc-ni bị loãng, không đủ để bảo vệ tranh.

Talens watercolour varnish matt nếu để lâu không dùng sẽ thấy một lớp trắng ở đáy lọ. Đây là do chất làm mờ trong véc-ni chứa silica (giống bột thủy tinh). Khác với nhựa (resin), silica không hòa tan trong white spirit, làm dung dịch véc-ni mờ như sữa. Véc-ni để lâu, chất làm mờ lắng xuống đáy thành lớp trắng sữa dưới lớp véc-ni trong suốt. Vì thế, khi dùng véc-ni bạn luôn phải lắc lọ để chất làm mờ phân tán vào dung dịch. Véc-ni càng để lâu không lắc, lớp trắng ở đáy càng dày, chắc, vì thế cần lắc lọ kỹ hơn để có dung dịch véc-ni đồng nhất.

23. Đôi khi trên bức vẽ có vệt đen như vết cào. Điều lạ là vệt này xuất hiện khi giấy ẩm. Tôi không tìm thấy bất cứ vết cào nào trên giấy mới. Tại sao vậy?

Chắc chắn giấy mới không có vấn đề gì, vết xước xuất hiện trong quá trình vẽ. Phần lớn giấy vẽ màu nước có mặt giấy hồ bằng keo để đảm bảo hạt màu không lọt xuống sợi giấy. Nếu không có lớp keo, cường độ màu giảm đáng kể. Khi vẽ màu nước (nước + hạt màu), giấy hút phần lớn nước trước khi nước bay hơi, còn hạt màu nằm lại trên mặt giấy. Khi thấm nước giấy phình lên và loại hồ chứa gelatine nhạy cảm với nước, lớp hồ mềm đi, giấy trở nên dễ tổn thương. Trong quá trình vẽ, nếu cạnh cổ bút (thường làm bằng kim loại) làm xước lớp keo hồ giấy, chỗ xước sẽ hút hạt màu tạo thành vệt màu tối. Khi vẽ chỉ chạm phần lông bút vào giấy, tránh nghiêng cổ bút làm xước giấy.

Thanh Hoa Art Supplies

November 25th, 2015.

Nguồn tham khảo:

http://www.dickblick.com/categories/watercolors/

https://www.royaltalens.com/en-gb/brands/talens/auxiliaries/various-auxiliaries-for-water-colour-and-gouache/talens-liquid-masking-film-052/