Bài làm
Ca dao – dân ca là một thể loại văn học dân gian có kha năng đi sâu phản ánh mọi mặt cuộc sống của nhân dân lao động. Phong tục cưới xin cũng là một đề tài quen thuộc mà ca dao thường quan tâm, miêu tả. Với cái nhìn hóm hình, hài hước, tác già dân gian phàn ánh phong tục cưới xin ngày xưa qua bài ca dao sau đây:
Cưới nàng, anh toan dẫn voi,…
Để cho con lợn, con gà nó ăn
Bài ca dao thế hiện vẻ đẹp tâm hồn của người lao động: dù trong cảnh sống nghèo khó vẫn luôn lạc quan, yêu đời. Đám cưới nghèo đến vậy mà vần vui. Người binh dân đã tìm thấy niềm vui ngay trong cảnh nghèo như thế.
Đây là tiếng cười tự trào của người bình dân trong ca dao. Người lao động tự cười mình trong cảnh nghèo. Lại chọn đúng cảnh đám cưới là lúc bộc lộ rõ nhất cái nghèo để cưới, để vui, để thể hiện lòng yêu đời, ham sống. Khi người ta tự cười mình thì tiếng cười ấy bộc lộ rõ nhất bản lĩnh và quan niệm sống của họ. Vậy thì ở đây, nguôi nông dân đã tự cười minh như thê nào và tiếng cười ấy đã cho ta thấy tâm hồn của họ ra sao?
Bài ca dao là cuộc đối thoại lí thú giữa chàng và nàng. Các tác già dân gian đã mượn hình ảnh trào lộng, hài hước đế thể hiện nội dung trữ tình. Tình yêu của chàng trai và cô gái sắp sửa tiến tới hôn nhân. để đi tới trăm năm hạnh phúc, đôi trai tài gái sắc còn phải bước qua cửa ải xin cưới, dẫn cưới, đây cũng là tập tục gây trò ngại cho không ít cặp uyên ương.
Đứng trước sự việc hệ trọng của đời người, chàng và nàng không còn mơ mộng như lúc mới yêu nhau được nữa. Hai người đã tâm sự, bàn bạc với nhau trước khi chính thức trình quan viên hai họ về dự định cho đám cưới nay mai.
Sự lí thú bắt đầu từ chô chàng trai chủ động kể về những lê vật mà mình toan dân cưới khi anh ta chưa thê hòi người yêu là nhà gái thách cưới những gì. Chàng trai hổn nhiên giãi bày:
Cưới nàng, anh toan dẫn voi,
Anh sợ quốc cấm, nên voi không bàn.
Dẫn trâu, sợ họ máu hàn,
Dẫn bò, sợ họ nhà nàng co gân.
Miễn là cỏ thú bốn chân,
Dẫn con chuột béo, mời dân, mời làng.
Lời tâm sự bộc lộ hoàn cảnh, tấm lòng, tính nết, tâm tư, nguyện vọng của chàng trai. Nhà nghèo thật nhưng cưới vợ chẳng lẽ lại không có lễ vật dẫn cưới theo đúng phong tục? Sự khoác lác, ba hoa của chàng trai được tác già hé mò qua từ toan: Cưới nàng, anh toan dẫn voi… một ý định phi lí khó có thể thành hiện thực. Chàng trai đã khôn ngoan đưa ra những lê vật chi có trong tường tượng của mình. Đó là voi, trâu, bò… toàn những con vật quý hiếm hoặc đắt tiền, có khi cả đời anh ta không thê nào mua được.
>> Xem thêm: Kể về buổi lễ khai giảng đáng nhớ của em
Đê trân an người yêu, bằng lôi nói khoa trương, phóng đại, chàng trai đã dõng dạc lặp lại ba lẩn với vẻ tự tin như đinh đóng cột: dân voi, dẫn trâu, dân bò. Chàng trai đã tưởng tượng ra lễ cưới thật sang trọng, linh đình. Ai ngờ mỗi lần công bố lại là một lần thay đổi, mỗi lần thay đổi lại được giải thích bằng lí do nực cười: dẫn voi / sợ quốc cấm, dẫn trâu / sợ máu hàn và dẫn bò/ sợ họ nhà nàng co gân. Lí lẽ của chàng trai thoạt nghe cũng có vẻ chấp nhận được. Chàng giải thích lí do không dẫn các lễ vật nêu trên một cách khôn ngoan: phần vì tôn trọng luật pháp, phẩn vì lo lắng cho sức khỏe họ hàng nhà gái [từ sợ được lặp lại ba lần]. Đúng là một chàng rê chu đáo, cẩn thận, ai nỡ ngờ vực lòng thành của chàng.
Đọc kĩ, ta sẽ thấy với lôi nói giảm dẩn: voi – trâu – bò – chuột, chàng trai đã khéo léo đánh đổng con voi, con trâu, con bò với con chuột, vì chúng đều là thú bốn chân! Sự khéo léo còn được tô vẽ bằng hình ảnh hài hước: dẫn con chuột béo, tức là lễ vật cũng đàng hoàng, tươm tất để mời dân mời làng, nào có thua kém gì so với các lễ vật khác.
Bằng biện pháp trào phúng sắc sao, các tác giả dân gian đã chi ra sự lúng túng, bao biện của chàng trai. Sự khoe khoang, khoác lác dù có tinh ranh đến đâu, lập luận khôn ngoan đến mây thì cuối cùng sự thật củng bị phơi bày trước con mắt của cô gái.
Như trên đã nói, tuy cô gái chưa nêu ra điều kiện dẫn cưới nhưng chàng trai đã vội vã công bố lễ vật dẫn cưới của mình. Lễ vật lúc đầu thì to tát, sang trọng, càng về sau càng giám và rốt cuộc chỉ là một con chuột béo, làm cho ai ai cũng phải ngơ ngác, ngạc nhiên. Thành ngữ Đầu voi đuôi chuột bắt nguồn tù đây chăng?
Nhưng ngược lại, cô gái trong bài ca dao lại thản nhiên, bình tĩnh, không chê bai, không từ chôi mà còn khen: Chàng dẫn thếem lấy làm sang. Nỡ nào em lại phá ngang như là.., bởi cô gái đã đi guốc vảo bụng người yêu. Cô còn lạ gì tính sĩ diện của chàng trai muôn làm đám cưới thật linh đình trong khi nhà nghèo, tiền nong chẳng có. Cô gái thông minh đã bắt thóp được điếm yêu của chàng trai. Bằng tấm lòng chân thành của người vợ tương lai, cô ôn tổn giãi bày ý định của mình:
>> Xem thêm: Phát biểu cảm nghĩ ngày khai trường
Người ta thách lợn thách gà,
Nhà em thách cưới một nhà khoai lang.
Cưới xin là việc hệ trọng nhất trong đời người con gái, vậy mà cô chi thách có… một nhà khoai lang! kể cũng lạ đời! Nhưng như vậy là đù lắm rồi, vì nhà em nghèo mà nhà anh cũng nghèo. Thái độ không mặc càm mà còn chấp nhận cành nghèo khiến cho lời thách cưới lạ lùng bỗng trở nên dí dỏm, đáng yêu. Hơn thếnữa, lời thách cưới của cô gái còn chứa đựng một triết lí nhân sinh của người lao động thuở xưa: coi tình nghĩa quý hơn của cải.
Cô gái không đả động đến những vật dân cưới như voi, trâu, bò, chuột… mà chàng trai vừa nêu ra. Hai từ đối lập Người ta và Nhà em chi ra hai lôi suy nghĩ khác nhau. Chúng ta cũng không khỏi ngạc nhiên khi cô gái thách cưới bằng một lễ vật độc đáo, ít ai nghĩ đến: một nhà khoai lan trâu -> bò -> chuột. Ba con vật đầu đều là những vật rất có giá trị. Nhưng chàng trai lại có li do chính đáng là sợ “quốc cấm”, “máu hàn”, “co gân”. Toàn là những lí do hợp tình hợp lí. Vậy thì chàng sẽ chọn con gì để dẫn cưới mà đáp ứng được yêu cầu là thú “bốn chân bây giờ”, đó là “chuột”. Phải nói rằng chàng trai đã rất thông minh khi bao biện như thế này.
Trong thực tế, chẳng có ai dẫn cưới bằng chuột. Lời của chàng trai có thể bị coi là ba hoa. Nhưng hãy nghe cô gái đối đáp, chúng ta mới biết họ hiểu nhau nhường nào:
Chàng dẫn thế em lấy làm sang,
Nỡ nào em lại phá ngang như là…
Người ta thách lợn thách gà,
Nhà em thách cưới một nhà khoai lang:
Củ to thì để mời làng,
Còn như củ nhỏ, họ hàng ăn chơi
Bao nhiêu củ mẻ, chàng ơi!
Để cho con trẻ ăn chơi giữ nhà;
Bao nhiêu củ rim, củ hà,
Để chò con lợn, con gà nó ăn…
Cô gái không đòi các vật cao sang, “Voi chín ngà, gà chín cựa..”, cô gái không thách tiền, thách bạc. Cô gái chỉ thách cưới là một “nhà khoai lang” mà thôi. Như vậy, cô gái đã hiểu được hoàn cảnh khó khăn của chàng trai, vì vậy cô không đòi những vật cao sang, xa xỉ. Mà cô chỉ muốn có được một “nhà khoai lang” tức là những thực phẩm quen thuộc mà người nông dân nhà nào cũng có sẵn. Điều này khẳng định được phẩm giá của cô gái đồng thời thể hiện được nỗi cảm thông, thấu hiểu nhau của người lao động xưa.
Nếu cô gái thách cưới cao thì chắc chắn chàng trai sẽ không lấy được vợ. Vì người nông dân nghèo quanh năm lam lũ bán mặt cho đất, ban lưng cho trời lấy đâu ra vật chất giàu sang. Anh ta chỉ có khoai, có sắn,… Cô gái thể hiện mình là người không tham vật chất. Cách nói vui đùa thể hiện ngay ở câu đầu : Chàng dẫn thế, em lấy làm sang, Nỡ nào em lại phá ngang như là… Người ta thì thách “lợn”, “gà”. Nhưng cô gái không thách cao như vậy. Đặc biệt hơn “một nhà khoai lang” ấy được cô gái tính toán rất tỉ mỉ cẩn thận, Củ to mời làng ; củ nhỏ mời họ hàng ; củ mẻ cho trẻ ăn ; củ rím, củ hà thì cho gà, lợn ăn. -Đây là một chàng trai biết lo xa, biết tính toán và có trách nhiệm với nhà gái ; còn cô gái thì tỏ ra là một cô gái thật biết quán xuyến việc nhà, tằn tiện lo toan.
Bài ca dao thể hiện khát vọng của chàng trai, khát vọng lấy được vợ mặc dù hoàn cảnh có khó khăn, đồng thời tạo được tiếng cười sảng khoái cho người đọc. Dù trong hoàn cảnh gian khổ, khó khăn như thế nào thì họ cũng tạo ra cho mình được những tiếng cười hài hước, dí dỏm như thế này. Để thêm yêu cuộc sống và vượt qua được khó khăn một cách dễ dàng. Đây là một phẩm chất quý giá của người Việt Nam chúng ta.
Hi vọng với những bài văn mẫu Phân tích bài ca dao “Cưới nàng anh toan dẫn voi…” mà Tophaynhat.com mang đến cho các em học sinh trên đây sẽ giúp cho các em hiểu rõ hơn về bài viết về nội dung, nghệ thuật. Từ đó có thể tự viết cho mình một bài văn hay và đặc sắc nhất. Chúc các em học tốt!
Minh Nguyệt